"Sống không phải là ký-sinh trùng của thế-gian, sống để mưu-đồ một công-cuộc hữu-ích gì cho đồng-bào, tổ-quốc"

** Phan Chu Trinh **

 

Triệu Chứng Mới Của COVID-19:

Máu Đông Bất Thường Trong Huyết Quản

 20Bhvhtcm1

 

Theo Trung tâm kiểm soát bịnh CDC của Hoa Kỳ, người mắc COVID-19 có thể có “ một loạt các triệu chứng từng được báo cáo - từ các triệu chứng nhẹ đến bệnh nặng.

Các triệu chứng có thể xuất hiện 2-14 ngày sau khi tiếp xúc với vi-rút. Người bịnh có các triệu chứng hoặc kết hợp các triệu chứng này có thể mắc COVID-19:

    • Ho
    • Cảm giác hụt hơi, khó hít vào thật sâu; thở khó khăn (shortness of breath, dyspnea)

Hoặc ít nhất hai trong số các triệu chứng sau:

    • Sốt
    • Ớn lạnh
    • Run rẩy với rét lạnh
    • Đau cơ
    • Đau đầu
    • Đau họng
    • Mất vị giác hoặc mùi, mới xảy ra

 

Trẻ em có các triệu chứng tương tự như người lớn và thường bị bệnh nhẹ.”(CDC)

Gần đây, các bác sĩ nhận xét , ngoài những triệu chứng viêm phổi thường thấy ở người bệnh COVID-19, có những triệu chứng mới thấy chứng tỏ những mạch máu bị tắc nghẽn vì có những cục máu đông một cách bất bình thường trong mạch máu. Cho đến nay, hiện tượng này chỉ được thấy trong một số ít bệnh nhân , nhưng các bác sĩ cho rằng đây là một hiện tượng càng ngày càng “ có ý nghĩa “ (”significant ”).

Ví dụ mạch máu nuôi cơ tim tắc nghẽn gây ra nhồi máu cơ tim (myocardial infarction); mạch máu nuôi não bộ bị nghẽn gây ra đột quỵ (tai biến mạch máu não) (ischemic stroke, fig 2) ở bịnh nhân tương đối trẻ (30-50 tuổi) và ít có hay không có triệu chứng gì khác, và trước đó không có bịnh gì đặc biệt ( chứ không phải như trường hợp điển hình của người già trên 60 tuổi ở các nhà già và có nhiều bịnh có sẵn), và thường là những mạch máu lớn bị nghẽn (LVO: large vessel occlusion) nên triệu chứng nặng và có thể chết được.

 20Bhvhtcm2

Fig 2:(Source American Stroke Association)

Cũng có người trẻ bị sưng và bầm tím ở ngón tay ngón chân, giống như người bị băng giá làm tím các ngón tay hay chân (frostbite, chilblain).

Tuy nhiên cho đến nay các trẻ em bị các vết bầm tím ở ngón chân do Coronavirus đều có dự hậu tốt, vài ngày sau sẽ tự nó khỏi.(fig 3)

20Bhvhtcm3

Fig 3 (source: The Washington Post)

Có người bị nổi “ban” (rash, eruption) lấm tấm màu tím ngoài da (petechiae, purpura), nếu lấy tấm kính đè xuống vẫn không biến đi, do máu đông cục trong các huyết quản nhỏ (microembolism) dưới da.

Lúc khám nghiệm tử thi những người bệnh dạng này, các mạch máu ở gan , phổi, ruột, thận đều bị những cục máu đông (clots) làm tắc nghẽn.

Trong phổi, các mạch máu nhỏ đến các phế nang (alveoli, các túi   nhỏ chứa không khí , là nơi máu trao đổi [lấy oxy và thải CO2] với không khí từ ngoài hít vào) bị các cục máu đông tắc nghẽn cho nên các phế nang không làm việc được, dù bệnh nhân có được gắn vào máy thở (ventilator) bơm không khí vào với áp suất cao (Cho nên các kết quả gần đây ở New York cho thấy người bịnh COVID-19 đã dùng máy thở chỉ sống sót được chừng dưới 20%).

20Bhvhtcm4

Fig 4 : (Source Mayo Clinic)

Máu đông cục ở các tĩnh mạch (vein) chân có thể chạy ngược về tim (thuyên tắc, embolism; fig.4), tim bơm cục máu lên phổi và làm nghẽn động mạch phổi, chết một phần lá phổi (pulmonary emboli; động mạch [pulmonary artery] này đem máu “đen” đã được cơ thể dùng lên phổi để lấy thêm oxy thành “máu đỏ”). Tim bị viêm (myocarditis) do ảnh hưởng của COVID-19 cũng có thể là nơi phát xuất các thuyên tắc lên phổi.

Cho đến nay, có hai giả thuyết (chỉ là giả thuyết vi chúng ta chưa có đủ thời gian để hiểu rõ Coronavirus) giải thích hiện tượng đông máu này:

1) Cơ thể phản ứng quá mạnh, các tế bào của hệ phòng thủ (hệ miễn nhiễm tạo nên quá nhiều chất gây viêm , đặc biệt là cytokine, gây nên môt cơn "bão cytokine" (cytokine storm), tàn phá cơ thể người bịnh, gây ra hiện tượng "đông máu lan rộng trong mạch máu" (DIC/diffuse intravascular coagulation)

2) Tác dụng trực tiếp của Coronavirus trên cơ thể người bịnh.

Một giả thuyết hiện nay cho rằng coronavirus tấn công trực tiếp vào endothelium (nội mô, là những tế bào lót mặt trong, phía trong lòng các mạch máu), lòng mạch máu bị hư hại khơi mào cho tiến trình máu đông. Lúc máu đông ào ạt, các yếu tố cần cho máu đông sẽ bị dùng hết, sau đó người bịnh sẽ bị chảy máu không kiểm soát được.

Hai nguyên nhân kể trên có thể hỗ trợ lẫn nhau.

Các bác sĩ chưa hiểu nhiều về vi rút mới này, nhưng càng ngày càng có bằng chứng cho thấy đây là một kẻ thù mới mẻ, không phải như vi rút binh cúm mà chúng ta quen đối phó hàng năm về mùa lạnh với thuốc chích ngừa và thuốc kháng vi rút.

Kết luận:

Chúng ta quen nghe nói về những triệu chứng chính của COVID như sốt (trên 37,8C), lạnh, run, ho khan, ho dai dẳng (cơn ho cả giờ, 3 cơn/24 giờ), thở khó khăn (shortness of breath, dyspnea), mất mùi vị.

Hiện tượng đông máu do coronavirus có thể xuất hiện dưới hình thức mẩn ngoài da (skin rash), cơn đau tim, tức ngực, và đột quỵ (như ngã quỵ, liệt một bên người, không nói được) mà không có những triệu chứng nhiễm trùng Coronavirus thông thường đi kèm theo.

Thêm nữa, hiện nay số người đến phòng cấp cứu vì triệu chứng đau tim hay nhồi máu cơ tim, đột quỵ giảm hẳn so với trước thời COVID-19, có lẽ do người ta sợ bị lây coronavirus lúc vào phòng cấp cứu nên cứ chần chờ hay lờ đi, chỉ đến phòng cấp cứu lúc thật quá nặng và trễ.

Do đo, chữa trị có thể bị trễ nải, nhất là trường hợp tai biến mạch máu não (stroke) các can thiệp vào mạch não bộ phải được thực hiện chỉ trong vòng vài giờ (6-24 giờ) sau khi tắc nghẽn xảy ra.

Đối với các biểu hiện không điển hình kia nếu không cảnh giác có thể định bệnh sai lạc cũng như không có biện pháp phòng ngừa lây lan thích ứng đối với Coronavirus.

Bệnh COVID 19 là một bệnh mới, kiến thức được cập nhật liên tục hàng giờ.

Bài này chỉ có tính cách thông tin.

Quý vị độc giả không nên tự định bệnh cho mình. Cần cảnh giác theo dõi tin tức và hỏi ý kiến của bác sĩ của mình nếu cần.

Tham khảo:

1)Blood Clots Are Another Dangerous COVID-19 Mystery

https://www.webmd.com/lung/news/20200424/blood-clots-are-another-dangerous-covid-19-mystery

2)A NEW VASCULITIS AT THE TIME OF COVID-19

https://www.ejpd.com/images/nuova-vasculite-covid-ENG.pdf

3) Young and middle-aged people, barely sick with covid-19, are dying of strokes

https://www.washingtonpost.com/health/2020/04/24/strokes-coronavirus-young-patients/

4)COVID-19 Is Causing Blood Clots and Strokes in Some Patients—but Doctors Don't Know Why

https://www.health.com/condition/infectious-diseases/coronavirus/covid-19-stroke-blood-clots

5) The Washington Post podcast 4/27/2020

6) ‘Frostbite’ toes and other peculiar rashes may be signs of hidden coronavirus infection, especially in the young

The cases tend to be mild and resolve on their own. But doctors recommend those with symptoms consider getting tested for the virus and self-isolate

https://www.washingtonpost.com/health/2020/04/29/coronavirus-rashes-toes/

Bác sĩ Hồ Văn Hiền

Ngày 29 tháng 4 năm 2020