"Tôi là một người trong tay không lấy một tấc sắt, trên mặt đất không có chỗ nào dừng chân. Chẳng qua mình là một thằng tay không, chân trắng, sức yếu, tài hèn lại đòi vật lộn với hùm beo có nanh dài, vuốt nhọn. Dù sao mặc lòng, tôi vẫn cứ hăng-hái đi tới. Tôi vẫn muốn đổ máu ra mua Tự-Do "

** Phan Bội Châu **

Wislawa Szymborska

Tiếp-theo phần 1...

22. Đám Tang
Pogrzeb
Funeral

"thật quá bất ngờ, ai biết trước được"
"sống căng thẳng còn hút thuốc nữa, tôi đã nhắc anh ta nhiều rồi"
"cũng bình thường, cảm ơn bạn"
"bó hoa này cần mở ra"
"anh của anh ta cũng bị bệnh tim, chắc di truyền trong gia đình"
"tôi không nhận ra bạn để bộ râu này"
"tại anh ta thôi, chuyện gì cũng lộn xộn"
"anh lạ mặt đang phát biểu, tôi không thấy anh ấy"
"Kazek đang ở Warsaw, Tadek đã xuất ngoại"
"bạn khôn quá, mang theo dù che"
"cho dù anh ta giỏi nhất trong đám, rồi sao nữa"
"đó là phòng thông thương, chắc Baska không vừa ý"
"dĩ nhiên, anh ta nói đúng, nhưng không phải lý do"
"cánh cửa này sơn, đoán thử bao nhiêu tiền"
"hai lòng đỏ trứng, một muỗng đường"
" không phải việc của anh ta, anh ta muốn cái gì"
"chỉ màu xanh và chỉ số nhỏ"
"năm lần rồi, chẳng trả lời gì cả"
"được rồi, tôi có thể có,bạn cũng có thể có như vậy"
"cuối cùng vẫn tốt, cô ta vẫn có việc làm"
"không, tôi không rõ, chắc nhờ người quen"
" nhìn ông linh mục, giống như Belmondo"
" tôi chưa bao giờ đến khu nghĩa địa này"
"đêm qua tôi mơ thấy anh ta, không hiểu chuyện gì"
"con gái anh ta coi cũng được"
"tất cả chúng ta đều chờ đến phiên thôi"
" gửi lời chúc tôi đến bà góa phụ, tôi cần phải đi"
"nghe rất long trọng như trong tiếng La Tinh"
"cái gì qua rồi cho qua luôn"
"chào nha"
"có lẽ cần uống một ly rượu"
"nhớ gọi điện thoại, nói chuyện sau"
"số bốn hay số mười hai"
"tôi đi lối này"
"chúng ta không cùng đường"

23. Phong Thái Khán Giả Mù
Uprzejmość Niewidomych
The Courtesy of the Blind

Một thi sĩ đọc thơ cho người mù.
Không ngờ trước, lại khó khăn như vậy.
Giọng ông run run.
Đôi tay run rẩy.

Cảm thấy từng câu thơ
như thử thách đối đầu bóng tối.

Ông phải tranh đấu với bản thân,
khi không có sắc màu và ánh sáng.

Cuộc phiêu lưu không thật trong thơ
cho tinh tú, bình minh, cầu vòng, mây, mặt trăng, đèn điện,
cho dưới nước cá óng ánh bơi
cho ó điểu vút cao lên đỉnh trời tĩnh lặng.

Dù gì đã quá muộn để ngưng lại - Ông đọc thơ
về cậu bé mặc áo khoát vàng trên cánh đồng xanh,
những nóc nhà đỏ nhìn thấy từ thung lũng
những con số rộn rịp trên áo cầu thủ đá banh,
một người kỳ dị khỏa thân đứng sau cửa khép hở.

Ông muốn bỏ bớt - dù không thể nào -
tất cả thần thánh vẽ trên trần nhà thờ
vẫy tay từ xe lửa lúc chia ly,
ống kính hiển vi, vòng tròn phản chiếu sáng,
màn ảnh, gương soi, những tập hình.

Nhưng tuyệt diệu là lòng tử tế khán giả mù
hết sức kiên nhẫn và quảng đại.
Lắng nghe, mỉm cười rồi vỗ tay.

Hơn nữa, còn có người lần mò đến
mở cuốn sách ra
xin chữ ký, không bao giờ thấy.

24. Một Ngày Sau Chúng Ta Khi Không Còn Nữa
Nazajutrz - bez nas
The Day After - Without Us

Buổi sáng dự báo sẽ hơi lạnh và sương mù.
Mây đen
sẽ đến từ phương tây.
Sẽ không nhìn thấy rõ.
Xa lộ trơn trợt.

Rồi ngày sẽ dần dần
mang khí ấm đến từ phương bắc
có lẽ nơi này sẽ thấy nắng lên.
Tuy nhiên vì gió, đôi khi thổi mạnh và dữ dội,
có thể mặt trời phải nhường cho bão mưa.

Đêm đến
quang đãng khắp cả miền,
có một chút cơ hội mưa nhỏ
chỉ trong vùng đông nam.
Nhiệt độ sẽ giảm mạnh,
trong khi khí áp tăng cao.

Ngày hôm sau
hứa hẹn một ngày nắng
mặc dù những ai còn sống
nên mang theo dù.

25. Thật Ra, Mỗi Câu Thơ
Właściwie każdy wiersz
In Fact Every Poem

Thật ra mỗi câu thơ
đều có thể xem "quan trọng".

Chỉ một câu là đủ
viết thể hiện tại,
thể quá khứ và kể cả thể tương lai;

đủ cho bất cứ những gì
sinh ra từ chữ nghĩa

sẽ bắt đầu kêu lên, tỏa sáng,
run rẩy, phiêu bồng,
trong khi có vẻ
như không đổi thay
nhưng chiếc bóng đã di động;

đủ để nói về
người nào bên cạnh người nào
hoặc người nào bên cạnh vật gì;

về Ali nuôi con mèo nhỏ
hoặc đã mất con mèo;

hoặc về những Ali khác
mèo con hoặc không có mèo
do những sách vở lòng
lật trang vì gió thổi;

đủ nếu nhìn vào trong
thấy tác giả xây núi đồi tạm bợ
và thung lũng tạm thời;

nếu trong trường hợp này
ông ám chỉ thiên đàng
dường như chắc chắn và vĩnh viễn;

nếu câu thơ xuất hiện bởi bàn tay viết
ít ra biết một điều
là của người nào đó;

nếu mực đen giấy trắng
ít ra trong ý niệm,
có lý do nghiêm túc hoặc ngớ ngẩn,
dấu hỏi được đặt ra (?)
và nếu câu trả lời,
sẽ có dấu hai chấm (:)

26. Không Có Gì Lập Lại
Nic dwa razy
Nothing Twice

Không có gì lập lại giống nhau
và sẽ không xảy ra. Vì lý do này
chúng ta sinh ra không được huấn luyện
và chết đi không theo luật lệ thường xuyên.

Ngay cả, học sinh
ngu nhất thế giới
sẽ không thể lập lại lớp học đã dạy
chỉ một lần trong mùa đông hoặc mùa hè.

Không bao giờ có ngày lập lại,
không có hai đêm tương đồng,
không có hai nụ hôn giống hệt,
không có hai mắt nhìn giống nhau.

Hôm qua, khi có người nhắc tên em
lớn tiếng bên cạnh
tôi cảm giác như đóa hoa hồng
vừa ném vào cửa sổ.

Hôm sau, khi bên nhau
tôi quay mặt vào tường, tự hỏi
Hoa hồng? Hay là giống hoa hồng?
Phải chăng là hoa hoặc viên đá?

Tại sao chúng ta đối với thời giờ phù du
bằng bối rối lo âu không cần thiết?
Thời gian sẽ qua, ta phải vượt qua
mọi sự sẽ tốt đẹp.

Bằng nụ cười, bằng tay ôm
cố tìm ra thỏa thuận
cho dù chúng ta khác nhau
như hai giọt nước trong.

GHI:
2 bản dịch có rất nhiều chỗ khác nhau. bản dịch của Clare Cavanagh và Stanishlaw Baranczak dịch thoát. Bản kia dịch sát hơn.

27. Say Rượu
Przy Winie
Drinking Wine

Anh ta nhìn, cho tôi cảm giác tuyệt vời
tôi giữ lấy làm chút tình riêng biệt
Hạnh phúc thay, tôi nuốt vì tinh tú.

Tôi hóa thân trở thành
hình ảnh đang phản chiếu
trong mắt anh,
Tôi nhảy, tôi múa
run rẫy trên đôi cánh không ngờ.

Bàn vẫn là chiếc bàn
rượu vẫn rượu trong ly
ly đứng trên bàn.
Tôi tưởng tượng
đến độ không tin nổi,
tưởng tượng nhập vào máu.

Tôi nói những gì anh ấy muốn nghe:
Có đàn kiến chết vì tình yêu
dưới chùm sao Bồ Công lóng lánh.
Tôi thề rằng khi rưới rượu lên
đóa hoa hồng trắng sẽ hát.

Tôi cười, nghiêng đầu
cẩn thận, như thử một sáng kiến.
Tôi nhảy, tôi múa
trong thịt da sửng sốt
trong vòng tay sáng tạo ra tôi.

Eva từ xương sườn, Venus từ bọt biển,
Minerva từ chiếc đầu Jupiter-
tất cả đều có thật.

Khi anh không nhìn tôi nữa
tôi tìm hình tôi phản chiếu trên tường.
Chỉ thấy một chiếc đinh
nơi tấm ảnh đã gỡ xuống.

28. Danh Sách
Spis
List

Tôi biên soạn danh sách các câu hỏi
nhưng không còn mong đợi câu trả lời,
hoặc giả chúng đi trước thời đại
hoặc tôi không có giờ tìm hiểu.
Danh sách ghi câu hỏi rất dài,
bao gồm chuyện tầm thường, chuyện quan trọng, nhưng không muốn làm phiền các bạn,
chỉ nói ra đây một ít câu:
Cái gì có thật
cái gì tưởng chắc chắn là không
đối với khán giả,* (trong hí trường này)
minh tinh và minh tinh phụ,
cả hai cần có vé đi vào
và đi ra;
Còn thế giới đang sống
tôi sẽ không đủ thời giờ *
so sánh với sinh vật khác; *
Còn những sách vở giấy tờ
viết về tương lai;
Khi nào sẽ chấm dứt chiến tranh
rồi những gì sẽ thay thế vào đó ;
Ngón tay ai đang đeo nhẫn
ăn cắp của tôi - đánh mất;
Nơi nào ý muốn tự do,
được hoặc không được hành xử
cùng một lúc;
Còn nhóm người kia
chúng ta có thật sự biết nhau;
Còn M. đã cố nói gì với tôi
khi cô không còn nói được nữa;
Vì sao tôi làm điều xấu
cho người tốt;
và cần phải làm gì
để không tái phạm?
Một số câu hỏi nào đó
tôi ghi vội trước khi đi ngủ.
Khi thức dậy
không thể nào đọc ra.
Đôi khi tôi nghi ngờ
đây là loại mật mã,
nhưng ý nghĩ này cũng là câu hỏi
một ngày nào, sẽ không cần trả lời. (sẽ rời bỏ tôi.)

Ghi:
(*) Xem lại bản chính.

29. Chuyện Không Ngờ Khi Họp Mặt
Niespodziane Spotkanie
Unexpecting Meeting

Chúng tôi đối xử với nhau rất lịch sự
chào nhau tử tế sau bao năm cách xa

Bạn cọp uống sữa
Bạn diều hâu dạo bộ lanh quanh
Bạn cá mập trầm mình trong nước
Bạn chó sói ngáp trước chuồng trống không
Bạn rắn lủi đầu tránh tia chớp sáng
Bạn khỉ hứng chí, bạn công khoe sắc xòe lông
Bạn dơi quen thói bay gây phiền nhiễu

Giữa lúc chuyện trò chợt rơi vào im lặng
Nhìn nhau ái ngại cười ruồi.

Dân ta
không biết cách nói chuyện .

30. Ví Dụ
Przyklad
Example

Cơn bão
trút hết lá trên cây đêm qua
ngoại trừ một chiếc lá
còn lại
đong đưa trên cành cây trơ trụi

Với ví dụ này
chứng tỏ được bạo lực
cố nhiên
như câu chuyện diễu kể chơi

31. Ý Tưởng.
Pomysl
Idea

Một ý tưởng đến với tôi
gieo vần điệu, phải chăng để làm thơ?
Tôi nói - Tốt lắm, ở lại đây, đôi ta cần trò chuyện.
Hãy cho tôi biết về bạn nhiều hơn.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Ô, vậy à, tôi nói, nghe rất thú vị.
Những vấn đề này nằm trong tâm trí đã lâu.
Nhưng viết thành thơ? Chưa, chắc chắn chưa được.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Tôi đáp trả - Đối với bạn có vẻ như vậy
bạn đánh giá tôi quá cao về sở trường và tài năng.
Thậm chí tôi không biết bắt đầu từ đâu.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Tôi nói - Bạn lầm rồi, bài thơ ngắn gọn súc tích
khó sáng tác hơn bài thơ dài.
Đừng quấy rầy, đừng nài nỉ, không viết được đâu.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Thôi được, vì bạn nói hoài, tôi sẽ cố gắng thử.
Nhưng xin báo trước những gì sẽ xảy ra.
Tôi sẽ viết, sẽ xé bỏ, và quăng vào thùng rác.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Tôi nói - Bạn nói đúng, chắc có những thi sĩ khác.
Một số người làm bài thơ này hay hơn tôi.
Tôi có thể cung cấp cho bạn tên và địa chỉ.
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời.
Đương nhiên, tôi ghen tỵ với họ.
Chúng tôi ghen tỵ nhau, ngay cả bài thơ kém hơn.
Bài thơ này cũng vậy... Có lẽ phải như vậy...
Ý tưởng thì thầm vào tai tôi đôi lời
Đúng thế, phải có những phẩm chất mà bạn đã nói.
Vì vậy, tốt hơn nên thay đổi đề tài.
Bạn có muốn uống cà phê không?
Ý tưởng chỉ thở dài.
Ý tưởng bắt đầu tiêu tan.
Ý tưởng biến mất.

32. Trí Nhớ Khiến Đời Phiền Phức
Hard Life With Memory
Trudne życie z pamięcią

Tôi là khán giả tồi đối với trí nhớ.
Nàng muốn tôi lắng nghe liên tục nàng nói,
nhưng tôi cuống quít, bồn chồn
lúc nghe lúc không
lúc ra, lúc vào rồi lại đi ra.

Nàng kiểm soát tôi toàn thể thời giờ và chú ý
Khi tôi ngủ, nàng không có trở ngại gì
ban ngày thì khác, khiến nàng bực bội.

Nàng háo hức gợi ý bằng thư từ hình ảnh
khuấy động chuyện xưa dù quan trọng hay không,
xoay mắt tôi nhìn những nơi thiếu sót,
về những người chết tôi đã quen.

Trong chuyện nàng kể, tôi luôn luôn trẻ hơn.
cũng tốt thôi, nhưng sao kể mãi cùng câu chuyện.
Mỗi gương soi cho tôi thông tin khác.
Nàng tức giận khi tôi nhún vai xem thường.

Rồi trả đũa bằng cách lôi ra lỗi lầm cũ,
nặng nề nhưng dễ quên.
Nhìn sâu vào mắt, theo dõi phản ứng.
Sau đó, an ủi, chuyện có thể tệ hơn.

Nàng muốn tôi chỉ sống cho nàng và với nàng
Tốt nhất trong căn phòng tối khóa kín,
nhưng hôm nay dự định tôi vẫn ra nắng mặt trời,
mây hò hẹn, những con đường đón mãi bước chân.

Đôi lúc tôi chán ngán nàng.
Gợi ý chia tay. Từ bây giờ đến vĩnh viễn.
Khi ấy, nàng mỉm cười thương hại,
vì biết rằng đó là ngày cuối của đời tôi.

33. Không Đọc Sách
Nieczytanie
Nonreading

Tiệm sách không cung cấp
thiết bị điều khiển cách không cho tác phẩm Proust,
bạn không thể đổi qua
trận túc cầu,
hoặc chương trình đố giải, có thưởng xe Volvo.

Chúng ta sống lâu hơn
nhưng kém chính xác
và ý kiến ngắn lại.

Chúng ta đi nhanh hơn, xa hơn, thường xuyên hơn,
nhưng đem về bản kính ảnh (1) thay vì kỷ niệm.
Nơi này, tôi với vài người bạn
Nơi kia, có lẽ người chồng trước
Đây này, tất cả trần truồng
có lẽ nơi nào đó trên bãi tắm.

Bảy hộp bản kính ảnh - đáng tiếc.
Không thể nào bỏ bớt hoặc tóm gọn,
hoặc tốt hơn in thành hình.
Xem qua loạt ảnh gọi là "Búp bê"
chị dâu tôi nói là người khác thuộc về P. (2)

Sao cũng được, không quan trọng gì, ông ấy là ai
Dường như ông ấy viết nhiều năm trên giường.
Trang này qua trang kia, (4)
tốc độ giới hạn.
Nhưng chúng ta vẫn chạy số năm (5)
và, cầu may mắn (3), mãi mãi tốt lành.

Ghi:
(1) Slide
(2) Nói đến nhà văn Ba Lan Boleslaw Prus (1847-1912.)
(3) Knock on wood: thành ngữ.
(4) Bản Ba Lan và Anh ngữ có dị biệt. Không hiểu viết sao cho chỉnh.
(5) Hộp số. Xe tay số.

34. Con Mèo
Trong Căn Chung Cư Trống
Cat in an Empty Apartment
Kot w pustym mieszkaniu

Chết đói - không thể để xảy ra cho mèo
Vì mèo có thể làm được gì
trong căn phòng trống vắng?
Leo lên tường chăng?
hay cọ lưng vào bàn ghế?
Không có gì ở đây thay đổi,
thế mà có đổi thay.
Dường như không có gì di dời
thế mà có di chuyển.
và đến đêm đèn không mở sáng.

Tiếng chân trên cầu thang
nhưng không phải chân quen.
Bàn tay sắp cá lên trên đĩa
không phải bàn tay trước kia từng làm.

Có gì ở đây chưa bắt đầu
giờ này như thường lệ
Có gì chưa xảy ra
đáng lẽ phải xảy đến.
Có người từng ở đây
rồi đột nhiên biến mất
và quyết tâm vắng mặt.

Xem kỹ các tủ áo
mỗi kệ đều nhìn qua.
Dỡ thảm lên tìm kiếm
vẫn không thấy được gì.
Vi phạm luôn quy lệ
xả giấy tờ bừa bãi.
Còn gì khác để làm?
Chỉ ngủ và chờ đợi.

Hãy chờ anh ta quay trở về,
đợi anh ta xuất hiện.
Sau đó anh sẽ hiểu
không thể để mèo chết đói.

Tiến đến gần anh ta
giả bộ bất đắc dĩ
từ tốn,
bằng bước chân bị xúc phạm
Khi bắt đầu, đừng nhảy đựng, đừng kêu mèo nheo.

35. Độc Thoại Của Chó Bị Gài Vào Lịch Sử
Monolog psa zaplątanego w dzieje
Monologue of a Dog Ensnared in History

Giữa vô số chó, ông chủ tuyển chọn tôi.
Có chứng minh thư tốt, máu lai lang sói.
Sống trên cao nguyên, thở hương thiên nhiên:
với bãi cỏ xanh mặt trời nắng ấm,
cùng dãy Vâm Sam sau những cơn mưa,
và hòn đất sâu dưới nhiều lớp tuyết.

Tôi có nhà ở, có người phục vụ,
được ăn, được tắm, được chải lông,
được dẫn đi bộ khoe duyên dáng.
Tuy vậy, có sự nể nang không thể quen.
Họ đều biết, tôi là con chó.

Chó hạ tiện nào cũng có chủ nuôi.
Tuy nhiên, phải cẩn thận khi so sánh.
Ông chủ tôi là người độc đáo.
Có một đám đông đi từng bước theo sau
ông nhìn họ đăm đăm khiến họ sợ hãi.

Với tôi lúc nào họ cũng cười
giấu giếm lòng ganh tỵ.
Bởi vì chỉ có tôi
được nhảy cởn đón chào ông,
chỉ có tôi được cắn ống quần ông khi tạm biệt.
Chỉ có tôi được phép
được gãi được vuốt ve
gối đầu lên đùi ông.
Chỉ có tôi được giả vờ nhắm mắt
khi ông cúi xuống nói thì thầm.

Mặt khác, ông thường giận dữ, lớn tiếng.
Cằn nhằn, quát tháo người ta
vội vã đời xuôi ngược.(1)
Tôi nghĩ ông chỉ thích tôi mà thôi
mãi mãi sẽ không có ai khác.

Bổn phận của tôi: đọi chờ và tin tưởng.
Vì ông xuất hiện ngắn ngủi rồi vắng mặt lâu ngày.
Tôi không biết, điều gì đã giữ ông dưới thung lũng.
Tôi đoán, chắc là chuyện buôn bán cấp thời,
ít ra là khẩn trương
giống như tôi, chiến đấu với mèo
tất cả là hành vi không cần lý lẽ.

Số phận và định mệnh tôi bất ngờ đổi thay
Một mùa xuân đến
ông không trở về. (2)
Tất cả chuyện nhà trở nên hỗn loạn.
Hành lý , tủ, rương, chất đống vào xe.
Xe chạy bánh rít lên khi xuống dốc
rồi lặng im sau một khúc quanh.

Trên sân thượng, đốt cháy đồ bỏ và giẻ rách,
áo màu vàng , băng tay có huy hiệu đen
và rất nhiều thùng giấy méo mó
để rơi ra lá cờ.

Trôi dạt theo tình cảnh hỗn mang,
nhiều kinh ngạc hơn tức giận.
Tôi cảm thấy bất an với bộ lông.
Làm con chó thất lạc,
bị họ dùng chổi
xô đẩy xuống cầu thang.

Người nào đó bứt đứt vòng nạm bạc đeo cổ,
người khác đá bát cơm đã trống sạch nhiều ngày.
Rồi người sau cùng trước khi lái xe đi khuất,
nhoài đầu ra khỏi cửa
bắn tôi hai lần.

Mặc dù hắn bắn không trúng chỗ hiểm
tôi vẫn chết nhưng kéo dài đớn đau
trong tiếng kêu của đám ruồi bu đến
Tôi, con chó của ông chủ.

(1) Wall to wall: thành ngữ.
(2) Một mùa xuân đến
không phải xuân của tôi.

* * *

GHI:
Bản chính tiếng Ba Lan và những bảp dịch bằng Anh ngữ.

1. Some Like Poetry

Some -
thus not all. Not even the majority of all but the minority.
Not counting schools, where one has to,
and the poets themselves,
there might be two people per thousand.

Like -
but one also likes chicken soup with noodles,
one likes compliments and the color blue,
one likes an old scarf,
one likes having the upper hand,
one likes stroking a dog.

Poetry -
but what is poetry.
Many shaky answers
have been given to this question.
But I don't know and don't know and hold on to it
like to a sustaining railing.

(Translated by Regina Grol.)

Some People Like Poetry

Some people--
that is not everybody
Not even the majority but the minority.
Not counting the schools where one must,
and the poets themselves,
there will be perhaps two in a thousand.

Like--
but we also like chicken noodle soup,
we like compliments and the color blue,
we like our old scarves,
we like to have our own way,
we like to pet dogs.

Poetry--
but what is poetry.
More than one flimsy answer
has been given to that question.
And I don't know, and don't know, and I
cling to it as to a life line.

(Translated by Walter Whipple)

Some People Like Poetry

Some people -
that means not everyone.
Not even most of them, only a few.
Not counting school, where you have to,
and poets themselves,
you might end up with something like two per thousand.

Like -
but then, you can like chicken noodle soup,
or compliments, or the color blue,
your old scarf,
your own way,
petting the dog.

Poetry -
but what is poetry anyway?
More than one rickety answer
has tumbled since that question first was raised.
But I keep on not knowing, and I cling to that
like a redemptive handrail.

(Translated by Stanislaw Barahczak and Clare Cavanagh.)

Niektorzy lubią poezje

Niektórzy -
czyli nie wszyscy.
Nawet nie większość
wszystkich ale mniejszość.
Nie licząc szkół, gdzie się musi,
i samych poetów,
będzie tych osób
chyba dwie na tysiąc.

Lubią -
ale lubi się także
rosół z makaronem,
lubi się komplementy
i kolor niebieski,
lubi się stary szalik,
lubi się stawiać na swoim,
lubi się głaskać psa. Poezje -
tylko co to takiego poezja.
Niejedna chwiejna odpowiedz
na to pytanie już padła.
A ja nie wiem i nie wiem
i trzymam się tego
jak zbawiennej poręczy.

2. A Few Words On The Soul

We have a soul at times.
No one’s got it non-stop,
for keeps.

Day after day,
year after year
may pass without it.

Sometimes
it will settle for awhile
only in childhood’s fears and raptures.
Sometimes only in astonishment
that we are old.

It rarely lends a hand
in uphill tasks,
like moving furniture,
or lifting luggage,
or going miles in shoes that pinch.

It usually steps out
whenever meat needs chopping
or forms have to be filled.

For every thousand conversations
it participates in one,
if even that,
since it prefers silence.

Just when our body goes from ache to pain,
it slips off-duty.

It’s picky:
it doesn’t like seeing us in crowds,
our hustling for a dubious advantage
and creaky machinations make it sick.

Joy and sorrow
aren’t two different feelings for it.
It attends us
only when the two are joined.

We can count on it
when we’re sure of nothing
and curious about everything.

Among the material objects
it favors clocks with pendulums
and mirrors, which keep on working
even when no one is looking.

It won’t say where it comes from
or when it’s taking off again,
though it’s clearly expecting such questions.

We need it
but apparently
it needs us
for some reason too.

(Translated from the Polish by Stanislaw Baranczak and Clare Cavanagh.)

A Little on the Soul

Periodically one has a soul.
Nobody has it all the time and forever.

Day after day, year after year
can pass without it.

Sometimes only in rapture
and in fears of childhood
it dwells within longer.
Sometimes only in the astonishment,
that we have become old.

It rarely assists us
in strenuous pursuits,
such as moving furniture,
carrying suitcases
or tromping through a road in tight shoes.

While filling in forms
and chopping meat
it usually takes the day off.

In a thousand of our conversations
it participates in one,
and not even necessarily in one,
preferring silence.

When our bodies start aching more and more,
it silently leaves the ward.
It's fussy:
it doesn't see us immediately in a crowd,
it sickens at our attempts at mere advantage
and the shrill clamor of business.

Joy and sorrow
are not all that different to it.
Only in the combination of them
does it stand up.

We can rely on it,
when we are certain of nothing,
and when everything seizes us.

Among all material objects
it likes best clocks with pendulums
and mirrors, which work fervently,
Even when nobody looks.

It doesn't say where it comes from
and when it will disappear next,
But it clearly awaits such questions.

It looks like,
as much as we need it,
also it
needs us for something too.

Translated from the Polish by Rick Hilles and Maja Jablonsk

Dusza

Duszę się miewa.
Nikt nie ma jej bez przerwy i na zawsze.

Dzień za dniem,rok za rokiem
może bez niej minąć.

Czasem tylko w zachwytach
i lękach dzieciństwa
zagnieżdża się na dłużej.
Czasem tylko w zdziwieniu,
że jesteśmy starzy.

Rzadko nam asystuje
podczas zajęć żmudnych,
jak przesuwanie mebli,
dźwiganie walizek,
czy przemierzanie drogi w ciasnych butach.

Przy wypełnianiu ankiet
i siekaniu mięsa
z reguły ma wychodne.

Na tysiąc naszych rozmów uczestniczy w jednej
a i to niekoniecznie, bo woli milczenie.

Kiedy ciało zaczyna nas boleć i boleć,
cichcem schodzi z dyżuru.

Jest wybredna:niechętnie widzi nas w tłumie,
mierzi ją nasza walka o byle przewagę
i terkot interesów.

Radość i smutek
to nie są dla niej dwa różne uczucia.
Tylko w ich połączeniu jest przy nas obecna.

Możemy na nią liczyć
kiedy niczego nie jesteśmy pewni,
a wszystkiego ciekawi.

Z przedmiotów materialnych
lubi zegary z wahadłem
i lustra, które pracują gorliwie,
nawet gdy nikt nie patrzy.

Nie mówi skąd przybywa
i kiedy znowu nam zniknie,
ale wyraźnie czeka na takie pytania.

Wygląda na to,
że tak jak ona nam,
również i my
jesteśmy jej na coś potrzebni.

3. The End and The Begining

After every war
someone has to clean up.
Things won’t
straighten themselves up, after all.

Someone has to push the rubble
to the side of the road,
so the corpse-filled wagons
can pass.

Someone has to get mired
in scum and ashes,
sofa springs,
splintered glass,
and bloody rags.

Someone has to drag in a girder
to prop up a wall.
Someone has to glaze a window,
rehang a door.

Photogenic it’s not,
and takes years.
All the cameras have left
for another war.

We’ll need the bridges back,
and new railway stations.
Sleeves will go ragged
from rolling them up.

Someone, broom in hand,
still recalls the way it was.
Someone else listens
and nods with unsevered head.
But already there are those nearby
starting to mill about
who will find it dull.

From out of the bushes
sometimes someone still unearths
rusted-out arguments
and carries them to the garbage pile.

Those who knew
what was going on here
must make way for
those who know little.
And less than little.
And finally as little as nothing.

In the grass that has overgrown
causes and effects,
someone must be stretched out
blade of grass in his mouth
gazing at the clouds.

(Bản dịch Joanna Trzeciak.)

The End and The Beginning

After every war
someone's got to tidy up.
Things won't pick
themselves up, after all.

Someone's got to shove
the rubble to the roadsides
so the carts loaded with corpses
can get by.

Someone's got to trudge
through sludge and ashes,
through the sofa springs,
the shards of glass,
the bloody rags.

Someone's got to lug the post
to prop the wall,
someone's got to glaze the window,
set the door in its frame.

No sound bites, no photo opportunities
and it take years.
All the cameras have gone
to other wars.

The bridges need to be rebuilt,
the railroad stations, too.
Shirt sleeves will be rolled
to shreds.

Someone, broom in hand,
still remember how it was.
Someone else listen, nodding
his unshattered head.
But others are bound to be bustling nearby
who'll find all that
a little boring.

From time to time someone still must
dog up a rusted argument
from underneath a bush
and haul it off to the dump.

Those who knew
what this was all about
must make way for those
who know little.
And less than that.
And at last nothing less
than nothing.

Someone's got to lie there
in the grass that covers up
the causes and effects
with a cornstalk in his teeth,
gawking at clouds.

(Trích The vintage Book of Contemporary Poetry, 144. )

The End and the Beginning

After every war
someone must clean up.
No sort of orderliness
happens by itself.

Someone has to push the rubble
to the side of the roads
so that the wagons full of corpses
can get through.

Someone has to wade through
the slime and ashes,
the couch springs,
the glass splinters
and bloody rags.

Someone has to drag in a beam
to support a wall,
someone must glaze a window
and hang the door on hinges.

This is not photogenic
and takes years.
All the cameras have already driven off
to another war.

The bridges have to be built again
and the station, too.
Sleeves will be in tatters
from being rolled up.

Someone with mop in hand
still remembers how it was.
Someone is listening,
nodding with a head not torn off.
But already people are
beginning to congregate,
who will be bored by all this.

From time to time someone must still
dig up a rusted argument
from underneath a bush
and haul it to the garbage dump.

Those who knew
what this was all about
must make way for those
who know little.
And less than little.
And finally as much as nothing.

In the grass, which has grown over
the causes and effects,
someone must lie
with an stalk of grass in his teeth
and gaze at the clouds.

(Translated by Walter Whipple.)

Koniec i poczatek

Po każdej wojnie
ktoś musi posprzątać.
Jaki taki porządek
sam się przecież nie zrobi.

Ktoś musi zepchnąć gruzy
na pobocza dróg,
żeby mogły przejechać
wozy pełne trupów.

Ktoś musi grzęznąc
w szlamie i popiele,
sprężynach kanap,
drzazgach szkła
i krwawych szmatach.

Ktoś musi przywlec belkę
do podparcia ściany,
ktoś oszklić okno
i osadzić drzwi na zawiasach.

Fotogeniczne to nie jest
i wymaga lat.
Wszystkie kamery wyjechały już
na inną wojnę.

Mosty trzeba z powrotem
i dworce na nowo.
W strzępach będą rękawy
od zakasywania.

Ktoś z miotłą w rękach
wspomina jeszcze jak było.
Ktoś słucha
przytakując nie urwaną głową.
Ale już w ich pobliżu
zaczną kręcić się tacy,
których to będzie nudzić.

Ktoś czasem jeszcze
wykopie spod krzaka
przeżarte rdzą argumenty
i poprzenosi je na stos odpadków.

Ci, co wiedzieli
o co tutaj szło,
musza ustąpić miejsca tym,
co wiedzą mało.
I mniej niż mało.
I wreszcie tyle co nic.

W trawie, która porosła
przyczyny i skutki,
musi ktoś sobie leżeć
z kłosem w zębach
i gapić się na chmury.

4. The Silence of Plants

Our one-sided acquaintance
grows quite nicely.

I know what a leaf, petal, ear, cone, stalk is,
what April and December do to you.

Although my curiosity is not reciprocal,
I specially stoop over some of you,
and crane my neck at others.

I've got a list of names for you:
maple, burdock, hepatica,
mistletoe, heath, juniper, forget-me-not,
but you have none for me.

We're traveling together.
But fellow passengers usually chat,
exchange remarks at least about the weather,
or about the stations rushing past.

We wouldn't lack for topics: we've got a lot in common.
The cast shadows based on the same laws.
We try to understand things, each in our own way,
and what we don't know brings us closer too.

I'll explain as best I can, just ask me:
what seeing with two eyes is like,
what my heart beats for,
and why my body isn't rooted down.

But how to answer unasked questions,

while being furthermore a being so totally
a nobody to you.

Undergrowth, coppices, meadows, rushes -
everything I tell you is a monologue,
and it's not you who listens.

Talking with you is essential and impossible.
Urgent in this hurried life
and postponed to never.

(Translated byStanislaw Barahczak and Clare Cavanagh.)

The Silence of Plants

A one-sided relationship is developing quite well between you and me.
I know what a leaf, petal, kernel, cone, and stem are,
and I know what happens to you in April and December.

Though my curiosity is unrequited,
I gladly stoop for some of you,
and for others I crane my neck.

I have names for you:
maple, burdock, liverwort,
eather, juniper, mistletoe, and forget-me-not;
but you have none for me.

After all, we share a common journey.
When traveling together, it's normal to talk,
exchanging remarks, say, about the weather,
or about the stations flashing past.

We wouldn't run out of topics
for so much connects us.
The same star keeps us in reach.
We cast shadows according to the same laws.
Both of us at least try to know something,
each in our own way,
and even in what we don't know
there lies a resemblance.

Just ask and I will explain as best I can:
what it is to see through my eyes,
why my heart beats,
and how come my body is unrooted.

But how does someone answer questions
which have never been posed,
and when, on top of that
the one who would answer
is such an utter nobody to you?

Undergrowth, shrubbery,
meadows, and rushes…
everything I say to you is a monologue,
and it is not you who's listening.

A conversation with you is necessary
and impossible,
urgent in a hurried life
and postponed for never.

(Translated by Joanna Trezeciak.)

Milczenieroslin (Milczenie Roselin)

Jednostronna znajomość między mną a wami
rozwija się nie najgorzej.

Wiem co listek, co płatek, kłos, szyszka, łodyga,
i co się z wami dzieje w kwietniu, a co w grudniu.

Chociaż moja ciekawość jest bez wzajemności,
nad niektórymi schylam się specjalnie,
a ku niektórym z was zadzieram głowę.

Macie u mnie imiona:
klon, łopian, przylaszczka,
wrzos, jałowiec, jemioła, niezapominajka,
a ja u was żadnego.

Podróż nasza jest wspólna.
W czasie wspólnych podróży rozmawia się przecież,
wymienia się uwagi choćby o pogodzie,
albo o stacjach mijanych w rozpędzie.

Nie brakłoby tematów, bo łączy nas wiele.
Ta sama gwiazda trzyma nas w zasięgu.
Rzucamy cienie na tych samych prawach.
Próbujemy coś wiedzieć, każde na swój sposób,
a to, czego nie wiemy, to też podobieństwo.

Objaśnię jak potrafię, tylko zapytajcie:
co to takiego oglądać oczami,
po co serce mi bije
i czemu moje ciało nie zakorzenione.

Ale jak odpowiadać na niestawiane pytania,
jeśli w dodatku jest się kimś
tak bardzo dla was nikim.

Porośla, zagajniki, łąki i szuwary -
wszystko, co do was mówię, to monolog,
i nie wy go słuchacie.

Rozmowa z wami konieczna jest i niemożliwa.
Pilna w życiu pospiesznym
i odłożona na nigdy.

5. Possibilities

Xem tiếp phần 3...

Ngu Yên