Thơ Hiện Tại
Kỳ 2:
Siddharth Anand
Deborah Ager
Andrew Hudgins
* * *
Thao Thức Về Chuyển Và Dịch
René Magritte (1898-1967), nghệ sĩ Siêu Thực người Bỉ, chuyên về hình ảnh. Ông nói: " If the dream is a translation of walking life, walking life is also a translation of the dream." ( Nếu giấc mơ là một bản chuyển dịch từ đời sống sinh động thì đời sống hiện thực kia cũng là bản chuyển dịch của giấc mơ.) Ông thao thức về hình ảnh trong cấu trúc nghệ thuật tạo hình. Sự tương quan giữa hình ảnh thực tế và hình ảnh trong mơ, không chỉ là sự so sánh hai hình ảnh, còn là sự giải thích và biểu tượng cho nhau để sáng tạo một ý nghĩa hoặc giá trị khác.
(Tác phẩm Golconda của René Magritte.)
Thử đưa tư duy này của ông vào chuyển dịch thơ.
Hình ảnh là đơn vị nhỏ nhất và toàn hảo trong chữ. Mỗi chữ là một hình ảnh. Không chỉ chữ vật chất, chữ cụ thể, có hình ảnh. Chữ trừu tượng cũng có hình ảnh tương xứng. Đôi khi có nhiều hình ảnh khác nhau để thỏa mãn một ý nghĩa trừu tượng.
Khi trình bày và thâu nhận ngôn ngữ hoặc con chữ, hình thức của chữ, của câu; ý nghĩa và giá trị của chữ, của câu; và hình ảnh của chữ, của câu, xuất hiện cùng một lúc. Thông thường, trong ba thứ đó, hình ảnh dễ thâu nhận và tồn trữ lâu nhất.
Thơ là nghệ thuật của chữ. Mỗi chữ đều có hình ảnh riêng. Thơ là nghệ thuật hình ảnh qua ngôn ngữ.
Chuyển dịch thơ là chuyển dịch hình ảnh và ý nghĩa của bài thơ ngoại ra hình ảnh và ý nghĩa vào bài thơ nội.
Hãy gát ý nghĩa sang một bên cho dù ý nghĩa và hình ảnh của một chữ không thể tách rời. Tạm sử dụng giới hạn này để soi rõ hình ảnh khi làm thơ và khi chuyển dịch thơ.
Giữa hai chữ, cụm chữ trong hai ngôn ngữ, luôn luôn có những hình ảnh chung, nhìn thấy hiểu liền như con chó, cái nhà, tình yêu, tự do; có những hình ảnh đồng dạng, cũng có thể hiểu, nhờ hình ảnh đã có, cho dù không chính xác, như những thú vật cùng giống nhưng khác nhau của mỗi miền: Sơn dương núi, cá Tầm....; và những hình ảnh đặc thù trong chữ nghĩa của mỗi vùng, mỗi quốc gia, mỗi sắc tộc, khó hiểu hoặc không thể hiểu nếu không được giải thích cặn kẻ.
Nhưng quan trọng hơn là cách diễn tả giữa hai ngôn ngữ. Trong lãnh vực hình ảnh, diễn tả bằng chữ nghĩa, lời nói là đưa ra cấu trúc và liên hệ giữa một đám hình ảnh để chia xẻ thông tin.
Đám hình ảnh được cấu tạo bởi văn phạm chung của một ngôn ngữ và văn phạm riêng của một tác giả; được cấu tạo bởi văn hóa chung của một ngôn ngữ và trình độ riêng của tác giả đó; được cấu tạo bởi sự giàu có của hình ảnh trong kho trí nhớ và tài hoa dàn dựng hình ảnh của tác giả.
Giữa hai ngôn ngữ có cách diễn tả chung, đọc/nghe hiểu liền; có cách diễn tả khác biệt, nhờ có học hoặc có kinh nghiệm, đọc/nghe hiểu được, từ hiểu minh bạch cho đến hiểu mù mờ; có cách diễn tả quá khó, hoặc không thể hiểu. Khó hiểu còn có thể tìm hiểu hoặc chờ thời gian phơi bày. Không thể hiểu hoặc không có ý nghĩa gì thật sự để hiểu, không phải là mục đích của viết lách.
Chuyển dịch thơ từ ngôn ngữ này qua ngôn ngữ kia là chuyển dịch những hình ảnh trong ngôn ngữ này qua ngôn ngữ khác. Tài năng của dịch giả là làm sao những hình ảnh trong ngôn ngữ ngoại, mang sắc thái và cá tính của ngôn ngữ ngoại, thường khi xa lạ, không nằm trong thói quen cảm nhận; được dịch giả đưa qua trong hình ảnh và cách cấu tạo hình ảnh quen thuộc trong ngôn ngữ nội, để được thâu nhận dễ dàng, không những hiểu được mà quan trọng là đánh động cảm súc người đọc.
Đôi khi trong một chữ, cụm chữ, câu thơ hoặc cách diễn tả, những hình ảnh không cùng nhau, không tương xứng, không biểu tượng được cho nhau, không cùng một nghĩa tự điển, không cùng một giá trị sử dụng; gặp trường hợp như vậy, dịch giả phải chọn lựa. Sự chọn lựa này đòi hỏi bản lãnh, can đảm và may mắn.
Khi chọn lựa có nghĩa là hình ảnh ý thức được, hiểu được, không thể sử dụng được, chỉ còn hình ảnh của vô thức. Nơi đây, câu nói của René Magritte, cho thấy sự liên hệ giữa những hình ảnh ý thức và vô thức. Hình ảnh trong mơ thường đến từ vô thức. Diễn giải trong mơ cũng đến từ vô thức.
Hình ảnh và cách diễn tả từ vô thức xuất hiện bất chợt và tự nhiên, đứng vào chỗ đang gặp khó khăn để chuyển dịch. Đúng hay không đúng, có lẽ phải chờ một dịch giả khác tài ba hơn.
Dịch sao là đúng? Dịch sao là không đúng? Cuộc tranh cãi này chỉ có mỗi người tự kết luận. Riêng về lợi ích văn chương và văn hóa, có thể mượn lời của José Saramago: " Sáng tác làm nên văn học của một dân tộc, trong khi dịch thuật làm nên văn học thế giới." ( Writers make national literature, while the translators make universal literature.)
Đứng về mặt sáng tác, hình ảnh trong thơ gần gũi với câu nói của René Magritte hơn. Chỉ khác ở chỗ một bên tạo hình, một bên tạo chữ. (Xin đọc bài Thơ Dụng Ảnh của Ngu Yên.)
Siddharth Anand
(Thi sĩ Ấn Độ, 1985- Hiện tại.)
Tốt nghiệp đại học Delhi, Ấn Độ. Làm thơ và vẽ tranh. Thực hiện những video âm nhạc. Hiện là giáo sư huấn luyện về âm ngữ.
Ăn Cả Ngã Về Không
Ăn cả, ngã về không
Cuộc đua chung kết. Quyết định cuối cùng
Mất tất cả hoặc được tất cả
Hoặc gục ngã hoặc đứng dậy vinh quang;
Ăn cả, ngã về không
Lần này không thương lượng
Không dàn xếp bao dung
Hoặc thua hoặc thắng;
Tôi không đường chọn lựa.
Ăn cả, ngã về không
Tranh đấu lần cuối
Sẽ khủng khiếp nếu thua cuộc đối đầu ghê tợn này
Không còn thời giờ
Không dừng được. Không thể nghỉ ngơi.
Ăn cả, ngã về không
Hoặc trở về chiến thắng
Hoặc chiến đấu đến chết như kẻ bị sĩ nhục.
Lúc này & có thể
Bị sôi nổi
Xúc động
Dại khờ
nhưng thành tâm
Hãy vinh danh tôi. Đừng khóc
Nêu chết phải đến, tôi chịu chết
Hãy thắp ngọn bạch lạp sáng lên
Vinh danh tôi. Đừng khóc
Nếu tôi không về đêm hôm nay....
All or Nothing
All or Nothing
The final race. the final decision
All disgrace or fortune all
Either I fall or I stand tall;
All or Nothing
No compromises this time
No catholic design
Either I win or I lose;
And I, don’t get to choose.
All or Nothing
The final fight
All hells lose in this frenzied quest
No time to spare
No breaks. No rest.
All or Nothing
Either I return the victor
Or I die fighting like hector.
This moment & its might
Intensity
Emotion
Density
Devotion
Honor me. Don’t cry
If death arrives and I die
Let the flame of the candle alight
Honor me. Don’t cry
If I don’t come back home tonight…
Hy Vọng
Ngươi có tin không, điều ngươi thấy
Người có tin không, chuyện thực tại
Ngươi có tin không, mặt trời sáng rực
Ngươi có tin không, sao hiện ban đêm
Ngươi có tin không, chim biết bay
Ngươi có tin không, mây trên trời
Ngươi có tin không, gió di động
Ngươi có tin không, trăng long lanh
Ngươi có tin không, có ánh sáng
Ngươi có tin không, lời miệng nói
Ngươi có tin không, điều tai nghe
Ngươi có tin không, câu đáp án
Ngươi có tin không, vũ nữ múa
Ngươi có tin không, âm thanh và thị lực
Ngươi có tin không, giây phút mặc khải
Ngươi có tin không, cảm súc thương tâm
Ngươi có tin không, tư tưởng con người
Ngươi có tin không, trên cao có trời
Ngươi có tin không, chuyện tình ái
Ngươi có tin không, thiên đàng địa ngục
Ngươi có tin không, chuyện tử sinh
Ngươi có tin không, đời sống này
Mở mắt ra với hy vọng trong khung cửa
mở, cho ánh sáng tràn vào
nếu ngươi có lòng tin, ngươi sẽ như ý.
Hope
Do you believe, in what you see
do you believe in reality
do you believe in the sun that’s bright
do you believe in the stars in the night
Do you believe in the birds that fly
do you believe in clouds and the sky
do you believe in wind that flows
do you believe in moon that glows
do you believe in light
Do you believe the spoken word
do you believe the things you’ve heard
do you believe in the final answer
do you believe in the swirling dancer
Do you believe in sound and sight
do you believe in moments bright
do you believe in taste and touch
do you believe that much
Do you believe in the soul inside
do you believe in ecstasy and delight
do you believe in glory and god
do you believe in that thought
Do you believe in the sky above
do you believe in love
Do you believe in the heaven and the earth
do you believe in death and birth
do you believe in life
open your eyes with hope within
open the door, let light reach in
if you believe, then you'll win.
Tôi và Tôi Nhị Trùng
Tôi không cô độc
Vì có một Tôi khác
Đang theo dõi tôi
Còn tôi không thấy hắn.
Tôi và tôi nhị trùng
Chưa hề gặp gỡ
Số mệnh an bài
một cách ngẫu nhiên
Không định
Thế giới kẻ nhị trùng
xa lạ đối với tôi
Quyền năng, huyết mạch, sinh lực
ở một nơi mới chưa thấy bao giờ
Dĩ nhiên, tôi đã đến nơi này
dĩ nhiên tôi từng thấy chỗ đó
Nhưng bằng đôi mắt nhị trùng
như nhìn từ khung cửa khác.
Thử tưởng tượng trường hợp của tôi
Hai hồn trong một xác. Làm sao được
Vâng, tôi có nghe ma lực hoán thân
nhưng chỉ nói không bằng chứng
chưa bao giờ thấy tận mắt mình.
Sinh ra mỗi người mỗi riêng biệt
Kết cuộc người này khởi đầu người kia
Tôi không thể thấy
Nhưng linh cảm được điều sắp xảy ra
với ý nghĩ này
khiến tôi bối rối, lo sợ, kích động
Từ bóng tối ra ánh sáng rồi về lại phía sau bóng tối
như tấm màn kéo ra, đóng lại trong tâm tưởng tôi.
Hôm nào tôi muốn gặp kẻ nhị trùng
trên đường vô hình có thể chạm mặt
Rồi sẽ cùng nhau nhập thành một người
hôm xưa chúng tôi phân biệt
hôm xưa chúng tôi chia đôi
Từ nay, một cuộc câu chuyện mới...
một cuộc đời chân thật khởi đầu....
Me and my Stranger
I am not alone
There is another me
Which cant see me
And Which I cant see.
Me and My Stranger
Have never met
Destiny in its design
such an Occasion
Never set
The World of this Stranger
is new to me
The power, the pulse, the energy
Of a new place you’ve never seen
Of course I’ve been there
of course I’ve seen that place before
But through the eyes of a stranger
I see through another door.
Imagination this phenom seems to me
Two souls in one body, How can it be
Yes I’ve heard of Alchemy
but such a state in another
my eyes have yet to see.
As People these persons are far apart
The end of One Begins from where the other starts
I can't see it coming
But can feel it becoming
and this thought
baffles me, frights me, excites me
From darkness to light and then back to what’s behind
as if the curtains are opened then drawn inside my mind.
This stranger I hope will meet me some day
May be on soulstreet I'll cross him on his way
And together we can, become that one man
of whom we were fragments
of whom we were parts
And then, a new story
the true story will start........
Sinh Lực Linh Hồn / Bứt Phá
Buông rơi quá khứ
Tước bỏ hành trang
Từ chối đau khổ. xin dừng lại
Bứt phá xiềng xích gông cùm
đã kềm tỏa ngươi và đời sống;
Tái tạo hơi thở; không ai cưỡng ép lần này
Cho giấc mơ trong mắt
nhìn thấy rõ ràng;
Xem thường sợ hãi. Xem nhẹ chướng ngại tường ngăn
Cho dù bắc đẩu thái sơn không cản chân ngươi bước
Đứng lên kiêu hãnh với lòng tự tin.
Xa lánh những ai lừa đảo linh hồn. Đừng nấn ná.
Ghi nhớ sự thông thái của người bắt điện. Luật đất trời dung hợp trước sau.
Hãy mơ ước nhớ đừng bỏ dở
Nếu không thành
Cố làm, thử thêm lần nữa
Đừng thối chí nhụt lòng.
Trong cuộc đua sinh tử
Chiến thắng không vì nhanh nhất hay mạnh nhất
Nhưng dành cho ai đã làm tận sức mình.....
Soulstrong;/ Breakaway
Abandon the past
Throw away the baggage
Suffer no more. avast(stop now)
Breakaway from the chains and shackles
Which from you, your life, take away;
Breathe again; this time without constraint
And the dreams in your eyes
Realize;
Forget fear. Forget the barriers and the walls
Even the greatest of mountains on your feet will fall
When you with self-trust stand tall.
Walk away from those who try to cheat on your soul. Don’t stall.
Remember the wisdom of those wiremen The universal law will square all.
Dream and don’t give up
And if they don’t shape up
Try. try once more.
Don’t breakup.
For the race of life
Is won, not, by the fastest or the strongest
But, by the one who can give his all………
* * *
Deborah Ager
(Thi sĩ Hoa Kỳ, 1971- Hiện tại)
Deborah Ager là sáng lập viên của tạp chí thơ, 32 poems, cùng với John Poch.
Tốt nghiệp đại học Maryland và lấy MFA ở đại học Florida.
Bà viết cho New England Review, The Georgia Review, Birmingham Poetry Review, Los Angeles Review, North American Review và Best New Poets 2006.
Tác phẩm Midnight Voices, được vào chung kết giải A. Poulin, Jr. Poetry Prize 2007.
Những giải thưởng:
Scholarship, West Chester Poetry Conference, 2011
Fellowship, Virginia Center for the Creative Arts, 2011
Walter E. Dakin Fellowship, Sewanee Writers’ Conference
Fellowship, Mid Atlantic Arts Foundation, 2009
Tennessee Williams scholar, Sewanee Writers' Conference
Deborah Thân Mến
Người ta nói trái tim của bạn
tìm thấy ở tiểu bang Iowa,
đập dọc theo xa lộ 35.
Bạn có muốn nhận lại không?
Khi trời trở lạnh nhanh
Iowa là như vậy-
phấn hoa rải rắc khắp nơi
rơi đều trên xe Ford cũ,
nơi căn nhà trắng liêu xiêu
ngoại ô thành phố sản xuất bắp
Những người sống trong nhà
mệt mỏi vì bắp bay phấn hoa.
Bán đấu giá toàn nông trại.
Trả giá không gây bực mình
bực vì cách họ buôn bán
khăn rách, búp bê gãy tay, giá một đồng.
Tôi nghe họ tìm thấy
một mắt bạn ở Osceola
họ rao hàng miệng bạn ở Davis City.
Cái miệng đó nằm trong quán rượu,
chỗ duy nhất còn trong phố phường,
có nhảy đầm và hút xách.
Không trách gì mặt bạn xanh xao.
Bạn còn ước làm gì hơn nữa
trong ba mươi năm qua?
Gặp nhau tuần rồi tôi tự hỏi
nếu bạn còn khao khát trời cao
tràn ngân hà dày đặc
hoặc mắt xanh cô tín đồ Tin Lành
lúc hoàng hôn vàng trên đồng lúa.
Quanh đây, cây cối cũng nhiều chuyện.
Rình xem bạn sắp sửa làm gì tiếp theo.
Dear Deborah
They tell me that your heart
has been found in Iowa,
pumping along Interstate 35.
Do you want it back?
When the cold comes on
this fast, it's Iowa again—
where pollen disperses
evenly on the dented Fords,
where white houses sag
by the town's corn silos,
where people in the houses
sicken on corn dust.
Auctions sell entire farms.
It's not the auctions that's upsetting
but what they sell, the ragged towel
or the armless doll, for a dollar.
I hear they've found
an eye of yours in Osceola
calling out to your mouth in Davis City.
That mouth of yours is in the bar,
the only place left in town,
slow dancing and smoking.
It's no wonder you look so pale.
Ever wish you'd done more
with your thirty years?
Seeing you last week I wonder
if you crave that sky
filled with the milky way
or the sight of Amish girls in blue
at sunset against wheat-colored prairie grass.
Here, the trees are full of gossip.
They're waiting to see what you'll do next.
Một Mình
Qua khỏi hàng rào, cuối ngày chấm dứt
một hành trình. Chín giờ tối.
Hôm nay, lúc này mới rảnh một mình.
Con trai đang ngủ. Chồng đi chơi với bạn.
Cầm chai bia lạnh trong tay,
Mùi hương hoa biển tím
bay kín không gian. Nghĩ về mình.
Không phải làm gì đôi tay thoải mái
sau tháng ngày phục vụ nhiều người.
Ý nghĩ lan man có thể nào
bơ ngon dùng hết một tuần, bao lâu nữa
xe chạy sẽ cạn bình xăng không đầy.
Alone
Over the fence, the dead settle in
for a journey. Nine o'clock.
You are alone for the first time
today. Boys asleep. Husband out.
A beer bottle sweats in your hand,
and sea lavender clogs the air
with perfume. Think of yourself.
Your arms rest with nothing to do
after weeks spent attending to others.
Your thoughts turn to whether
butter will last the week, how much
longer the car can run on its partial tank of gas
* * *
Andrew Hudgins
(Thi sĩ Hoa Kỳ 1951- Hiện tại.)
Sinh ra tại Killeen Texas. Theo học đại học Huntington, Alabama. Tốt nghiệp MFA từ Iowa Writer's Workshop 1983. tác phẩm đầu tay, Saints and Strangers, 1986 được đơn cử giải Pulitzer Prize. The Never-Ending, 1991, vào chung kết giải National Book Award. và nhiều tác phẩm thơ về sau. Ông viết nghiên cứu và phê bình. Lãnh giải Hanes Poetry Prize và Witter Bynner Award.
Hiện dạy học tại đại học Baylor, đại học Cincinnati và đại học Ohio.
Thả Xuống Giếng
Ba tôi thắt thòng lọng bằng dây thừng
buộc tôi ngang thắt lưng,
rồi thả xuống một nơi tăm tối.
Tôi cảm thấy
sợ hãi. Trước hết chạm vào
bóng đen, rồi đất bùn, rồi rữa mục.
Cố vùng vẫy, bị đập đầu
cùng một lúc, bị thêm vố nữa:
chảy máu,
một vật bằng sắt đập vào miệng.
Hết tay này đến tay kia, ông thả
tôi từng đoạn:
xuống nước. Chạm đám lông ướt
hai tay ôm chặt vào lòng.
Tôi la lớn. Ba tôi kéo mạnh
dây thừng. Tôi nén la, và siết chặt
con chó hàng xóm mất tích
trong tay. Ôm cứng sự chết
chờ ba tôi kéo lên.
Thấy được ánh sáng. Thấy tay người. Tôi thở phào.
In The Well
My father cinched the rope,
a noose around my waist,
and lowered me into
the darkness. I could taste
my fear. It tasted first
of dark, then earth, then rot.
I swung and struck my head
and at that moment got
another then: then blood,
which spiked my mouth with iron.
Hand over hand, my father
dropped me from then to then:
then water. Then wet fur,
which I hugged to my chest.
I shouted. Daddy hauled
the wet rope. I gagged, and pressed
my neighbor's missing dog
against me. I held its death
and rose up to my father.
Then light. Then hands. Then breath.
Con Bò
Tôi thật tình rất thích bò da đỏ.
Nó từ tốn
khi kéo xe gỗ đỏ của tôi.
Chúng tôi uống sữa bò rất thơm
nuốt từng ngụm.
Sữa nguyên chất, màu trắng,
khuấy sô-cô-la vào, hóa nâu.
Khi nó già dần trở nên yếu đuối
đã cho chúng tôi thịt ngon,
Cắt cổ họng đỏ loét
treo bò lên xà ngang,
móc bộ lòng
cho chó ăn,
cũng tương tựa
như mổ heo.
tôi còn nhớ rõ
có sáu con bò.
Chúng tôi vắt máu moi ruột
lột da chặt chân,
đóng gói, dán nhản,
cất vào tủ lạnh
Chúng tôi rất thích ăn thịt bò nướng
từ bê con cho đến bò già!
Lật qua lại trên lò than
miếng thịt bò đỏ tươi xèo xèo cháy.
Cuối cùng, như tặng vật đền ơn
rất tầm thường khiến chúng tôi ấp úng,
Chúng tôi đáp lại sự cảm tạ
bằng trân trọng âm thầm
rồi phung phí thịt nướng thơm mỡ vàng ngậy.
The Cow
I love the red cow
with all my heart.
She’s gentle when pulling
my cherry-red cart.
We take her rich milk
and swallow it down.
With nothing, it’s white,
with chocolate, brown.
When she grows too feeble,
to give us fresh cream,
we’ll slit her red throat,
hang her from a beam,
and pull out her insides
to throw to the dogs,
just as we do
when we slaughter the hogs.
We’ve now owned six cows
that I can remember.
We drain them and gut them,
skin and dismember,
package and label them,
and stock up the freezer.
We all love beefsteak—
from baby to geezer!
Tossed on the grill,
the bloody steaks sputter.
As a last, grateful tribute,
so humble we stutter,
we offer up thanks
with a reverent mutter-
then slather her chops with her own creamy butter.
* * *
Ngu Yên
