Ngày Tây Nguyên
Anh hát như bơi qua đoạn văn phóng túng không có dấu chấm câu.
1
Mắt ủ rượu, tay mang theo heo thiến, gà trống, gạo
Dựng lên chiếc cổng khoanh vùng nơi tìm em
Anh gọi gió thổi bay hết bụi và rác rến
Mang bảy mươi bảy ché rượu sắp hàng đôi
Chiêng knah (*) rộn rã
Đoàn thần đi như voi rừng, người đẹp cầm khiên đao
Anh ngửa lòng dâng lễ vật
Đoàn thần cây pơ lang gọi tên em từ rừng thiêng lại
Đoàn thần đất trồng cây sống đời cho em phục sinh
Tiếng chiêng dài như hơi ngựa chạy đón em
Thần linh chứng dám cơn say phù hộ anh đắm đuối
Khi mặt trời giận bóng đêm
Nóng bừng riêng tư kích thích không khoan nhượng
Rằng em ân sủng riêng anh, riêng anh.
(*) Chiêng K’nah của đồng bào Ê đê gồm 10 chiếc, trong đó có 3 chiếc chiêng núm, từ lớn đến nhỏ: Ana čing (chiêng núm lớn nhất), Moong čing, Mđuh čing (chiêng núm nhỡ); cùng 07 chiếc chiêng bằng: Čhar (chiêng bằng lớn nhất), K'nah Dy, H'liang, Khŏk, H'Luê Khŏk, H'Luê H'liang, H'Luê Khŏk Diêt ; biểu thị từng thành viên trong gia đình ứng với từng chiếc chiêng như: Čhar (người ông), Ana (người mẹ), Mđuh (người bố),… thường được diễn tấu ngay trong nhà dài, trên ghế K’pan; đánh chiêng ngoài trời là khi cúng bỏ mả, cúng bến nước, tang lễ…
2
Nghe tiếng em ngoài xa
Dội vào bờ vai rát bỏng
Anh chạy một hơi ra hồ Ea Kao (*)
Vài con sóng lăn tăn nhún nhảy trên thân thể em
Trời làm chiếc cầu vồng
Đôi con bò đủng đỉnh gặm cỏ bên triền đường
Diễu hành mừng cuộc gặp không có hoa hồng
Sô cô la và rượu ngoại
Em chắp cho anh đôi cánh tự do
Anh ghép thân em vào giông bão
Ngày mùa xuân bắt đầu
Ngơ ngẩn trong mắt
Trải thảm cơn mơ ngày Tây Nguyên
.
(*) Hồ Ea Kao là hồ lớn nhất ở thành phố Buôn Ma Thuột, có quy mô 120 ha (chưa kể diện tích mặt hồ nước) trên khu vực địa hình tương đối đa dạng, có nhiều triền đồi, dốc, khe, nhiều cây xanh... với không gian thiên nhiên trữ tình, thơ mộng.
3
Thân chiếc lá bay trong thinh lặng
Bỏ lại khoảng trống mùa xuân rực rỡ sắc màu
Tìm em trong tâm tưởng
Trong giấc ngủ, trong hóc núi, trong giếng tưới cà phê
Em hóa thân thành rễ kơ nia (*)
Hay trốn trong ché túc, ché tang (**) dát vàng
Núi đồi bốc hơi thành nước, không khí và hạt sương tiếu ngạo
Mơ hồ gọi tên em trên nương dài như một tiếng chiêng ngân
Tiếng sột soạt con heo rừng gặm đá
Đâu đây tai em rộng lớn thẳm xanh
Như chiếc lưỡi câu có ngạnh ngày đàng học một sàng khôn.
(*) Cây Kơ nia là loài thực vật thân gỗ lớn, cao 15–30 m, đường kính 40–60 cm; lá đơn hình trái xoan mọc chụm ở đầu cành. Hoa màu trắng, có từ 4 đến 5 cánh, mọc thành chùm ở kẽ lá, trổ vào thời gian từ tháng 5 đến tháng 6. Quả hình trái xoan dài 3–4 cm, có màu vàng nhạt khi chín và thường xuất hiện vào tháng 10-11. Hạt có chứa tinh dầu mùi thơm có thể dùng làm thực phẩm (Bách khoa toàn thư mở).
(**) Ché quý đựng rượu của người Ê đê.
4
Con voi xé nước trên hồ Lak
Kịp đến buôn M’Liêng
Em có dự lễ về nhà mới
Những con heo gọi đàn
Búi tóc ai trải lối
Đám lúa vàng nắng xanh
Chim gọi bầy làm tổ
Gió xoay tít từng đàn ong nhảy múa
Anh lòng vòng chân lún sâu
Khuỵ xuống, thăng hoa, tắm trong ché rượu cần bé xíu
Con chim sẻ mổ vào giấc mơ
Đền đáp
Và thúc hối anh tìm em.
5
Rã rời đến trong suốt
Không còn tiếng thì thầm
Rừng Chư Yang Sin (*) vọng thẳm
Ẩn thân vào sườn đồi tản văn trữ tình
Anh thấy mình phi hư cấu
Bóng bẩy như tùy bút được mùa
Anh hát như bơi qua đoạn văn phóng túng không có dấu chấm câu
Không cần cốt truyện, nhân vật, sự kiện, tình tiết hôn em lần thứ mấy
Vì biết rằng em là tiếng đing năm (**) đâu đó
Tủn mủn vọng về
Là nguồn cội phi trung tâm
Như nước và lửa đỏ bật tung hướng về vùng ngoại biên xa thẳm.
(*) Vườn Quốc gia Chư Yang Sin là dãy núi có nhiều đỉnh núi, nằm trên địa bàn huyện Krông Bông và Lak. Đỉnh Chư Yang Sin cao nhất trong hệ thống núi của Đắk Lắk (2.442m). Diện tích đệm của Vườn Quốc gia Chư Yang Sin là 183.497 ha nằm trên địa bàn của tỉnh Lâm Đồng và Đắk Lắk.
(**) Đing năm là nhạc cụ thổi bằng hơi của người Ê đê (người Raglai gọi nó là Ku puốt, người M’nông gọi là M’boắt) thường dùng trong các nghi lễ bến nước, cầu mưa, mừng lúa mới, tang lễ…
6
Anh bắt đầu ăn những hồi ức
Trong hang đá thời tiền sử
Nơi chúng mình từng khỏa thân
Uống vài ngụm môi nguôi ngoa trưa nắng gắt
Bọn vô lại nhìn há miệng muốn nuốt chiếc quần lót nhỏ đỏ như con mắt kiến vàng
Em ngồi kiên nhẫn trong hang đá Krông Kmar (*)
Anh vùng dậy như con hổ đói tinh nhuệ
Em tinh luyện anh
Em no anh
Trấn tĩnh
Bước đến bờ vực tìm dấu chân em
Nước réo vang mời anh về bon thần
Nơi ngàn đôi tay em kéo ra lối hẹp.
(*) Thuộc huyện Krông Bông, Dak Lak
7
Anh ném nỗi cô đơn phía sau
Như ném điều xui rủi
Khấn thầm những linh hồn vất vưởng
Phù hộ anh nương tựa bờ vai em
Dâng chén thịt bằm, đầu heo và rượu pha huyết
Cúng Thần Cổng dẫn lối vào nhà em
Anh tưới rượu lên cổng gần, cổng xa
Anh hát ngàn làn điệu ay ray
Tiếng đing buôt, đing tut, đing tạc tar (*) rộn ràng
Đến tận bảy ngày sau nữa (**)
Em bước ra thân hình như con đỉa
Than ôi
Tròn vo nhoi nhói trên môi anh.
(*) Các loại nhạc cụ của người Ê đê
(**) Người Êđê cho rằng con số 7 là con số tâm linh, con số bình yên, no đủ, phát triển, bền vững; được sử dụng phổ biến trong đời sống hàng ngày cũng như trong văn hóa dân gian.
8
Ôi ước mơ tìm em sôi nước mắt
Nhịp chiêng vỡ rợn rờn cơn mưa hiu hắt
Anh sõng soài trôi trong tiếng hú rừng thiêng (*).
(*) Rừng có thần ở, cấm phóng uế, chặt phá hoặc làm rẫy.
Bùi Minh Vũ
