"Sống không phải là ký-sinh trùng của thế-gian, sống để mưu-đồ một công-cuộc hữu-ích gì cho đồng-bào, tổ-quốc"

** Phan Chu Trinh **

 

Hiến Nội Tạng Gia Tăng Cùng Dịch Ma Tuý

18Ahvhienhnt1

Fig. 1:  Những cựu chiến binh Hoa Kỳ là một nhóm quan trọng bị ghiền thuốc được bác sĩ của họ biên toa để chữa các bịnh tâm thần và những cơn đau mãn tính sau khi họ bị thương thân thể hoặc bị chấn động về tâm lý do stress trên chiến trường. Những thuốc này được dùng quá nhiều sau cuộc chiến tranh Trung Đông. Mấy năm gần đây, các thuốc này lại bị giới hạn đột ngột vì y giới thay đổi lập trường, cảnh giác hơn đối với các thuốc giảm đau. Một số cựu chiến binh phải đương đầu với những cơn ghiền và tìm đến những thuốc trên thị trường chợ đen để bù vào.

Image source: Newsweek

http://www.newsweek.com/2017/10/20/va-fueled-opioid-crisis-killing-veterans-681552.html

Dịch Ma Tuý Ở Mỹ

Từ năm 1999, tỷ lệ tử vong từ quá liều thuốc ma tuý ( opioid ) ở Hoa Kỳ đã tăng lên. Tỷ lệ này đã tăng gần gấp đôi - từ 1 đến 1,8 / 100.000 người - chỉ riêng trong giai đoạn 2013 và 2014. Ngày nay, số ca tử vong do dùng thuốc quá liều mỗi năm vượt xa số ca tử vong do tai nạn xe cộ - nguyên nhân chính gây tử vong ở Hoa Kỳ - và khoảng hai triệu người Mỹ bị chứng rối loạn lạm dụng chất gây nghiện liên quan đến các thuốc giảm đau loại ma tuý  tổng hợp cần toa của bác sĩ. Do đó không có dấu hiệu cho thấy bịnh dịch đang  chậm lại, đẩy chứng nghiện và dùng quá liều các chất ma tuý trở thành quan tâm số một của ngành sức khoẻ cộng đồng ở Hoa Kỳ.

Cùng với heroin, opioid tổng hợp, bao gồm thuốc theo toa (ví dụ: fentanyl và tramadol) và các loại thuốc đã được sản xuất bất hợp pháp (ví dụ, fentanyl bất hợp pháp), là những chất chính gây lạm dụng đằng sau đại dịch của Hoa Kỳ. Thuốc có tính gây nghiện cao do tác dụng của chúng trên các thụ thể opioid (opioid receptors) trong não. Các thụ thể opioid (opioid receptors) giữ vai trò trung gian cho các đường dẫn thần kinh kiểm soát sự giảm đau và khoái lạc, cũng như cái gọi là "lộ trình tưởng thưởng", (reward pathway) nó kích thích cảm giác khoái cảm và được củng cố bởi việc sử dụng opioid nhiều lần, do đó làm cho người dùng vào vòng nghiện ngập.

18Ahvhienhnt2

Fig2: The Reward Pathway.

Một lộ trình thần kinh quan trọng để hiểu được tác động của thuốc trên não được gọi là "lộ trình tưởng thưởng" (reward pathway) bao gồm một số bộ phận của bộ não, một số trong đó được đánh dấu trong hình này: vùng mái phía bụng (Ventral Tegmental Area, VTA), hạch nhân liền kề (accumbens nucleus), và vỏ não trước trán (prefrontal cortex). Khi được kích hoạt bằng kích thích tạo nên khoái cảm ("sướng") (ví dụ: thực phẩm, nước, giới tính/sex), thông tin di chuyển từ VTA sang hạch nhân liền kề và sau đó lên tới vỏ não trán trước.

Sử dụng cocaine làm ví dụ, chúng ta có thể mô tả các loại thuốc “drugs” ảnh hưởng đến hoạt động của não như thế nào. Khi một người hít thuốc qua mũi, hút thuốc lá, hoặc chích cocaine, nó sẽ di chuyển tới não qua dòng máu. Mặc dù nó đi đến tất cả các khu vực của não bộ, nhưng hiệu ứng phấn chấn của nó lại được trung gian trong một vài khu vực cụ thể, đặc biệt là những kết hợp với "lộ trình tưởng thưởng" trình bày trên đây. (National Institute on Drug Abuse)

Để đối phó với đại dịch, các nhân viên y tế công cộng Hoa Kỳ khuyến khích các bác sĩ hạn chế kê đơn thuốc opioid, đã tăng lên đáng kể kể từ những năm 1990. Vào thời điểm đó, mối quan tâm về tác động của đau mãn tính đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân đã dẫn các bác sĩ kê toa các thuốc opioid cho các điều kiện ngoài các bệnh ở giai đoạn cuối đời, như ung thư đã đến thời kỳ quá xa, mà trước đây là những trường hợp được dùng loại thuốc này. Tuy nhiên, các nghiên cứu sau đó đã tiết lộ rằng opioid theo toa có thể ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ và tăng nguy cơ gãy xương và đau tim. Các nhân viên y tế công cộng cũng chủ trương cho phép tiếp cận với naloxone nhiều hơn trước, naloxone là một loại thuốc dùng để đảo ngược quá liều và khuyến khích các bác sĩ sử dụng các chương trình giám sát thuốc được biên theo toa ở các tiểu bang, cho phép các bác sĩ tiếp cận thông tin về các đơn thuốc trước đây của bệnh nhân đối với các chất được kiểm soát, giúp cho họ phát hiện những người lạm dụng opioid dễ dàng hơn.

(Kara Rogers/Encyclopedia Britannica)

Hiến tặng nội tạng gia tăng.

Mặc dù số người chết do dịch ma tuý ở Hoa Kỳ vẫn tiếp tục tăng, nhưng nó cũng đã góp phần vào một số lượng kỷ lục các trường hợp hiến tặng nội tạng.

Theo "Mạng lưới Chia sẻ Nội tạng Hoa Kỳ" (United Network for Organ Sharing), tổ chức phi lợi nhuận quản lý mạng lưới ghép tạng quốc gia, dữ liệu ban đầu cho thấy số lượng người hiến tạng đã chết đã đạt kỷ lục năm 2017, sau khi gia tăng mỗi năm trong 5 năm liên tiếp.

Cũng có một con số kỷ lục của tổng số các người hiến tặng, cả người cho lúc còn sống và người cho sau khi họ qua đời: 16.462 người, tăng 3% so với năm trước.

Năm ngoái, có hơn 10.000 người hiến tạng sau khi chết, tăng 3% so với năm trước và tăng 27% kể từ năm 2007. Hơn 1300 người trong số những người hiến tặng này, hay 13%, đã chết do dùng thuốc quá liều.

Tiến sĩ David Klassen, trưởng phòng y tế của mạng, nói: "Khoảng 40% số gia tăng (trong 5 năm qua) có nguyên nhân từ dùng thuốc quá liều và ngộ độc. Mặc dù các dữ liệu không xác định được loại thuốc nào đã góp phần vào việc dùng quá liều, Klassen cho biết có thể dính líu đến các chất ma tuý. "Chúng tôi không có dữ liệu ... để hoàn toàn nói chắc chắn, nhưng tôi nghĩ rằng đó là một giả định hợp lý."

Trong năm năm qua, số lượng người hiến tạng đã chết đã tăng 24%, trong khi số người hiến tạng tử vong vì dùng thuốc quá liều tăng 144%. Trong năm 2013, chỉ có 560 người hiến tặng đã chết do dùng thuốc quá liều hoặc nhiễm độc; năm ngoái, đã có 1.367 người.

Trên thực tế, Klassen lưu ý rằng những người đã chết vì quá liều thường là những ứng cử viên tốt cho việc hiến tạng. "Họ có xu hướng trẻ hơn và thường không có gánh nặng bệnh tật liên quan đến lão hóa", ông nói.

Mặc dù các loại thuốc có thể khiến người ta ngưng thở hay ngừng tim, nhưng chúng không nhất thiết làm tổn hại đến bộ phận cơ thể, vẫn còn tốt để cấy ghép.

Số liệu gần đây nhất từ ​​các Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật Hoa Kỳ cho thấy hơn 63.000 người đã chết do dùng thuốc quá liều vào năm 2016. Hơn 42.000 người tử vong có liên quan đến một số loại thuốc phiện,thường nhất là thuốc bất hợp pháp như heroin và fentanyl bán chợ đen. Và mặc dù con số cho năm 2017 chưa được công bố, dữ liệu tạm thời không cho thấy dấu hiệu suy thoái.

Theo Klassen, những tiến bộ trong khoa học và và thực hành thu hoạch và cấy ghép nội tạng cũng như nhận thức của công chúng cũng góp phần vào con số kỷ lục của các người hiến tặng, nhưng thật khó để phủ nhận rằng dịch bệnh opioid là một nhân tố.

"Dịch bệnh opioid rõ ràng không phải là điều ai đó mong ước, rõ ràng là một tình huống bi thảm, nhưng có tia sáng trong đám mây đen (một mặt tích cực trong một tình huống bi đát)", ông nói.

(CNN News)

http://www.cnn.com/2018/01/10/health/opioid-overdose-organ-donation/index.html

18Ahvhienhnt3

 

Fig. 3: Trong trên 20 năm qua, số nội tạng hiến tặng (nhất là thận và gan) lấy từ người chết vì quá liều opioid càng ngày càng gia tăng.

Source Harvard.edu

Bác sĩ Hồ văn Hiền trích dịch

Ngày 11 tháng 1 năm 2018