Les Feuilles Mortes
Jacques Prévert
Jacques Prévert (1900-1977) là một thi sĩ siêu thực (surrealiste), nhà viết kịch người Pháp, rất nổi tiếng trong thế giới tiếng Pháp, là người "liên kết những hình ảnh bất ngờ với lối vui tính châm chọc hồn nhiên của quần chúng" (“il allie l’image insolite à la gouaille populaire”, Larousse), dùng những lối chơi chữ (jeux sur les mots) cũng như những từ ngữ bình dân.
"Les feuilles mortes" là lời ca của bài hát cùng tên, mà tác giả muốn “giản dị như lời chào hỏi” (simple comme bonjour), để đi kèm theo phần nhạc của người bạn nhạc sĩ Do thái của ông mà ông từng che chở trong thời Pháp bị Đức Quốc Xã chiếm đóng. Nhạc dành cho phim Les Portes de la Nuit (1945), trong đó chỉ được ca sĩ và tài tử nổi tiếng Yves Montand hát sơ vài đoạn. Phim này ế ẩm và bản nhạc cũng không được giới phê bình Pháp chú ý cho đến 4 năm sau, sau khi được phổ biến thịnh hành khắp thế giới, với các ca sĩ Mỹ nổi tiếng như Frank Sinatra và Nat King Cole (1) trình bày lời Mỹ (2). Tuy vậy, lời tiếng Anh của Johnny Mercer (Autumn Leaves) không theo sát nguyên bản tiếng Pháp và đương nhiên không phản ảnh hết tính cách của thơ Prevert. Xin giới thiệu với độc giả nguyên bản tiếng Pháp, phần dịch tiếng Việt chỉ mong hướng dẫn giúp cho độc giả thưởng thức nguyên bản dễ dàng hơn một chút nào đó. Khác với các bản dịch thoát của các nhạc sĩ Việt nam trước đây (3), người dịch đã cố gắng đi sát theo nguyên bản, simple comme bonjour, và không có tham vọng “Việt hoá” bài này.
Les feuilles mortes
Oh, je voudrais tant que tu te souviennes,
Des jours heureux quand nous étions amis,
Dans ce temps là, la vie était plus belle,
Et le soleil plus brûlant qu'aujourd'hui.
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle,
Tu vois je n'ai pas oublié.
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle,
Les souvenirs et les regrets aussi,
Et le vent du nord les emporte,
Dans la nuit froide de l'oubli.
Tu vois, je n'ai pas oublié,
La chanson que tu me chantais.
C'est une chanson, qui nous ressemble,
Toi qui m'aimais, moi qui t'aimais.
Nous vivions, tous les deux ensemble,
Toi qui m'aimais, moi qui t'aimais.
Et la vie sépare ceux qui s'aiment,
Tout doucement, sans faire de bruit.
Et la mer efface sur le sable,
Les pas des amants désunis.
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle,
Les souvenirs et les regrets aussi
Mais mon amour silencieux et fidèle
Sourit toujours et remercie la vie.
Je t'aimais tant, tu étais si jolie.
Comment veux-tu que je t'oublie ?
En ce temps-là, la vie était plus belle
Et le soleil plus brûlant qu'aujourd'hui.
Tu étais ma plus douce amie
Mais je n'ai que faire des regrets
Et la chanson que tu chantais,
Toujours, toujours je l'entendrai!
Jacques Prévert (1945)
Lá chết
Ôi, anh ước mong em nhớ lại biết bao,
Tình bạn đôi ta những ngày hạnh phúc,
Thời gian đó cuộc đời đẹp hơn,
Và nắng cháy nóng hơn bây giờ.
Lá rụng nhiều phải lấy xẻng xúc đi,
Em thấy không anh nào quên,
Lá rụng nhiều phải lấy xẻng xúc đi,
Kỷ niệm và tiếc nuối cũng nhiều vậy khác chi,
Và gió bấc cuốn lá bay đi,
Trong đêm lạnh lẽo của lãng quên,
Em thấy không anh chưa quên
Bài ca em hát cho anh nghe.
Bài ca đó giống như chuyện chúng mình,
Em, em yêu anh, và anh, anh yêu em.
Đôi ta sống với nhau một thời,
Có em, em yêu anh, và có anh, anh yêu em,
Và cuộc đời chia lìa những kẻ yêu nhau,
Thật nhẹ nhàng, lặng lẽ,
Và biển xoá trên cát
Vết chân những tình nhân phân ly.
Một thời đôi ta sống với nhau,
Em, em yêu anh, và anh, anh yêu em,
Và nước biển xoá trên cát
Vết chân những tình nhân phân ly…
Lá rụng nhiều phải lấy xẻng xúc đi,
Kỷ niệm và tiếc nuối cũng nhiều vậy khác chi
Nhưng tình anh trung thành và lặng lẽ
Luôn mĩm cười và cảm ơn đời.
Anh yêu em thật nhiều, em đẹp biết bao.
Bảo anh quên em, anh quên làm sao?
Thời gian đó cuộc đời đẹp hơn,
Và nắng cháy nóng hơn bây giờ.
Em là người bạn dịu hiền nhất của anh thuở đó,
Bao tiếc nuối anh nay biết làm chi,
Và bài em ca, tiếng hát,
Mãi mãi, mãi mãi anh vẫn còn nghe!
JB Ho dịch
Ngày 20 tháng 10 năm 2016
- Yves Montand : Les Feuilles Mortes
https://www.youtube.com/watch?v=Xo1C6E7jbPw
Nat King Cole hát "Autumn Leaves"https://www.youtube.com/watch?v=Gnp58oepHUQ
Phạm Ngọc Lân
Les Feuilles Mortes - Mùa Thu Lá Úa
https://www.youtube.com/watch?v=mx6abflGkA
(2)Autumn Leaves
The falling leaves
Drift by my window
The falling leaves
Of red and gold
I see your lips
The summer kisses
The sunburned hands
I used to hold
Since you went away
The days grow long
And soon I'll hear
Old winter's song
But I miss you most of all
My darling
When autumn leaves
Start to fall
Since you went away
The days grow long
And soon I'll hear
Old winter's song
But I miss you most of all
My darling
When autumn leaves
Start to fall
(Johnny Mercer)
(3) Theo Wikipedia: Bài hát này còn được nhiều nhạc sĩ đặt lời tiếng Việt, chẳng hạn "Lá thu vàng" (Lữ Liên), "Lá úa" (Y Vân), "Lá rụng" (Phạm Duy), "Lá rụng" (Nguyễn Đình Toàn) và "Mùa thu lá úa" (Phạm Ngọc Lân).
J.B. Ho
HT
Ngày 21 tháng 10 năm 2016
