Sớ Táo Quân 2025
Tết Ất Tỵ

Muôn Tâu Thượng Đế
Mới lên thiên đình
Trước Tết Năm Thìn
Tường trình năm Mão
Nay Tết lại đến
Con Rắn đón chào.
Tưởng khỏi cần viết
Đánh máy tào lao
Nhưng đã ngồi vào
Thần xin thảo sớ,
Mời Ngài một vòng
Đi thăm thế giới!

Trí tuệ nhân tạo
Nếu Ngài còn nhớ
Năm ngoái có nêu
“Trí tuệ nhân tạo”
Tên gọi rất kêu
Sản phẩm loài người
Tương lai rất ớn:
Nó dùng máy tính
Đi khắp thế gian
Lục hết kho tàng
Kiến thức nhân loại!
Nó đọc khảo cứu,
Nó xem sách vở,
Nó duyệt bộ phim,
Phân loại hình ảnh,
Nhận diện người ta,
Phân loại đồ vật,
Nó thay học giả,
Nó thế nhà thơ,
Còn chuyện vẫn vơ
Nó lo được hết,
Làm giỏi ra phết,
Chỉ vài giây thôi! ¹
Năng lượng-ôi thôi,
Nó nuốt cũng lẹ,
Trung tâm dữ kiện,
Điện xài khỏe re,
Bằng cả thành phố.
Bây giờ nuôi nó,
Phải có điện nhiều,
Phải tính xây thêm
Nhà máy nguyên tử! ²
Công ty bán dẫn
NVDA
Phục vụ AI
Lớn mạnh quá trời
Giàu nhất thế giới! ³
Mỹ Trung tranh nhau
Ngôi vị bá chủ
Thế giới tương lai.
Làm chủ Ây Ai
Là chủ thế giới!
Thứ nhất là Mỹ,
Trung Quốc số hai,
Nam Hàn thứ ba,
Nhật tụt thứ tư.

Chiến tranh
Nhắc thế giới mới,
Tiến bộ không ngừng,
Buồn nhớ hiện tại,
Vẫn còn chiến tranh,
Bom đạn vẫn rơi,
Con người vẫn khổ,
Máu lửa tơi bời!
Ukraine chưa nguôi,
Putin xâm lấn,
Tấn công không ngơi.
Ukraine phản công
Vượt xa biên giới,
Vào nội địa Nga,
Đồng minh cho ra
Nhiều vũ khí mới,
Máy bay đưa tới
Nhiều F Sixteen,
Phòng không mạnh thêm.
Nga cặp đồng minh,
Trung Quốc, Triều Tiên,
Riêng Kim Jong Un
Gởi quân viện vô
Hàng chục ngàn người
Nhưng chưa thấy khá.
Cầu mong các ngài
Đừng nóng chơi luôn
Võ khí nguyên tử!
Sau khi kết quả
Bầu cử năm nay,
Tuốt ở bên Mỹ
Thu xếp thế nào
Còn phải ráng chờ
Ông Trump nhậm chức. ⁴

Lại thêm Trung Đông,
Hamas tấn công,
Tàn sát Do Thái,
Được hơn một năm.
Tháng 10 năm ngoái
Giết hàng ngàn người,
Hàng trăm con tin,
Trẻ em thanh niên,
Hài nhi chết thảm,
Chiến tranh trả đũa
Nay vẫn chưa yên.
Do Thái vẫn còn
Truy quét Hamas,
Xé nát Gaza.
Bốn chục ngàn chết,
Bom đạn trên đầu.
Khủng bố trốn chui
Địa đạo khắp nơi,
Bỏ lại thường dân,
Phụ nữ, trẻ em
Chết oan chết thảm.
Thế giới bất mãn,
Phản đối khắp nơi,
Đại học sinh viên,
Biểu tình tơi bời,
Cờ Palestine
Tung bay phất phới,
Nhất là bên Mỹ!
Chiến cuộc triền miên
Li Băng, Yemen,
Đầu nậu Iran.
Mỹ can không nổi,
Còn phải gởi thêm
Vũ khí để bênh
Netanyahu
Ông bạn Do Thái!
Năm nay bầu cử,
Ai dám chọc vô
Cái ổ kiến lửa
Bị kết án liền
Là “Bài Do Thái”! ⁵
Trump hay Harris
Đều phải chiều thôi!
Cũng may Biden
Trước ngày Tạ Ơn
Tuyên bố ngừng bắn
Mặt trận Li Băng
Được sáu mươi ngày.
Chắc qua tháng giêng
Tổng thống Trump lên
Hạ hồi phân giải.
Lại thêm chuyện mới
Xy-ri đổi thay,
Mới mười mấy ngày
Damas sụp đổ,
Mười mấy năm nay,
Chiếc cuộc kéo dài,
Bao nhiêu người chết;
Xứ sở loạn lạc,
Đúng là bể dâu,
Nhớ lại mà đau
Việt nam ngày trước. ⁶

Tai nạn máy bay, thiên tai, khí hậu
Chiến tranh thế giới
Bao giờ dứt đây?
Tham vọng con người
Hận thù ân oán
Chồng chất tới trời!
Thân phận con người
Bọt bèo trên biển.
Máy bay Azerbaijan
Gặp xui bay qua
Vùng chiến sự Nga
Phi đạn phóng ra
Mấy chục tan xác.
Cuối năm chưa hết
Xui xẻo máy bay
Con chim không may
Bay vào đầu máy
Làm phi cơ nổ
Mấy trăm người chết
Bên xứ Nam Hàn!
Đã vậy thế giới
Khí hậu chuyển biến
Địa cầu hấp nóng
Tai ách liên miên.
Nước Việt bão bùng
Thiệt hại vô kể;
Trung Quốc, Đài Loan,
Nhật, Phi-líp-pin,
Yagi, Shanshan,
Gió lụt ập tới
Toàn là siêu bão!
Nước Mỹ chẳng kém
Bão tố liên hoàn
Hết bão Helene
Milton lại tới!
Nhà cửa chưa dọn,
Đường sá chưa xong,
Lại lệnh sơ tán,
Miền Nam bị nặng,
Florida tang hoang,
Cảnh vật điêu tàn,
Lắm người mất mạng!
Năm hết Tết đến
Đời vẫn chưa yên
Miền Đông bão tuyết
Cali cháy to
Chưa bao giờ có
Hơn trăm ngàn người
Phải chạy di tản
LA tan hoang
Thiệt hại kinh hoàng
Trên cả trăm tỷ! ⁷

Bầu cử Mỹ
Bệ hạ nghe mãi
Táo này tả oán,
Chắc mệt lắm thay!
Ngài sẽ hỏi ngay:
Có chuyện gì hay
Nói cho trẩm biết!

Táo xin kể tiếp
Chuyện này vui hơn.
Không phải ba lơn
Mà chuyện “nghiêm túc”,
Quyết định hạnh phúc
Hết dân Mỹ cơ!
Vậy mà nhìn sơ
Tưởng là tuồng diễu!
Hai ông già rệu
Tranh luận với nhau;
Chửi nhau rất đau
Đồ khờ, đổ đểu,
Phát-xít, Hít-le,
Tội đồ, láo lếu!
Một ông ngơ ngác,
Ăn nói làu bàu
Làm như sắp lẫn.
Phe ta sợ thua,
Kéo màng đổi kép!
Bà phó vào thế
Tuổi mới xồn xồn
Dòng Jamaica,
Mẹ gốc Nam Á,
Ào ào khí thế,
Cố gắng vươn lên,
Bênh vực nữ quyền
Muốn giúp phụ nữ
Giành quyền… phá thai, ⁸
Bảo vệ di dân,
Bênh người đồng tính.
Bên này bên kia
Buộc tội đối phương
Nói láo, độc tài,
Mà không ngượng miệng.
Bà sáu-mươi chê
Ông bảy-tám già,
Ông kia thì phê
Bà non kinh nghiệm!

Riêng giới người Việt
Ở Virginia
Có ứng cử viên
Thượng viện Liên Bang
Họ Cao tên Hùng
Đại tá Hải quân
Lý lịch rất oai
Thành tích lừng lẫy. ⁹
Bên phía Cộng Hòa
Được Trump ủng hộ,
Nhưng chàng không may
Lọt sổ kỳ này,
Ðịch thủ quá mạnh.
Ngược lại giờ chót
Bên Tiểu Sài Gòn
Luật sư Dereck
Dân chủ họ Trần
Giờ chót lật ngược
Thắng rất sít sao
Chỉ vài trăm phiếu.

Gần ngày bỏ phiếu
Chửi nhau càng tăng. ¹⁰
Đào hát cũng hăng
Nhảy vô nhập cuộc,
Thêm tỷ phú Musk,
Sau vụ mưu sát
Cựu Tổng thống Trump,
Tung một triệu đồng
Tiền thưởng mỗi ngày
Khuyến khích cử tri
Ghi danh bầu cử. ¹¹
Dân chúng ngồi xem
Khó bị thuyết phục:
Qua thời đại dịch
“Tin giả” quá nhiều,
Hết tin vào ai
Khó thấy thiệt giả.

Người Mỹ gốc Việt
Hăng không kém ai,
Cộng Hòa Dân Chủ
Chia phe ra hai.
Cha mẹ bảo thủ,
Con cái cấp tiến,
Đối nghịch lập trường,
Gia đình căng thẳng.
Bạn bè đồng nghiệp
Giận nhau, good bye!

Đa số cử tri
Lòng đã quyết định
Bỏ cho đảng mình.
Trước ngày bầu cử
Thăm dò hai bên
Tám lạng nửa cân
Bất phân thắng bại.
Số phận tương lai
Chỉ tùy nhóm nhỏ
Lơ lững cá vàng
Ở bảy “tiểu bang
Chiến trường” quyết định
Bên thắng bên thua! ¹²
Nghe tưởng trò đùa
Sự thật như vậy.
Cuối cùng Trump thắng,
Thượng viện đổi chiều
Trên dưới lưỡng viện
Về đảng Cộng Hòa.
Nước Mỹ sang trang,
Thế giới bàng hoàng.

Nước Mỹ
Ngọc hoàng đọc báo
Sẽ thấy mệt luôn!

Chỉ còn hai ngày
Hết năm 24
Jimmy Carter
Qua đời ở Mỹ
Ở tuổi một trăm;
Tổng thống bốn năm
Nhưng sự nghiệp lớn
Nobel Hòa bình
Giúp đỡ nhân sinh
Trên khắp thế giới!
Người Việt tri ân
Cứu vớt thuyền nhân,
Mấy trăm ngàn người
Được định cư Mỹ,
Chỉ nội vài năm! ¹³

Nhiều chuyện buồn khác
Làm mình lo lắng:
Tuổi trẻ băng hăng
Xài “drug” thứ dữ,
Cứ tính hàng năm
Chết cả trăm ngàn; ¹⁴
“Homeless” lang thang
Cắm trại đường phố
Phóng uế vỉa hè;
Nặng nhất Cali
Nhiều người bỏ đi
Sang Texas ở! ¹⁵
Nhìn qua biên giới
Nhập cư vượt biên
Cứ ào ào tới
Mấy triệu người vô
“Xử lý” không kịp!
Tuy nhiên, nói chung,
Nước Mỹ vẫn “sung”,
Ngon hơn xứ khác.
Cô Vít còn nhiều
Biến thể ra chiêu,
Tử vong ít lại
Mãn tính còn nhiều
Mệt mỏi dẳng dai,
Sương mù đầy óc,
Ho hen kéo dài,
Là “ Long COVID”! ¹⁶
Nói chung miễn nhiễm
Cộng đồng khá cao
Chích ngừa ào ào
Cô Vít bớt quậy. ¹⁷
Kinh tế khá tốt ,
Lạm phát giảm nhiều,
Tiền lời có chiều
Bắt đầu giảm mạnh. ¹⁸
Thất nghiệp không tăng,
Tránh được suy thoái,
Kinh tế hạ cánh,
Một cách an toàn,
Không “crash landing”!
Lại thêm bầu cử,
Chuyển tiếp cũng yên.
Ra tới tân niên
Với Trump tại vị
Chính sách kinh tế
Sẽ thay đổi nhiều;
Chiến tranh thương mại
Tham vọng đất đai
Sát nhập Greenland
Đảo quốc nước đá,
Kiểm soát kênh đào
Xứ Panama
Mỹ xây hồi trước;
Trung Quốc giật mình
Đồng minh ngơ ngác
Tới đâu hay đó! ¹⁹

Thiếu trẻ em
Nhìn ra thế giới
Cũng nhiều thay đổi.
Xứ mặt trời mọc,
Trung quốc, Hàn quốc
Sau mấy chục năm
Phát triển ào ào,
Nay lại hơi kẹt,
Lão hóa rất nhanh,
Con cái rất ít,
Phụ nữ ít sanh,
Đàn ông thiếu vợ
Phải ra nước ngoài
Tuốt Đông Nam Á
Tìm vợ kiếm con. ²⁰
Ngay đến nước Nhật
Rất kỵ di dân
Cũng phải cần thêm
Lao động nhập khẩu,
Kỹ sư, y tá,
Công nhân người Việt
Qua Nhật cũng đông,
Làm theo hợp đồng,
Hết hạn về nước. ²¹
Nhìn qua Trung quốc,
Nhất nhì hành tinh,
Đối nghịch Hoa Kỳ,
Cũng gặp khó khăn,
Nhà xây quá nhiều,
Lắm thành phố ma,
Tăng trưởng yếu kém.
Dân chúng tiêu dùng
Ăn xài quá ít,
Phải “kích thích” thêm! ²²
Nhà nước kêu rên
Phụ nữ ráng lên,
Đẻ con ít quá! ²³

Làn sóng thiên hữu
Làn sóng bảo thủ ²⁴
Lan tràn nhiều nơi,
Từ Úc sang Âu
Nhất là nước Mỹ.
Xã hội thay đổi,
Hết thời “wokism” ²⁵
“Tỉnh thức chủ nghĩa”,
Tư tưởng phe tả
Cách mạng văn hóa
Đề cao Da Đen.
Người người tự xem
Mình bị áp bức,
Kết tội da trắng
Là nguồn bất công,
Kỳ thị màu da
Gây ra khổ nạn
Cho người Da Màu
(Không kể Á Châu!).
Do lệnh ra từ
Tối Cao Pháp Viện.
“Hành động khẳng định”
Hay DEI ²⁶ ( đi-i-ai),
Ưu tiên Da Màu,
Đồng tính, chuyển giới,
Cũng dẹp bớt nhiều,
Xã hội sang trang.

Không riêng chi Mỹ,
MAGA trở về,
Ưu tiên Hoa Kỳ,
Bảo vệ kinh tế
Với Donald Trump, ²⁷
Chủ nghĩa dân tộc
Nổi dậy khắp nơi.
Các nước phương Tây
Không còn hăng say
Mời di dân đến!
Di dân Châu Phi,
Trung Đông, Nam Mỹ,
Chạy trốn loạn ly,
Chiến tranh nghèo đói,
Mong giấc mơ Mỹ
Mong đến nước Anh,
Bắc Âu, Ý, Đức
Nay đều bị chặn.
Biên giới khác xưa
Không còn rộng mở
Ào ạt cho vô. ²⁸
Thế giới như vậy,
Thiên tai, chiến tranh,
Kinh tế khó khăn,
Di cư kẹt cứng!
Từ Canada,
Pháp, Đức, Đại Hàn
Chính phủ đổi thay,
Kinh tế lung lay,
Năm Thìn qua mau!
Nhìn lại thấy ớn!

Việt Nam
Sau chuyện thế giới
Thần xin nhắc qua
Quê hương yêu dấu!
Kinh tế khó khăn
Doanh nghiệp đóng cửa,
Địa ốc đóng băng,
Sau thời Cô Vít.
Chính trị “phức tạp”
Tiếp tục “đốt lò” ²⁹
Bài trừ tham nhũng.
Tứ trụ đổi thay ³⁰
Chủ tịch mới đây
Đã thay người mới.
Bí thư qua đời
Người mới lên thay
Đứng đầu toàn đảng
Kèm Chủ tịch nước;
Hai trụ một tay;
Chẳng được bao ngày
Lại chủ tịch mới!
Đối ngoại cũng gay,
Phía Bắc Trung Quốc
Áp lực biển Đông;
Tây phương cầu mong
Mời mọc đối tác;
Thế giữa hơi kẹt,
“Ngoại giao cây tre”
Đu đưa theo gió,
Không ngã phe nào!

Cứ thế tiếp tục.
Phía Tây cũng mệt,
Cam Bốt chơi khăm,
Đổi hướng nước sông
Bassac-Hậu giang
Vào kinh Funan,
Xuống Thành Sihanouk, ³¹
Trên vịnh Thái Lan;
Đe dọa cuộc sống,
Mấy chục triệu người
Nhờ đất phì nhiêu
Đồng bằng Nam bộ. ³²

Tuy vậy nói chung
Đất nước vẫn yên
Hơn nhiều nước khác.
Tư bản vẫn chọn
Đổ tiền đầu tư.
SpaceX đầu tư
Một tỷ rưởi đô
Dịch vụ vệ tinh
Bao phủ cả nước.
Khổng lồ AI
Quyết chọn Việt Nam
Quê hương thứ hai
Công nghệ bán dẫn. ³³
Costco bên Mỹ
Bán đầy sản phẩm
“Made in Vietnam”,
Áo quần bàn ghế,
Tô phở, con cá,
Hạt tiêu, cái lu.
Đi lên YouTube
Hình ảnh du lịch
Việt Nam quá chừng
“Cầu Vàng” Đà Nẵng ³⁴
Đổi núi Sapa,
Cung điện thành Huế,
Thể hiện huy hoàng! ³⁵
Quê nhà của thần
Cũng lắm đổi thay
Thừa Thiên mất tên
Nay “Thành phố Huế”
“Trực thuộc trung ương”
Sẽ phát triển nhanh
Đô thị hóa lẹ. ³⁶
Thay đổi nhanh ghê!
Địa ốc cơn sốt
Trên toàn cả nước!
Nhà cửa chung cư,
Các khu nghỉ dưỡng,
Xây dựng ào ạt,
Có khi dư thừa,
Không có người mua.

Tuổi trẻ nói năng,
Hát hò tiếng Anh
Xen vô tiếng Việt,
Trộn lẫn ì xèo;
Thời trang thì theo
Y như Hàn Quốc!
Tuổi trẻ vui nhất
Nhảy múa tùm lum,
Túi có ít tiền,
Nhiều YouTuber
Khám phá thế giới ,
Hang cùng ngõ hẻm
Có mặt khắp nơi
Thỏa chí bụi đời. ³⁷
Hình ảnh thế giới
Giúp người Việt mình
Mở mắt hội nhập.
Ước mong từ từ
Đất nước khá thêm,
Lên trung lưu cao
Ngang hàng thế giới. ³⁸

Việt Nam hải ngoại
Trong lúc chờ đợi,
Còn một nước khác
Cũng là Việt Nam
30 tháng 4
Đã 50 năm,
Dòng giống Lạc Hồng
Tỏa ra thế giới.
Người Việt Hải ngoại
Xây dựng cộng đồng
Âu, Mỹ, Úc Châu,
Bốn năm triệu người,
Cùng chung lịch sử,
Cùng một quá khứ,
Cùng một lá cờ,
Cùng một ngôn ngữ,
Một văn hóa chung,
Xây dựng thành công
Cộng đồng Việt mới,
Chung một bầu khí
Tự do dân chủ,
Khoa học tiên tiến, ³⁹
Được mạng nối liền
“Cộng đồng tưởng tượng” ⁴⁰
Trong không gian ảo.
Nghĩ cũng vui vui!

Sớ nay đã dài,
Thần đã hụt hơi,
Xin về nghỉ ngơi,
Thần nay thiếu ngủ,
Đầu kém sáng suốt,
Cũng do Covid.
Bệ Hạ muốn biết
Nhiều chi tiết hơn,
Xin đọc cước chú
Thần ghi cuối trang,
Mọi điều ghi rõ.

Táo Mỹ Gốc Việt (HVH)
Cuối năm Thìn, đầu năm dương lịch 2025
(11/1/2025)

¹ Generative AI, hay trí tuệ tạo sinh, là một nhánh của trí tuệ nhân tạo tập trung vào việc tạo ra nội dung mới và đa dạng dựa trên dữ liệu đầu vào lúc ban đầu. Nó có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh, âm nhạc, và video độc đáo chỉ trong vài giây, giúp nâng cao hiệu suất làm việc và thúc đẩy sự đổi mới. Generative AI có thể bắt chước khả năng sáng tạo của con người, mở ra tiềm năng sáng tạo vô hạn trong nhiều lĩnh vực như nghệ thuật, tiếp thị/marketing và nghiên cứu khoa học. Nhiều học giả cho rằng AI là một thực thể không phải là người (non-human), không phải là hữu cơ (non -organic) có thể trở thành một đe dọa cho sự sống còn của hành tinh chúng ta.

² AI tiêu thụ nhiều năng lượng do sự phức tạp và khối lượng lớn của các hoạt động tính toán cần thiết cho việc đào tạo và vận hành các mô hình. Các trung tâm dữ liệu phục vụ AI (data center) đói hỏi sức mạnh tính toán lớn, gấp nhiều lần so với các tìm kiếm trực tuyến thông thường (search engine như google, Bing), dẫn đến mức tiêu thụ năng lượng cao. Việc đào tạo các mô hình AI như GPT-3 dùng lượng điện đáng kể, tương đương với nhu cầu của nhiều gia đình trong một năm.
Năng lượng hạt nhân đang có thêm một cơ hội trở lại. Trong tháng 10/24, 3 hãng khổng lồ của Mỹ Microsoft, Google Google và Amazon đã công bố các khoản đầu tư đáng chú ý vào các dự án hạt nhân để đảm bảo nguồn điện carbon thấp cho các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo.
https://www.washingtonpost.com/opinions/2024/10/23/nuclear-power-energy-climate/

³ Nvidia do Jensen Huang (Hoàng Nhân Huân), 61 tuổi, một kỷ sư gốc Đài Loan lập nên, đã trở thành công ty trị giá 3 nghìn tỷ USD nhờ vào sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Nhu cầu lớn về chip AI, đặc biệt từ các công ty công nghệ lớn như Google, Microsoft, và Meta, đã thúc đẩy doanh thu và giá trị cổ phiếu của Nvidia tăng mạnh. Công ty đã nhanh chóng tăng vốn hóa thị trường từ 2.000 tỷ USD lên 3.340 tỷ USD chỉ trong 96 ngày, có lúc vượt qua cả Microsoft và Apple để trở thành công ty giá trị nhất nhì thế giới. Nvidia chiếm 80% thị phần chip AI toàn cầu và tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Cuối năm 2024,Jensen Huang đích thân đến VN hứa hẹn nước này sẽ là ngôi nhà thứ 2 của NVDA và lập trung tâm nghiên cứu và phát triển AI (AI R&D) tại Việt Nam.

⁴ Chiến tranh Ukraine đã trở thành một vấn đề quan trọng trong bầu cử Mỹ, đặc biệt là khi các ứng cử viên và đảng phái có quan điểm khác nhau về chính sách đối ngoại và viện trợ quân sự. Đảng Dân chủ thường ủng hộ việc tiếp tục viện trợ cho Ukraine, coi đây là cách bảo vệ dân chủ và ổn định châu Âu. Trong khi đó, một số thành viên Đảng Cộng hòa, bao gồm cả những người ủng hộ cựu Tổng thống Trump, có thể phản đối việc chi tiêu lớn cho chiến tranh ở nước ngoài (không kể Do Thái), muốn tập trung vào các vấn đề nội địa hơn.

⁵ Hai ứng cử viên tổng thống Mỹ thường ủng hộ Israel vì nhiều lý do chiến lược và chính trị. Israel là một đồng minh quan trọng của Mỹ ở Trung Đông, duy trì ổn định khu vực và đối phó với các mối đe dọa từ Iran và các nhóm khủng bố. Ngoài ra, sự ủng hộ đối với Israel cũng có thể ảnh hưởng đến cử tri Mỹ, đặc biệt là cộng đồng người Do Thái và những người ủng hộ chính sách đối ngoại mạnh mẽ của Mỹ. ‘Antisemitism’: chủ nghĩa bài Do Thái, chống người Do Thái, khác với ‘anti-Zionism’ là chủ trương chống việc thành hình một quốc gia Israel tự trị dành riêng cho người Do Thái.

⁶ Bắt đầu từ ngày 8 tháng 12 năm 2024, chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad tại Cộng hòa Ả Rập Syria bắt đầu tan rã do các cuộc tấn công của phe đối lập Syria, đỉnh điểm là chiến dịch đánh chiếm thủ đô Damascus, đánh dấu sự chấm dứt nền thống trị của triều đại Assad kể từ nhiệm kỳ tổng thống của Hafez al-Assad vào năm 1971. TT Assad được Nga và Iran hổ trợ; mất Syria làm hai nước này mất uy tín.

⁷ Các vụ cháy rừng đang diễn ra ở Los Angeles đã gây ra thiệt hại kinh tế ước tính từ 135 đến 150 tỷ đô la, khiến chúng có khả năng trở thành thảm họa thiên nhiên tốn kém nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Chỉ riêng thiệt hại tài sản được dự kiến từ 52 đến 57 tỷ đô la, với tổn thất được bảo hiểm vượt quá 20 tỷ đô la. Hơn 10.000 công trình kiến trúc đã bị phá hủy và các khu dân cư giàu có như Malibu và Pacific Palisades đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Ít nhất 10 trường hợp tử vong đã được báo cáo và hơn 130.000 cư dân đã được sơ tán
Năm đám cháy rừng hiện đang hoành hành ở Santa Monica, Malibu và các khu vực khác ở Quận Los Angeles, nơi có một số bất động sản đắt giá nhất cả nước – với giá trị nhà trung bình trên 2 triệu đô la (11/1/25).

⁸ Đảng Dân chủ Hoa Kỳ có xu hướng ủng hộ cho sự bảo đảm quyền phá thai ở mức liên bang, coi đây là một vấn đề quan trọng trong các chiến dịch bầu cử. Sau phán quyết của Tòa án Tối cao Mỹ năm 2022 xóa bỏ quyền phá thai trên toàn quốc (mức liên bang), Đảng Dân chủ đã sử dụng vấn đề này để thu hút cử tri và công kích Đảng Cộng hòa. Họ chủ trương quyền phá thai và các chính sách bảo vệ sức khỏe sinh sản của phụ nữ phải được chính phủ liên bang bảo đảm. Cựu Tổng Thống Trump chủ trương dành quyền quyết định về phá thai cho mỗi tiểu bang (state) tự quyết định.

⁹ Hung Cao, ứng viên cho Thượng viện Hoa Kỳ từ Đảng Cộng hòa tại Virginia, là một cựu đại tá Hải quân gốc Việt, đã thắng bầu cử sơ bộ và được cựu Tổng thống Donald Trump ủng hộ. Hung Cao từng
tranh cử vào Hạ viện Hoa Kỳ năm 2022 nhưng không thành công. Ông là người tị nạn Việt Nam, đến Mỹ khi 4 tuổi, và có sự nghiệp quân sự đáng chú ý trước khi chuyển sang chính trị.

¹⁰ https://www.nytimes.com/2024/10/19/us/politics/trump-vulgarity-pennsylvania-rally.html?t&utm

¹¹ Người giàu nhất thế giới, ông chủ Elon Musk của Tesla và ủng hộ Cựu TT Trump, tặng cử tri các tiểu bang “battle ground states” mỗi người 100 đôla để ghi danh bầu cử và ký vào một kiến nghị (“petition”) ủng hộ tu chính án số 1 (tự do ngôn luận) và số 2 (tự do mang võ khí) của hiến pháp Hoa Kỳ; mỗi ngày một giải thưởng 1 triệu đô được trao cho một người trong số này.
https://www.washingtonpost.com/politics/2024/10/21/elon-musk-petition-1-million-giveaway-election-law/

¹² Người cử tri phổ thông (general voter) ở Mỹ không trực tiếp chọn tổng thống mà qua trung gian của Đại Cử Tri Đoàn /Electoral College gồm 535 thành viên (đại cử tri) từ các tiểu bang. Kết quả bầu cử tổng thống Mỹ phụ thuộc vào 7 tiểu bang chiến trường (battlegound states, swing states) vì chúng thường có số phiếu đại cử tri (elector) không ổn định và có thể nghiêng về bất kỳ đảng nào. Các bang này bao gồm Pennsylvania, Florida, Michigan, Wisconsin, Arizona, Bắc Carolina và Georgia. Pennsylvania là bang quan trọng nhất với 19 phiếu đại cử tri. Những bang này thường có kết quả bầu cử rất sát sao, khiến cho việc giành chiến thắng ở đây trở thành yếu tố quyết định cho các ứng viên tổng thống.

¹³ Tổng thống Jimmy Carter vừa qua đời ngày 29 tháng 12 năm 2024, hưởng thọ 100 tuổi . TT Carter (1977-1981) đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người tị nạn Việt Nam trong và sau Chiến tranh Việt Nam. Năm 1978, ông ra lệnh cho các tàu của Mỹ giải cứu thuyền nhân, cứu sống hàng ngàn người. Tại một hội nghị thượng đỉnh quốc tế năm 1979, Carter đã tăng gấp đôi lượng người tị nạn Mỹ từ Đông Nam Á lên 14.000 mỗi tháng, khuyến khích các quốc gia khác làm theo. Sau đó, ông đã ký Đạo luật Người tị nạn năm 1980, thiết lập một hệ thống thường trực để tái định cư người tị nạn, xác định người tị nạn theo các tiêu chuẩn quốc tế và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ như hỗ trợ nhà ở và việc làm.

¹⁴ Hiện nay, ở Mỹ, mỗi năm chừng trên 100 ngàn người chết vì drugs, trong số này trên 70 ngàn chết vì fentanyl, một chất ma túy tổng hợp cực mạnh.

¹⁵ Vào năm 2023, có khoảng 653.104 người vô gia cư tại Hoa Kỳ, đánh dấu mức cao kỷ lục và tăng 12% so với năm trước. Các thành phố lớn như New York và Los Angeles chiếm gần một phần tư tổng số người vô gia cư. Các yếu tố góp phần vào sự gia tăng này bao gồm chi phí nhà ở tăng cao, nhập cư tăng mạnh và các chương trình cứu trợ COVID-19 kết thúc.

¹⁶ Triệu chứng của COVID kéo dài (Long COVID): Mệt mỏi và yếu sức kéo dài; “sương mù não” (brain fog), khó tập trung, suy nghĩ; đau đầu và chóng mặt; khó thở và ho kéo dài; nhịp tim nhanh hoặc đánh trống ngực/palpitations; đau ngực và đau cơ khớp; khó ngủ, mất ngủ. Hiện tượng viêm mạn tính và rối loạn hệ miễn nhiễm là 2 yếu tố quan trọng của Long COVID.

¹⁷ Năm 2024, COVID-19 tiếp tục phát triển với các biến thể mới xuất hiện và lan rộng toàn cầu. Biến thể JN.1 được báo cáo nhiều nhất, sau đó KP.3.1.1 trở nên nổi bật hơn. Mặc dù số ca nhiễm và nhập viện tăng, tỷ lệ tử vong vẫn thấp hơn so với các đợt bùng phát trước đó nhờ miễn dịch rộng rãi từ các lần nhiễm trước và tiêm chủng. FDA đã phê duyệt các vắc-xin mRNA mới cho mùa 2024-2025 để nhắm vào các biến thể này.

¹⁸ Cuối năm nay ngân hàng trung ương Mỹ (the Fed) bắt đầu giảm tiền lời (lãi suất) sau khi lạm phát (inflation) đã giảm nhiều.

¹⁹ Trung Quốc và các đồng minh của Hoa Kỳ đã phản ứng với cuộc chiến thương mại mới của Trump bằng sự kết hợp giữa các điều chỉnh chiến lược và chỉ trích. Trung Quốc đã phá giá đồng tiền của mình để bù đắp thuế quan và có thể trả đũa bằng thuế quan đối kháng, hạn chế xuất khẩu đối với các khoáng sản quan trọng và các biện pháp nhắm mục tiêu chống lại các ngành công nghiệp của Hoa Kỳ. Bắc Kinh cũng đã chuyển thương mại sang các quốc gia khác, giảm thiểu thiệt hại kinh tế trong khi vẫn duy trì sự thống trị xuất khẩu toàn cầu.

Các đồng minh như EU và Nhật Bản đã chỉ trích cách tiếp cận đơn phương của Trump, lo ngại sự gián đoạn chuỗi cung ứng và bất ổn kinh tế toàn cầu. Nhiều người đã tìm cách tăng cường quan hệ thương mại với Trung Quốc hoặc đa dạng hóa thị trường của họ.
Tổng thống đắc cử Trump có ý định sát nhập bằng cách mua lại đảo Greenland (là hòn đảo lớn nhất thế giới, nay dưới quyền kiểm soát của Đan Mạch) và dành lại quyền kiểm soát kinh đào Panama từng được TT Carter chuyển giao cho nước Panama, nhưng nay bị Trung Quốc dòm ngó.

²⁰ Trung Quốc có thể giảm 55% dân số vào năm 2100, trở về mức của cuối thập niên 1950, do tỷ lệ sinh thấp (birth rate) và dân số già. Tỷ lệ sinh đã giảm xuống còn 1,09 vào năm 2022, thấp hơn mức cần thiết để duy trì dân số ổn định (2). Hàn Quốc: dự kiến, người già sẽ chiếm gần một nửa dân số vào năm 2072, gây áp lực lớn lên lực lượng lao động trẻ. Tỷ lệ sinh dự kiến giảm xuống 0,68 vào năm 2024, thấp nhất thế giới.

²¹ Nhật Bản đang tuyển dụng nhiều kỹ sư Việt Nam do thiếu hụt lao động trong các ngành kỹ thuật, công nghệ thông tin, và dịch vụ kỹ thuật. Dân số già hóa nhanh chóng khiến Nhật Bản cần nguồn nhân lực trẻ và có tay nghề. Kỹ sư Việt Nam được đánh giá cao về trình độ chuyên môn, cần cù và hiệu quả làm việc, điều này khiến họ trở thành lựa chọn ưu tiên cho các công ty Nhật Bản. Tuy nhiên các trường hợp trốn để ở lại Nhật và một số vi phạm luật pháp đã gây chú ý không tốt.
https://www.asahi.com/sp/ajw/articles/15363669

²² Trung Quốc đang đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế trong năm 2024. Khủng hoảng bất động sản kéo dài tiếp tục là thách thức lớn nhất, ảnh hưởng đến niềm tin của người tiêu dùng và thị trường tài chính.Tăng trưởng kinh tế chậm với các dự báo từ Ngân hàng Thế giới và các tổ chức tài chính khác đều hạ thấp mức tăng trưởng GDP. Trung Quốc cần các biện pháp kích cầu mạnh mẽ hơn để đối phó với giảm phát (deflation) và nhu cầu tiêu dùng yếu; cần gia tăng cạnh tranh kinh tế và cải thiện hạ tầng cơ sở và giáo dục.
https://vneconomy.vn/ngan-hang-the-gioi-kinh-te-trung-quoc-se-tiep-tuc-giam-toc.htm?t&utm_source=perplexity

²³ Chính phủ Trung Quốc đang khuyến khích phụ nữ sinh con thông qua nhiều chính sách hỗ trợ. Các biện pháp bao gồm trợ cấp tiền mặt cho các gia đình sinh con thứ hai và thứ ba, hỗ trợ nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ em, và tăng cường đảm bảo nhà ở. Điều này nhằm đối phó với tình trạng dân số lão hóa và suy giảm, cũng như thay đổi quan niệm về gia đình trong giới trẻ.

²⁴ Hiện nay, có một xu hướng quay về chính trị thiên hữu ở nhiều quốc gia trên thế giới. Xu hướng này thường đi kèm với sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc, bảo thủ và các chính sách bảo hộ kinh tế ưu tiên cho các doanh nghiệp trong nước (protectionism). Ở châu Âu, các đảng trung hữu đã thành công nhờ kết hợp linh hoạt giữa các quan điểm tả và hữu, trong khi ở Mỹ Latin, cánh tả vẫn giữ được vị thế nhờ vào sự ủng hộ của quần chúng nghèo. Sự cạnh tranh quyền lực giữa các cường quốc cũng góp phần làm gia tăng xu hướng chính trị thiên hữu

²⁵ ‘Wokism” (tạm dịch là “chủ nghĩa tỉnh thức”) đề cập đến sự nhận thức và sự nhạy cảm với những bất công xã hội và chính trị, đặc biệt là những bất công liên quan đến chủng tộc, giới tính (gender) và tình dục. “Wokism” thường liên quan đến việc ủng hộ công lý xã hội (social justice) và bình đẳng (equality), nhưng đôi khi bị chỉ trích là quá cực đoan hoặc mang tính biểu diễn, hình thức trong hoạt động của nó
Trong năm 2024, chủ nghĩa wokism suy giảm vì cácyếu tố sau:
-Những thay đổi chính trị toàn cầu, chẳng hạn như xung đột ở Ukraine và Trung Đông. Ví dụ người Do Thái có thể nghĩ rằng các cuộc biểu tình bênh vực người Palestine (nghèo và da màu) và phản đối Israel (giàu và theo phương Tây, chiếm đất người bản địa) tại các đại học ở Mỹ là do chủ nghĩa tỉnh thức trong giới tinh hoa/elite theo phe tả.
- Nhiều người chỉ trích cho rằng nó làm suy yếu các giá trị truyền thống, viết lại lịch sử và chế độ trọng dụng người tài (meritocracy).
-Những bất ổn về kinh tế và lạm phát làm công chúng bớt chú tâm vào các vấn đề công bằng xã hội viễn vông mà lo nhiều hơn về sự sống còn kinh tế của mình.

²⁶ Affirmative action là một tập hợp các chính sách và thủ tục nhằm cải thiện cơ hội giáo dục và việc làm cho các nhóm thiểu số và phụ nữ, như một biện pháp khắc phục hậu quả của sự phân biệt đối xử lâu dài.

DEI là viết tắt của “Diversity, Equity, and Inclusion” (Đa nguồn , Công bằng và thu nạp ). Đây là một khung tổ chức nhằm thúc đẩy sự đối xử công bằng và sự tham gia đầy đủ của tất cả mọi người, đặc biệt là những nhóm đã bị thiệt thòi hoặc phân biệt đối xử.

²⁷ MAGA, viết tắt của “Make America Great Again” (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại), là một khẩu hiệu chính trị nổi tiếng của Donald Trump trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016. Khẩu hiệu này ban đầu được Ronald Reagan sử dụng trong chiến dịch tranh cử năm 1980. MAGA đã trở thành biểu tượng của phong trào chính trị ủng hộ Trump, kêu gọi chính sách “Nước Mỹ trên hết”, ưu tiên cho kinh tế sản xuất nội địa Mỹ, và hạn chế nhập cư nhất là nhập cư bất hợp pháp. Phong trào này gây tranh cãi và bị chỉ trích là mang tính cực đoan và phân biệt chủng tộc. Ngày 5 tháng 11, Donald Trump được bầu làm tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, 4 năm sau khi bị TT Biden đánh bại trong cuộc chạy đua để giữ Tòa Bạch Ốc.

²⁸ Phong trào chống di dân ở châu Âu đang gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt là sau sự gia tăng số lượng người di cư và xin tị nạn gần đây. Sự ủng hộ cho các đảng cực hữu, vốn có lập trường chống nhập cư, đang tăng lên ở nhiều quốc gia như Italy, Pháp, Đức và Slovakia. Các chính phủ như Poland, Hungary đã áp dụng các biện pháp cứng rắn để kiểm soát biên giới và giảm nhập cư, đồng thời kêu gọi EU thay đổi chính sách tái định cư người tị nạn. Những căng thẳng này đã làm gia tăng sự phân cực chính trị trong khu vực.

²⁹ Chiến dịch “đốt lò” ở Việt Nam là một chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn do cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khởi xướng từ năm 2013. Chiến dịch này tiếp tục được duy trì sau khi ông Trọng qua đời vào tháng 7 năm 2024, với mục tiêu củng cố niềm tin của người dân vào Đảng Cộng sản Việt Nam và chính quyền. Tuy nhiên, có lo ngại rằng chiến dịch có thể biến tướng thành cuộc đấu đá chính trị giữa các phe phái trong Đảng.

³⁰ Tứ trụ ở Việt Nam chỉ bốn vị trí cao nhất trong hệ thống chính trị: Tổng Bí thư: trước đây Nguyễn Phú Trọng, nay là Tô Lâm; Chủ tịch nước: Võ Văn Thưởng, Nguyễn Phú Trọng, Tô Lâm, xong đến Lương Cường ( 21/10/24); Thủ tướng Chính phủ: Phạm Minh Chính; Chủ tịch Quốc hội: Vương Đình Huệ, Trần Thanh Mẫn ( từ 20/5/24)

³¹ Sianoukville

³² Kênh đào Funan Techo dài 180 km tại Campuchia, tên chính thức là Dự án Đường thủy và Hệ thống Hậu cần Tonle Bassac. Nhằm mục đích kết nối Phnom Penh với Kep và Vịnh Thái Lan, giảm sự phụ thuộc của Campuchia vào các cảng của Việt Nam. Được tài trợ bởi China Road and Bridge Corporation, dự kiến chi phí 1,7 tỷ đô la và hoàn thành vào năm 2028. Tuy nhiên, dự án đã gây ra những lo ngại về môi trường, đặc biệt là về tác động của nó đối với Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam và những tác động xuyên biên giới tiềm tàng đối với nguồn nước.

³³ Khi đến thăm Hà Nội vào cuối năm ngoái, và một lần nửa cuối năm 2024, Jensen Huang cho biết công ty NVDA của ông cam kết đầu tư vào Việt Nam và biến đất nước này thành "ngôi nhà thứ hai" của mình. Đặc biệt, công ty cho biết họ có kế hoạch mở rộng quan hệ đối tác với các công ty công nghệ hàng đầu của Việt Nam và hỗ trợ đất nước đào tạo nhân tài để phát triển AI và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số

³⁴ Cầu Vàng ở Núi Bà Nà, Đà Nẵng, Việt Nam, đã trở thành nguồn cảm hứng cho một cảnh trong bộ phim Mỹ “The Sandman”. Trong tập đầu tiên của phim, có một cây cầu rất giống Cầu Vàng xuất hiện bên ngoài lâu đài của nhân vật Dream. Nhà sản xuất phim đã xác nhận rằng hình ảnh này lấy cảm hứng từ Cầu Vàng, nổi tiếng với thiết kế độc đáo gồm hai bàn tay đá khổng lồ nâng đỡ cầu.

Nhiều khán giả Việt Nam xem phim đã vô cùng kinh ngạc khi nhìn thấy cây cầu có hai bàn tay chống đỡ nối liền với pháo đài Morpheus, vì nó trông rất giống Cầu Vàng ở Đà Nẵng.
https://indochinatreks.com/travel-news/the-sandman-inspired-by-vietnams-golden-bridge/

³⁵ Phim “A Tourist’s Guide to Love” (2023) khá ăn khách của Netflix, do một nữ tài tử Mỹ và nam tài tử Việt Kiều Australia đóng, thể hiện nhiều khía cạnh của cuộc sống hàng ngày ở Việt Nam, giới thiệu các thành phố sôi động và di sản văn hóa.
https://vneconomy.vn/ngan-hang-the-gioi-kinh-te-trung-quoc-se-tiep-tuc-giam-toc.htm?t&utm_source=perplexity

³⁶ Thành phố Huế trở thành “Thành phố trực thuộc trung ương” nghĩa là Huế sẽ được quản lý trực tiếp bởi chính quyền trung ương, thay vì tỉnh Thừa Thiên Huế. Điều này nhằm tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, bảo tồn di sản và văn hóa Huế, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực miền Trung và cả nước. Việc này cũng liên quan đến việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính, bao gồm việc thành lập các quận và thị xã mới trong thành phố. Vai trò của vương triều nhà Nguyễn càng ngày càng được đề cao và công nhận, trái với các luận điệu kết án các vua nhà Nguyễn “cõng rắn cắn gà nhà” trước đây.
“Về phương án thành lập TP Huế trực thuộc trung ương trên cơ sở nguyên trạng 4.947,11 km2 diện tích tự nhiên và quy mô dân số 1.236.393 người của tỉnh Thừa Thiên Huế.” Sẽ không còn dùng tên Thừa Thiên nữa. So sánh với Singapore chỉ có 750 km2 nhưng
dân số trên 5 triệu người.

³⁷ Trước đây một vài người trẻ Việt Kiểu như Kyle đi khắp nơi làm phóng sự video về các cộng đồng Việt và đăng trên YouTube. Hiện nay rất nhiều youtuber trẻ ở Việt Nam như Lê Khả Giáp, Khoai Lang Thang với phương tiện hạn chế, đi đến nhiều nơi trên thế giới, kể cả những nơi du khách phương tây ít dám tới, gởi về những reportage sinh động, từ trước đến nay chưa thấy người Việt thực hiện. Các phụ nữ lấy chồng ngoại quốc làm youtuber khác báo cáo về cuộc sống đời thường ở Trung quốc, Châu Âu cũng đem lại những cái nhìn độc đáo về kinh nghiệm hôn nhân dị chủng ở hải ngoại.

³⁸ Việt Nam hiện được xếp vào nhóm nước có thu nhập trung bình thấp, từ năm 2011. Chính phủ VN đặt mục tiêu đạt được vị thế thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và vị thế thu nhập cao vào năm 2050. Năm 2023, GDP bình quân đầu người khoảng 4.346 đô la.

³⁹ Người Việt ở Mỹ thường được gộp chung với những “người gốc Á” (Asian Americans) khác như Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc. Các nhóm này đến Mỹ trước người Việt và trong những hoàn cảnh thuận tiện hơn ( di dân thay vì tị nạn). “Người Mỹ gốc Á” thường bị loại khỏi các cuộc thảo luận về DEI ( Diversity, Equity, Inclusion) và không được giúp đỡ phụ trội ( affirmative action) do huyền thoại về “thiểu số mẫu mực”, mô tả họ là những người đạt thành tích cao tự nhiên và không phải đối mặt với những thách thức giống như các nhóm thiểu số khác như người Da Đen và Da Đỏ.
Thu nhập hộ gia đình trung vị (median household income) của người Mỹ gốc Việt vào năm 2019 là 69.800 đô la, trong đó người Mỹ gốc Việt sinh ra tại Hoa Kỳ kiếm được 82.400 đô la và người sinh ra ở Việt Nam kiếm được 66.000 đô la. Đối với người Mỹ gốc Hoa, thu nhập hộ gia đình trung bình là khoảng 85.229 đô la vào năm 2019. Người Mỹ gốc Ấn Độ có thu nhập hộ gia đình trung bình cao nhất trong số các nhóm này, vào khoảng 119.000 đô la vào năm 2019. Những con số này phản ánh sự chênh lệch kinh tế giữa các cộng đồng người Mỹ gốc Á khác nhau tại Hoa Kỳ.
Mức thu nhập trung bình của các hộ gia đình ở Hà Nội và Sài gòn chừng 9000-10000 USD mỗi năm.

⁴⁰ Một “cộng đồng tưởng tượng” (imagined community) là một nhóm người chia sẻ cảm giác thân thuộc với nhau (a sense of belonging), mặc dù họ có thể không bao giờ gặp nhau, hoặc họ có nhiều điểm chung. Cảm giác thân thuộc này dựa trên bản sắc, lịch sử và văn hóa chung. Thuật ngữ này được Benedict Anderson phát triển trong cuốn sách “Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism” (Cộng đồng tưởng tượng: Suy ngẫm về nguồn gốc và sự lan truyền của chủ nghĩa dân tộc) xuất bản năm 1983. Táo này nghĩ Người Việt Hải Ngoại (Vietnamese Diaspora) có những đặc điểm của một “cộng đồng” theo cách Anderson mô tả, tuy gọi là “tưởng tượng/imagined” nhưng có thật trong tâm trí và được kết nối với nhau trên mạng internet như Youtube, Instagram, Facebook, X (Tweeter), mạng điện thoại Viber, vv