Tản Mạn Về Quê Tôi
Sông Côn đã gắn liền với quê hương tôi từ bao đời nay. Sâu đậm nhất là lúc tuổi thơ sống cùng ông bà nội, ngoại.Con đường từ quê nội đến thượng nguồn, dọc theo hai bờ sông từng in dấu chân của anh em. Do vậy có dịp về quê, tôi dạo một vòng thắp nhang cho các ông bà rồi về Pleiku khi bóng chiều đã ngã.
Quê tôi, được ghi vào sử sách với các địa danh như căn cứ Kỳ Đông, Bàu Sấu với trận thủy chiến ác liệt giữa nghĩa quân với quân Pháp. Giờ đây mọi cảnh vật đã thay đổi theo thời gian nên bị lãng quên , càng tiêu điều, hoang vắng. Mỗi khi về nơi này, chạnh lòng tưởng niệm một vị anh hùng đã ngã ngựa... " ...sau mấy trận chống chỏi oanh liệt. lớp người này chết, lớp kia xông ra , nghĩa quân hao mòn, đuối sức và bị quân địch tiêu diệt. Mai nguyên soái bị thương nặng, máu ướt cả chiến bào, chết ngất trên mình ngựa. Con Hồng ( ngựa ) chở chủ chạy thẳng về Phú Lạc... " Tương truyền ngày lên đoạn đầu đài , Mai nguyên soái đã viết một bài thơ bằng máu, được nghĩa quân cũ nhặt được. Sau này thành tu sĩ , ông truyền lại bài thơ tuyệt mệnh cho con cái đời sau.
Không tính làm chi chuyện mất còn
Nợ trai lo trả ấy là khôn
Gió đưa hồn nghĩa gươm ba thước
Đá tạc lòng trung đá mấy hòn
Tái ngắt mặt gian xương tợ giá
Đỏ lòe bìa sách máu là son
Rồi đây thoi ngọc đưa xuân đến
Một nhánh mai già trổ nụ non
Tôi đi theo con đường rút quân của nguyên soái.Đến An Vinh, có bến đò qua An Thái , rồi lên căn cứ Thủ Thiện ( xã Bình Nghi ) do cụ Đặng Đề làm thủ lĩnh.Nhưng tôi tưởng tượng " ngựa quen đường cũ " nên đi thẳng, qua thôn An Chánh, gợi lại tôi nỗi nhớ một con đường qua sông nối hai làng quê quê ông , bà ngọai. Trên vùng đất địa linh này đã từng sinh ra nhiều thủ lĩnh hào kiệt của phong trào Tây Sơn mà còn nhiều danh lam thắng cảnh. Tiêu biểu là hai ngọn tháp Thủ Thiện - Dương Long ở hai bên bờ sông. Vậy mà hai tháp này tôi chưa dịp nào đến tham quan mặc dù tôi vẫn được ông bà ngoại cho đi theo mỗi lần giỗ chạp hay đám cưới, hỏi.Một tuổi thơ êm đềm , lòng biết ơn vô hạn đến ông bà ngoại khi đi qua con đường và chợt nhớ đến câu ca
Vững vàng tháp cổ ai xây
Bên kia Thủ Thiện, bên này Dương Long
Nước sông trong, dò lòng dâu bể
Tiếng anh hùng tạc để ngàn thu
Xa xa chim én liệng mù
Tiềm long hỏi chốn, vân du đôi ngày
Sau khi vào thăm Bảo tàng Quang Trung, chúng tôi đi theo con đường bê tông đến Phú Lạc.Lối đi dọc theo bờ sông, đôi lúc xen giữa đồi núi chập chùng , bờ đê, đồng lúa, nương dâu xanh ngát.Theo tài liệu lịch sử, Phú Lạc là quê mẹ chàng Lía, quê hương thứ hai của anh em nhà Tây Sơn và Mai Xuân Thưởng.Chúng tôi đến thăm một số di tích còn sót lại như Gò Lăng, dấu vết còn là một nền nhà bằng phẳng, một mảnh vườn rộng khoảng hai sào và các cây cổ thụ. Tương truyền đây là nền nhà vườn của ông bà Hồ Phi Phúc . Bên cạnh cây Thị có một ngôi miếu nhỏ, thường gọi miếu Sơn Quân . v.v...Nói chung các di tích ở Phú Lạc và các nơi khác đều thuộc dạng phế tích khi vua Gia Long lên ngôi.
Trời đã về chiều, đường còn dài mà phải qua hai con đèo hiểm trở, chúng tôi tạm biệt Phú Lạc. Mảnh đất địa linh nhân kiệt đã sinh ra những vị anh hùng làm nên lịch sử. Tôi dừng chân trên cầu Vân Phong, nơi điều tiết nước, tạo sự thuận lợi cho giao thông, thủy lợi cho đồng lúa Tây Sơn và quê nội tôi. Cầu giúp cho dòng họ Mai, dân Phú Lạc có cơ hội viếng cụ trên núi Hòa Sơn ( xã Bình Tường ), cũng là căn cứ lúc sinh thời ông dựng cờ khởi nghiã chống Pháp.
Mặt trời trên đỉnh đèo chiếu những tia nắng xuống làn nước trong xanh, tạo thành sắc cầu vòng lung linh, mờ ảo. Những cơn gió thoảng mặt nước gợn sóng lăn tăn, núi non trùng điệp như bức tranh thiên nhiên hùng vĩ nhưng cũng đậm chất thơ, trữ tình, lãng mạn.Tạm biệt sông Côn hiền hòa nhưng oanh liệt với những vị anh hùng , tên tuổi và tài danh của Tam kiệt nhà Tây Sơn, Mai Xuân Thưởng , mãi mãi rạng rỡ với non sông và trong lòng người dân Việt. Trên đường về phố núi , ngang qua lăng Cụ, ngậm ngùi nhớ câu ca dân gian :
Ngó vô Linh Đỗng mây mờ
Nhớ Mai nguyên soái dựng cờ chống Tây
Sông còn khi cạn khi đầy
Khí thiêng sông nước nơi này vẫn thiêng.
Minh Triết
Tài liệu tham khảo
- Nuồn Google
- Bùi Thúc Kháng - Giai phẩm Tây Sơn xuân Canh Thìn ( 2000 )
