Lamartine và mối tình Graziella

Lamartine là một thi sĩ lãng mạn, văn sĩ và chính trị gia nổi tiếng người Pháp thuộc thế kỷ thứ 19. Dòng dõi quý tộc, ông góp phần quan trọng trong việc thành lập nền Đệ nhị Cọng Hoà Pháp (1848-1851) sau khi nền quân chủ Orleans sụp đổ trong cách mạng 1848. Từng là đại biểu quốc hội, bộ trưởng ngoại giao, và có lúc lãnh đạo chính phủ, ông là một người nhiều lý tưởng cao đẹp, vận động bãi bỏ chế độ nô lệ, công nhận quyền làm việc của mỗi người, và theo chủ nghĩa dân chủ cũng như chủ nghĩa hoà bình. Ông mất ở Paris trong cảnh nghèo khó.

Graziella là nhân vật chính của tiểu thuyết mang cùng tên (Graziella) của Lamartine. Một cô gái 16 tuổi, gia đình chài lưới nghèo ở đảo Sicily, Ý, yêu một bá tước (Lamartine) trẻ người Pháp. Tình yêu không thành vì gia cấp khác biệt và Graziella chết vì thất tình. Lúc đầu được xuất bản như là một phần của tự truyện Les Confidences (Tâm sự) (1849), phần này được xuất bản riêng rẻ năm 1852 và trở thành cuốn sách được đọc nhiều nhất của Lamartine, với đề tài chính là tình yêu lãng mạng của tuổi thanh niên (có thể đã căn cứ trên chuyện thật nhưng được thi vị hoá) và những cảnh thiên nhiên nên thơ của nước Ý. Mối tình với Graziella cũng là đề tài cho nhiều bài thơ khác của Lamartine.

Graziella

(Tranh: Jules Joseph Lefebvre ;1878) (Source: Wikipedia)

Adieu à Graziella.

Adieu ! mot qu'une larme humecte sur la lèvre ;

Mot qui finit la joie et qui tranche l'amour ;

Mot par qui le départ de délices nous sèvre ;

Mot que l'éternité doit effacer un jour !

Adieu !.... Je t'ai souvent prononcé dans ma vie,

Sans comprendre, en quittant les êtres que j'aimais,

Ce que tu contenais de tristesse et de lie,

Quand l'homme dit : "Retour !" et que Dieu dit : "Jamais !"

Mais aujourd'hui je sens que ma bouche prononce

Le mot qui contient tout, puisqu'il est plein de toi,

Qui tombe dans l'abîme, et qui n'a pour réponse

Que l'éternel silence entre une image et moi !

Et cependant mon coeur redit à chaque haleine

Ce mot qu'un sourd sanglot entrecoupe au milieu,

Comme si tous les sons dont la nature est pleine

N'avaient pour sens unique, hélas ! qu'un grand adieu!

Alphonse de Lamartine

Vĩnh biệt Graziella

Vĩnh biệt, lời giọt nước mắt thấm ướt trên môi,

Lời dứt niềm vui, cắt lìa tình ái.

Lời lúc chia tay dứt đi nguồn cảm khoái

Lời thiên thu một ngày phải xoá bỏ không còn.

Vĩnh biệt, lời bao lần trong đời ta từng nói,

Nào hiểu đâu, lúc rời kẻ thân yêu,

Nỗi buồn, niềm cay đắng biết bao nhiêu,

Lúc người nói "Trở về" và Chúa nói "Không còn nữa"!"

Nhưng hôm nay, miệng ta thốt ra lời nói

Ý nghĩa biết bao, vì chính em sẽ đi xa,

Lời vĩnh biệt rơi trong bóng đêm, và đáp lại

Chỉ có lặng yên muôn thuở giữa một bóng hình và riêng ta.

Vậy mà tim ta vẫn nhắc trong từng hơi thở,

Lời biệt ly, đứt đoạn với thổn thức lặng câm.

Như mọi âm thanh tràn đầy dưới đất trên không

Tất cả chỉ còn một ý thôi, một lần vĩnh biệt!

Hồ Văn Hiền tạm dịch

Bản dịch tiếng Anh

Adieu to Graziella

Adieu! word moistened on the lip by a tear;

Word that ends joy and severs love;

Word by which separation weans us from glee;

Word that eternity one day must erase!

Adieu! I have often pronounced you in my life,

Leaving my loved ones, unaware

Of the tears and bitter dregs contained in you,

When Man says: “Come back!” and God says: “Never!”

But today I feel that my mouth pronounces

This word that contains everything, since it’s full of you,

Which falls through an abyss, and that has no answer

But the eternal silence between an image and myself.

And yet my heart repeats with each breath

This word that a silent sob interrupts in the middle,

As if all the sounds that nature is full of

Had only one meaning, alas, of a grand adieu!

(English translation by Hien V. Ho)

Hồ Văn Hiền

Ngày 14 tháng 1 năm 2015

Để tưởng nhớ những người thân

đã ra đi Mùa đông Năm Giáp Ngọ.