Alphonse de Lamartine
(1790-1869)
Cuốn Sách Cuộc Đời Và Tình Yêu Lãng Mạn
Trong Thơ Lamartine
Lamartine là một thi sĩ lãng mạn, văn sĩ và chính trị gia nổi tiếng người Pháp thuộc thế kỷ thứ 19. Dòng dõi quý tộc, ông góp phần quan trọng trong việc thành lập nền Đệ nhị Cọng Hoà Pháp (1848-1851) sau khi nền quân chủ Orleans sụp đổ trong cách mạng 1848. Từng là đại biểu quốc hội, bộ trưởng ngoại giao, và có lúc lãnh đạo chính phủ, ông là một người nhiều lý tưởng cao đẹp, vận động bãi bỏ chế độ nô lệ, công nhận quyền làm việc của mỗi người, và theo chủ nghĩa dân chủ cũng như chủ nghĩa hoà bình. Ông mất ở Paris trong cảnh nghèo khó.
Người Việt thế kỷ 20 biết Lamartine phần lớn qua những bài thơ lãng mạn của ông. Tiêu biểu và nổi tiếng hơn hết là bài thơ "Le Lac" (“Hồ”; trong Meditations Poetiques, 1820), nói về mối tình giữa thi sĩ và Julie Charles, người vợ trẻ của một nhà vật lý. Nàng mắc bịnh phổi (“maladie de poitrine”) và hai người gặp nhau ở một nơi chữa bịnh ở Aix-les-Bains năm 1816. Mùa đông 1816, họ lại gặp nhau ở Paris và hẹn nhau hè năm sau sẽ cùng trở lại Aix. Năm sau,1817, đúng hẹn, thi sĩ trở về hồ Bourget ở Aix thì nàng bịnh nặng không đến được. Julie qua đời mùa đông năm ấy ở Paris.
Bài thơ bắt đầu với bốn câu buồn man mát:
Ainsi, toujours poussés vers de nouveaux rivages,
Dans la nuit éternelle emportés sans retour,
Ne pourrons-nous jamais sur l'océan des âges
Jeter l'ancre un seul jour ?
Như thế, mãi xô về những bờ bến lạ,
Trong đêm vô tận trôi dạt không lối về,
Có bao giờ trên đại dương năm tháng,
Chúng ta được thả neo chỉ một ngày thôi?
Thi sĩ nhớ đến người tình từng thúc dục:
" Aimons donc, aimons donc ! de l'heure fugitive,
Hâtons-nous, jouissons !
L'homme n'a point de port, le temps n'a point de rive ;
Il coule, et nous passons ! "
Chúng ta yêu đi ! yêu đi!
Hãy vội hưởng ! thời gian hạnh phúc không lâu.
Con người không bến, thời gian không bờ,
Thời gian chảy, và chúng ta qua mau!
Và đoạn cuối:
Qu'il soit dans ton repos, qu'il soit dans tes orages,
Beau lac, et dans l'aspect de tes riants coteaux,
Et dans ces noirs sapins, et dans ces rocs sauvages
Qui pendent sur tes eaux...
Que tout ce qu'on entend, l'on voit ou l'on respire,
Tout dise : Ils ont aimé !
Dù lúc nghỉ ngơi, dù trong giông tố,
Hồ xinh đẹp ơi, và trong vẻ vui tươi triền đồi thoai thoải,
Và trong rặng thông tăm tối, trong những tảng đá hoang vu
Đang lờ lững trên mặt nước…
Tất cả những gì ta thấy, ta nghe, ta thở,
Tất cả hãy nói đi: " Họ đã yêu nhau !".
Bài "Le Lac" làm chúng ta không khỏi nhớ tới bài "Hãy yêu nhau đi" của Trịnh Công Sơn:
"Hãy yêu nhau đi khi rừng thay lá
Hãy yêu nhau đi, giòng nước đã trôi xa
Nước trôi qua tim rong đầy trí nhớ
Ngày mãi mong chờ, ngày sẽ thiên thu
Hãy ru nhau trên những lời gió mới
Hãy yêu nhau cho gạch đá có tin vui
Hãy kêu tên nhau trên ghềnh dưới bãi
Dù mai nơi này người có xa người.."
Sau đây, xin giới thiệu một bài thơ ngắn “Le livre de la vie”. Lamartine trong giây phút cảm hứng đã ghi mấy câu thơ bất hủ lên cuốn album của một người bạn gái của em gái thi sĩ. Bài thơ rất được nhiều người ưa thích, diễn tả được cái huyền diệu của mỗi đời người nhìn lại, và do đó bao lần được dùng làm lời tiển biệt khắc trên mộ bia người quá cố. Tuy nhiên, đối với người trẻ, bài thơ cũng nhắc nhở cuộc sống quý giá nhưng mong manh, đáng trân trọng từng giây phút.
Le livre de la vie.
Le livre de la vie est le livre suprême
Qu'on ne peut ni fermer, ni rouvrir à son choix;
Le passage attachant ne s'y lit pas deux fois,
Mais le feuillet fatal se tourne de lui-même;
On voudrait revenir à la page où l'on aime
Et la page où l'on meurt est déjà sous vos doigts.
Alphonse de Lamartine
Cuốn sách đời
Cuốn sách đời là cuốn sách tối cao,
Đóng lại, mở ra tuỳ ý được sao;
Đoạn luyến lưu đọc thêm một lần không được,
Mà tờ mệnh chung sang trang đã lật mau;
Lòng chỉ muốn trở về trang tình ái,
Và dưới ngón tay trang mình chết đã bắt đầu.
(Hồ Văn Hiền dịch)
The book of life
The book of life is the supreme one,
That we can’t close, or reopen at will,
Its appealing passage can’t be read twice,
But by itself turns the leaf that kills;
One wishes to return to the page where one loves
And already under your fingers is the page where one dies.
(Translated by Hien V. Ho)
Hồ Văn Hiền
5/21/2014
