Phương-Pháp Của Nhà Hiền-Triết
Một ngày kia, Socrates (469BC-399BC) gặp một người quen chạy đến nói:
- Socrates, ông có nghe gì về người học trò của ông không?
Nhà hiền-triết trả lời:
- Khoan! Trước khi nói, tôi xin ông làm thử-nghiệm này. Tôi gọi nó là “thử-nghiệm 3-lần”.
- Ba lần?
- Phải. Lần thứ nhất là thử-nghiệm về sự thật. Ông có chắc chắn hoàn-toàn là điều gì ông sắp nói là sự thật không?
Ngươi đàn ông trả lời:
- Tôi chỉ mới nghe được thôi.
Socrates tiếp-tục:
- Ông không chắc điều ông nghe là thực hay giả. Bây giờ tới việc thử-nghiệm về sự tốt đẹp. Điều ông sắp nói có gì tốt đẹp không?
- Không, trái lại là khác.
Socrates nói:
- Vậy thì ông muốn nói tới điều xấu-xa về người học trò tôi mặc dù ông không biết có thật hay không.
Người đàn ông lung-túng. Socrates hỏi tiếp:
- Hãy coi là ông qua được hai lần thử-nghiệm. Điều ông nói có lợi cho tôi không?
Người đàn ông trả lời:
- Không có lợi gì cả.
Bấy giờ nhà hiền-triết mới kết-luận:
- Nếu điều muốn kể không thật, không tốt và không có lợi-ích gì thì tại sao ông lại định nói ra?
Câu chuyện trên cho thấy Socrates là nhà hiền-triết đầy tự-trọng và cũng giúp cho người ta hiểu rằng tại sao ông không hề biết triêt-gia Plato tán-tỉnh vợ ông.
Phẩm-Vật Của Trần-Gian -- Nguyễn Hoàng Lãng Du biên-soạn