Đồi Xưa, Lối Cũ

     Hắn mất ngủ từ đêm trước, nhưng không thấy mệt nhọc mà chỉ cay xè đôi mắt vì khói xe. Cảnh tượng chộn rộn của đám công nhân chung quanh hai chiếc xe đò, đậu trước cổng Xí Nghiệp, không làm giảm được nỗi nôn nao khi sắp đi lại đọan đường thân quen của thời trọ học. Hắn không phải là công nhân chính thức, cũng không thuộc diện hợp đồng, mà chỉ làm theo thời vụ, ngay lúc bước vào mùa hội diễn văn nghệ. Hắn có thêm một may mắn khác. Đó là sự niềm nở của người Giám Đốc Nhà Máy Đồ Hộp có máu văn nghệ dành cho một cải tạo viên như hắn: “Chỉ cần người có khả năng, không cần biết quá khứ .” Cho tên hắn vào danh sách du ngoạn là nhờ yêu cầu của toàn Đội Văn Nghệ sau mùa Hội Diễn khá thành công, không thấy ai phản đối mặc dù chuyến đi chỉ dành cho công nhân có thành tích xuất sắc trong năm vừa qua .
      Hắn có tên trong danh sách đi chiếc xe thứ nhì. Trưởng xa kiêm Phó Đoàn Du Lịch là Trưởng Phòng Kỹ Thuật, nhưng lại là thành viên trong Đội văn Nghệ của hắn. Thấy Khải còn đứng đọc tên, kiểm người, hắn cũng chưa muốn lên xe vội. Ngồi bên kia đường nhìn qua, hắn mơ hồ thấy lại hoạt cảnh quen thuộc của những bến xe đò trong Chợ Lớn, nhớ thời theo ba má về quê. Gần hơn, là những Thành Lợi, Nam Sơn, Nam Lợi hay xe lô Minh Trung của bến xe Đà Lạt. Mười năm! Mới đó mà đã mười năm kể từ khi hắn xa Đà Lạt để vào lính. Rồi đổi đời, cải tạo. Rồi những cố gắng vượt biên bất thành. Mất tiền, cạn luôn cả những dành dụm lâu đời của cha mẹ hắn. Hắn quyết định làm bất cứ việc gì để giảm gánh nặng gia đình .
      May cho hắn là có một em bạn, con một nhạc sĩ có tiếng tăm- biết hắn đang cần việc để khỏi bị Phuờng, Khóm dòm ngó- đưa hắn vào làm khi ban nhạc nhà máy đang thiếu người. Sáng, trưa hôm đó dợt gấp rút cho mùa thi đua hội diễn. Chiều, Giám Đốc nhà máy, dù chưa biết hắn thuộc thành phần nào, lý lịch ra sao, đã cho nhân viên phòng Hành Chánh đến gặp hắn để điền đơn xin việc. Người đứng tên giới thiệu và bảo đảm mọi trách nhiệm là Nhật Hải, người bạn văn nghệ, mang nhản hiệu công nhân chỉ để chơi nhạc cho đã tay.
    - Lên xe đi ông Huy ơi! Từ bên kia đường, tiếng của Khải nói vọng qua, đưa hắn trở về thực tại. Hắn bước lên xe, lòng lâng lâng một niềm vui khó tả. Thời buổi khó khăn về mọi mặt, được đi chơi miễn phí đã là một hạnh phúc, mà lại là trở về thăm Đà Lạt nên lòng hắn từng hồi dấy lên những nôn nao không khác gì những ngày đầu lên trọ học.
      Xe chuyển bánh. Đến lúc này hắn mới chợt nhớ là đã hơn một ngày qua hắn không hề chợp mắt. Gío mát của buổi sáng tinh mơ làm nhiều người tỉnh táo xì xào to nhỏ trong niềm vui du lịch, nhưng lại làm hắn thiếp đi trong cơn mơ loáng thoáng hình ảnh của núi đồi và của chính hắn đúng mười năm trước.  Hắn tưởng như đã ngủ một giấc thật ngon và thật dài. Tiếng thắng xe, rồi tiếng người lao xao làm hắn choàng tỉnh. Thì ra chỉ mới qua khỏi Xa Cảng miền Đông không bao xa. Hắn xuống xe, đốt thuốc hút cho tỉnh táo và chợt hiểu ra vấn đề khi nhìn những kiện hàng được gói ghém cẩn thận vừa được phụ lơ của hai xe bắt đầu chuyển lên và đẩy rất gọn vào dưới các băng ghế. Họ đang lo chuyện “ làm ăn “ và chọn nơi này làm “ điểm hẹn“ để lên hàng. Nhưng không phải chỉ có hàng họ mà thôi, xe hắn nhận thêm hai người, là chủ của mấy kiện hàng .
      Nghe họ trao đổi vài chuyện với lơ xe và tài xế thì biết ngay họ là thân nhân của bác tài. Người đàn bà đứng tuổi là em của ông, còn cô gái là cháu, gọi họ bằng cô, chú. Cô gái có vẻ rụt rè không có dáng dấp của một con buôn “ đường dài ”. Người đàn bà thì khác, dạn dĩ và tự nhiên, sau khi kiểm soát lại số bao, gói nhét dưới các chỗ ngồi là tiện tay kéo ghế đẩu dưới gầm ra đặt ngay giữa lối đi, rồi ngoắc cô gái cùng ngồi xuống.
      Hai xe tiếp tục chuyển bánh. Mọi người, kể cả Khải cũng không thấy ai nói gì về chuyện có người lạ cùng theo đoàn du lịch. Hình như ai cũng có chút thông cảm, đồng thời đang nôn nao vì sắp nhìn thấy cảnh đẹp cao nguyên nên mọi chuyện khác đều không đáng quan tâm. Riêng hắn thì thấy bất nhẫn khi mình ngồi băng ghế đàng hoàng mà phụ nữ thì lạch bạch dưới đất nên đứng ngay dậy tỏ y’ nhường và đổi chỗ với một trong hai người.
      Thấy cả hai có vẻ khó xử, hắn rời khỏi chỗ ngồi ra đứng ngay cửa, Khải cũng định nhường nhưng vừa đứng lên thì một bạn từ phía trên, đang ngồi ngang với tài xế, đã đứng dậy đi ra phía sau để nhường chỗ của mình cho cô gái. Sau vài lần từ chối không hiệu quả thì họ cũng đành chấp nhận hành động “ga lăng “ bất ngờ.
      Hắn ngồi trên bậc thang, chỗ cửa lên xuống, nhìn cảnh vật đang lướt qua theo đà xe chạy.
     Gia Kiệm, Phương Lâm, nhất là hòn đá chồng chất ven quốc lộ 20, mang hình dạng của nón hiệp sĩ thời Trung Cổ tại Định Quán, và chiếc cầu rỉ sắt trên sông La Ngà vẫn làm hắn thích thú ngắm nhìn, nhưng khi xe vượt đoạn đèo Chuối rồi dừng lại nghỉ máy tại đoạn dốc nơi có miếu Ba Cô và suối nước Đức Mẹ của đèo Bảo Lộc trước khi vào thị trấn, thì hắn thật sự bồi hồi. Cảm giác lâng lâng cứ thế mà tăng dần khi vào Bảo Lộc với giáo đường đã rêu phong và ngôi trường có màu áo len xanh kề bên. Quán xá bây giờ đã không còn, và Trường Nông Lâm Súc hầu như chỉ là những ngôi nhà uể oải nằm yên trong nắng. Vực sâu hai bên quốc lộ vẫn mang dấu vết khai thác gỗ tận tình vời hàng cây xám xịt, lố nhố. Chỉ có những đồi trà nhấp nhô trùng điệp là muôn thuở còn mang sức sống của màu xanh dịu mát, và làm dáng cho nét đẹp đặc thù của Bảo Lộc.
      Có lẽ vì còn sớm khi đến Bảo Lộc, hay vì muốn ghé quán “ nhà “, nên đến Di Linh đoàn xe mới dừng lại ăn trưa. Trong khi mọi người hoặc ngồi trên xe để “tay cầm, miệng cắn trong tinh thần tiết kiệm “, hay kéo nhau vào quán bên đường, thì hắn thả bộ ngược về hướng ngôi nhà thờ đổ nát vì chiến cuộc mãi từ thời đệ nhứt Cộng Hòa, đến tận ngả ba nơi có tĩnh lộ dẫn xuống Bình Thuận. Nơi đó là bến xe và cũng là trung tâm của Quận lỵ .
      Hắn muốn tìm lại Hương Xưa, hay dúng hơn ngôi nhà một thời là quán cà phê Hương Xưa, nơi bốn chàng “ Ngự Lâm Đại Hoc Sĩ “ dừng lại nghỉ chân, nhâm nhi cà phê, ngắm nghía cô hàng đến quên cả thời gian trước khi tiếp tục chạy xuống Bảo Lộc một chiều thứ bảy đầu năm 1972 để “ đòi “ lại giấy tờ tùy thân của Hoàng Cương Thường, bị Quân Cảnh của Quân Trấn Thị Xã Bảo Lộc tạm giữ vì nghi ngờ là giấy giả. Quán vắng, cô hàng mắt đen láy, miệng chúm chím cuời làm mấy chàng nhìn không chán mắt. Nhạc thời trang văng vẳng trong khung cảnh lắng đọng thật trữ tinh, và cây đàn ai đó trang trọng treo trên góc tường, sát bậc thang dẫn lên lầu, đã là nguyên do mọi người hầu như quên cả mục đích của chuyến đi. Sau những bài do “ công tử “ đệm và hắn hát, sau vài tràng vỗ tay và khen tặng của cô thâu ngân không kịp hỏi tên, thì bên ngoài hoàng hôn cũng đang khuất núi.
      Có lẽ là định mệnh dung rủi, nên rời khỏi Di Linh chưa bao xa thì xe hắn cán đinh xẹp lốp. Phải tháo bánh ra để Rạng và hắn mang trở lại phố quận tìm người vá ruột xe. Lần này chỉ có “ Công Tử ” vào lại Hương Xưa, còn hắn thì sốt ruột ngồi ngoài ngả ba, co ro chờ người thợ làm xong công việc. Không biết nửa tiếng – mà sau đó hắn gọi là thời gian “ thả dê “- đã có kết quả ra sao, nhưng sau chuyến đi Bảo Lộc chừng một, hai tuần là Rạng nhà ta nhắn người nhà mang lên chiếc Honda 90 phân khối đổi lấy chiếc Lambretta, và bắt đầu vắng mặt trong những đêm cà phê nhạc có “ múa quạt ” hằng tuần trên gác trọ. Không ai hỏi han gì, nhưng lâu lâu Công Tử có nói với cả nhóm là “ Em gởi lời thăm hết mấy anh “ Như vậy cũng đủ hiểu hết chuyện gì đã xảy ra và cũng không ai buồn hỏi tên em là gì. Một mình Công Tử biết cũng đủ lãng mạn lắm rồi.
      Hắn nhìn quanh một lần nữa như để cố tìm ra chiếc quán của 10 năm trước, nhưng đành chào thua vì khu bến xe bây giờ thay đổi nhiều quá. Chỉ là để nhớ “ những ngày xưa thân ái” mà thôi. Không chắc gì nhận ra được cô gái của Hương Xưa nếu có gặp lại. Hắn chỉ muốn biết một điều duy nhứt là liệu cô thâu ngân ngày xưa có biết Bùi Văn Rạng đã không còn trên cõi đời này hay không. Và chỉ có vậy thôi. Khi hắn trở lại chỗ quán cơm thì mọi người đã sẵn sàng lên xe.
    - Đi đâu mất tiêu vậy ông!?
      Khải vừa hỏi vừa chìa cho hắn một ổ bánh mì kèm theo nụ cười thông cảm. Người bạn Trưởng Phòng Kỹ Thuật đã quá quen với những bất thường của hắn nên không hỏi gì thêm sau khi hắn chỉ cười, cám ơn, nhường cho mọi người lên xe, vào chỗ, rồi ngồi lại ngay ngạch cửa lên xuống, miên man nhìn quang cảnh vụt qua bên đường. Khi đến quận Đức Trọng, Quốc Lộ 20 không vào Tùng Nghĩa như xưa mà rẽ về hướng tây bắc, cắt ngang một vùng đất thấp, thưa thớt dân cư, rồi nối vào đoạn đường cũ ngay khoảng từ phi trường Liên Khương chạy ra. Liên Khương! Ngả ba lộ tẻ với một bên là con đường dẫn vào phi trường, và chạy thẳng lên quốc lộ 14 đến tận Ban Mê Thuột, còn bên phải là con suối chảy cặp theo đường lộ. Họat cảnh giặt giũ bên suối, nét đặc trưng và cũng là dấu ấn của một vùng trù phú và an bình, vẫn là hình ảnh quen thuộc mà hắn đã từng nhìn thấy trước đây. Cảm giác nôn nao tăng dần khi xe đến ngả ba Phiên Nôm để rồi chùng hẳn xuống khi bắt đầu leo dốc để vượt đèo Prenn. Con đường độc đạo dẫn lên thị xã Đà Lạt vẫn mang nét đẹp hùng vĩ như muôn thuở và cảnh vật cứ như một khúc phim chiếu chậm khi tốc độ xe chỉ ở khoảng của kẻ bộ hành. Cứ thế, hai chiếc xe từ tốn nhích dần về phía trước. Hắn đứng ngay cửa, nhìn núi rừng lướt qua chầm chậm. Cảnh vật quen thuộc đưa hắn về với kỷ niệm của những ngày đầu đặt chân lên cao nguyên, từ chuyến xe lửa xuyên đêm của thời ấu thơ, cho tới ngày ngồi xe đò lên ghi danh vào đại học.
      Đẹp quá! Có tiếng ai đó vang lên khi xe chạy ngang thác Prenn. Từ con lộ nhìn vào thì chỉ thấy được phần suối nguồn ẩn hiện sau vòm cây, kẻ lá. Không thể thấy được “ suối tóc thiên nhiên màu trắng bạc “ thả từ độ cao chừng 10 mét xuống mặt hồ phẳng lặng dưới chân thác. Nhưng toàn cảnh thiên nhiên của núi rừng quanh con suối, và những vườn tược nhân tạo đã được săn sóc cẩn thận do nhu cầu du lịch đã tạo nên sức hấp dẫn đủ để mọi người súyt xoa và bật thành câu hỏi.
    - Sao không dừng lại đây cho bà con chụp hình lưu niệm? Vài người lên tiếng với Khải.
    - Trên đường về sẽ ghé lại chừng nửa tiếng. Còn bây giờ phải ghé khách sạn cái đã.
      Câu trả lời của Khải làm nhiều người cụt hứng. Nhưng sau đó không bao lâu, ai nấy lại trầm trồ, chỉ trỏ những ngôi biệt thự nằm lẻ loi, hay ẩn hiện sau những vườn cây rậm rạp bên đường. Những chalet mang dáng dấp kiến trúc vùng núi Alpes của Pháp và Thụy Sĩ đó đã là nguồn tưởng tượng của mọi người về những câu chuyện ma quái, hay về sinh hoạt trong các lâu đài của giới quí tộc Âu Châu qua mọi thời kỳ. Hạnh phúc của niềm vui tái ngộ tăng dần khi xe lên hết đèo Prenn, chạy ngang Bến Xe mới và rẽ qua đường Yersin để về khách sạn. Đà Lạt đây rồi! Con đường đã thay tên nhưng cảnh vật hầu như không thay đổi. Xe thả dốc chạy về hướng nhà thờ Con Gà. Lại một phen nao nao khi lướt qua khu vực của Tòa Hành Chánh cũ, qua con đường Bá Đa Lộc, cổng sau Palace rồi đến Bưu Điện và …Khách Sạn Đà Lạt! Hotel Du Parc của ngày xưa! Mọi người xuống xe, chờ Trưởng Đoàn vào gặp nhân viên của khách sạn để làm thủ tục nhận và phân chia phòng ốc. Mới hơn 3 giờ chiều. Trời tháng 3 xanh mát. Đà Lạt trầm mình trong màu nắng dịu và gió nhẹ làm mọi người khoan khoái. Niềm vui du lịch và quang cảnh thơ mộng, lạ mắt, làm mọi người không thấy mệt mỏi dù đã mất hơn 8 tiếng ngồi xe.
      10 năm! Thời gian đủ dài để hắn bồi hồi khi thấy lại khung trời thân thương của ngày nào. Vì vậy, trong khi mọi người còn đang loay hoay với việc sắp xếp chỗ nghỉ ngơi trong các phong ốc thì hắn đã áo quần bảnh bao xuống lầu để ra đường. Hắn nóng lòng muốn nhìn lại khu gác trọ và gặp lại bạn nên rảo chân bước nhanh về phía Palace để vào Bá Đa Lộc.
      Con đường quen thuộc nằm nhu mì trong nắng nhạt. Hai dãy nhà bên đường Yersin không có gì thay đổi. Chỉ khác xưa ở chỗ các tiệm, quán đã không còn. Xe cộ lưu thông cũng lác đác, vắng vẻ đến tội nghiệp. Bá Đa Lộc vẫn muôn đời trầm lắng. Con đường dẫn vào Collège D’Adran và Nhà Nguyện Đa Minh chiều nay như ngắn lại khi hắn dồn chân bước thật nhanh trên mặt lộ thoai thoải dốc.
      Ngôi nhà mang số 30 im lìm như ngái ngủ trong nắng chiều. Hắn nhìn qua khu gác trọ một lúc lâu rồi mới bước xuống tam cấp ngoài cổng. Chưa kịp gõ cửa thì đã có tiếng gọi tên hắn và bác Thiên vồn vã đến kề bên:
    - Mới lên chơi phải không? Đang ở đâu vậy? Lâu lắm rồi mới gặp lại cháu!
      Hắn theo bác Thiên vào nhà ngồi hàn huyên với vợ chồng người chủ gác trọ tốt bụng, và được cho biết là bạn hắn, Thưởng- con của hai ông bà- đã được chia cho miếng đất nhỏ đủ để dựng nhà và chăm sóc vài gốc cà phê “ trồng cho vui và cho có chút việc để làm “. Biết hắn nóng lòng muốn gặp bạn, bác Thiên dẫn hắn đi ngược ra phía Tu Viện Đa Minh. Tổ ấm của Thưởng nằm trong vườn cà phê “ bỏ túi “ mà ngày xưa hai bác bỏ công gầy dựng, ngay phía sau Tu Viện. Tiếp hắn là chị Thưởng và cháu Tường Vy, con gái đầu lòng của Thưởng. Người bạn kiêm đồng đội quân trường còn đang đập đá đâu đó trong vùng núi quanh thác Cam Ly, nên chỉ vài câu trao đổi là hắn cáo từ sau khi gởi tặng chút quà và nhận lời sẽ ghé lại dùng cơm với gia đình vào buổi tối.
      Chiều đang vàng nắng. Chút gió hiu hiu dịu mát. Chút mây trên nền trời xanh nhạt hòa với cảnh trí của núi đồi bao la, của cây lá chập chùng, tạo thành một tranh vẽ thiên nhiên thật trầm lắng và nên thơ làm sao! Hắn đi ngược ra Palace, ngồi trên bậc thềm cao nhứt, đốt thuốc, nhìn xuống Thủy Tạ và Xuân Hương, rồi phóng mắt qua sân Cù. Hắn như ghiền nơi này, vì sao hắn cũng không biết. Có lẽ vì quang cảnh có vẻ hài hòa, thơ mộng và trữ tình, đúng như lời của một anh bạn chỉ gặp một lần duy nhứt đã nói. Cũng có thể là vì nơi này đã chứng kiến một đêm tâm tình bất chợt dưới bóng trăng cũng vào tháng 3 của đúng 10 năm về trước không chừng.
      Hắn ngồi tư lự, trải lòng trên những mông lung pha lẫn chút bùi ngùi khi nhớ kỷ niệm. Bạn bè Đà Lạt chỉ còn được dăm ba người. Nguyên một lớp Nhập Môn sáu trăm mạng bây giờ không biết đã về đâu. Mười năm không dài nhưng trong hoàn cảnh xáo động vừa qua cũng đủ để lòng người chao đảo giữa nhớ, quên. Riêng hắn thì chắc chắn không thể quên những ngày thân ái của quãng đời trọ học, và lại càng nhớ hơn nữa về những kỷ niệm đã có với phố núi khi trở về đây, hôm nay. Con đường dọc bờ hồ dẫn qua cầu Ông Đạo đã đông dần người qua lại. Chợ hoa đang tất bật với những rộn ràng cố hữu. Nhưng khu Hòa Bình thì khác. Dãy Kiosque bán quà lưu niệm bên phía bậc thang dẫn xuống chợ hoa đã không còn. Khu vực phía bên đường Thành Thái, Duy Tân, Mékong thì buồn thiu. Góc Tăng Bạt Hổ, Vĩnh Chấn cũng vắng vẻ, dù đang vào cao điểm của sinh họat cuối ngày. Hắn đảo một vòng phố, rồi đến ngồi trên thềm của rạp hát nhìn người qua lại mà thấy lòng buồn rười rượi. Đà Lạt bây giờ không phải là Đà Lạt của ngày xưa, ngay cả bản thân hắn cũng cảm thấy xa lạ đến lặng người.
      Hắn ngồi một lát rồi tạt qua chợ, vòng xuống khu bán hoa và bánh mứt, đi lòng vòng cho qua thì giờ và cũng để xem cho biết giá rồi rảo bước ra Xuân Hương để trở về khách sạn. Lần này hắn rẽ qua con dốc dẫn lên nhà thờ Con Gà. Ngang qua ngôi nhà ngày xưa là quán cà phê Không Tên, hắn dừng lại, nửa muốn gõ cửa hỏi thăm, nửa lại thôi. Ngôi nhà vẫn không có gì thay đổi, nhưng màu sơn đã nhòa, ván gỗ đã có dấu hiệu nứt nẻ vả dãy kiếng đã bị che màn rũ phía bên trong nên không nhìn thấy được gì. Sau một hồi lưỡng lự, phân vân, hắn quyết định gõ cửa với hy vọng sẽ gặp lại chú Phúc và hỏi thăm được tin tức của các bạn đã từng ở trọ ngay quán cà phê kiêm lò bánh mì này. Nhưng chờ mãi mà không thấy ai ra. Hắn thở dài, nhìn quanh quất thêm một hồi lâu rồi lầm lũi bước đi, lòng nặng trĩu.
      Chiều sắp tắt nắng. Chuông báo giờ lễ Misa cũng đang từng chập ngân nga. Con dốc dẫn ngay đến cổng rào của nhà thờ chính tòa. Khu vực có tượng đài Đức Mẹ đang khiêm nhường nép mình sau những hàng ngo cổ thụ. Bóng cây và bóng giáo đường che khuất ánh nắng, làm cho nơi này thêm tịch mịch, lắng trầm.Vừa định đến gần bên thềm để khấn vài lời kinh- một thông lệ mà ngày xưa hắn thường làm trước khi vào dự lễ chiều- thì hắn chợt nhận ra bóng dáng cô gái “ đường dài “ đang đứng khuất sau một thân cây, im lặng hướng về bệ thờ trên tượng đài. Hắn không muốn làm rộn cô gái đồng hành nhưng chưa quen nên dừng lại phía sau. Vừa xong vài lời kinh nguyện thì cô gái cũng đang quay trở ra. Khi thấy hắn, cô mĩm cười khẽ gật đầu. Còn hắn thì không muốn bỏ lỡ cơ hội làm quen nên vội vàng lên tiếng sau khi gật đầu đáp lễ.
    - Cô cũng có đạo à ?
    - Dạ không. Nhưng em rất thích ngắm tượng ảnh Đức Mẹ. Cô gái đáp, có vẻ mắc cỡ và lúng túng, không biết nên tiếp tục đi hay dừng lại khi đến bên hắn. Em cũng muốn vào xem lễ cho biết. Cô gái nói tiếp khi thấy hắn quay lưng cùng bước ra cổng. Nhưng phải về khách sạn để kịp giờ cơm chiều.
      Hắn chỉ gật đầu rồi im lặng cho tới khi cả hai về lại khách sạn. Vừa vào đến đại sảnh là đã thấy Trần Trọng Khải đứng chỉ lối cho mọi người qua phòng ăn. Không khí lại rộn ràng, tíu tít khi ai nấy đều hăm hở kéo nhau đi ăn cho sớm để còn dạo phố đêm. Hắn chào cô gái, cười với Khải, rồi quay bước lên lầu.
    - Tôi ghé nhà bạn ăn cơm tối. Khải và Ngân đừng chờ. Hắn vừa lên bậc thang vừa trả lời Khải khi người bạn Trưởng Phòng Kỹ Thuật nói sẽ đợi để cùng ngồi chung bàn cho vui.
      Chiều tắt nắng. Phố đang lên đèn. Trời se se lạnh. Hắn thả từng bước trên con đường quen thuộc, vừa đi vừa nhớ những chiều tan lễ Misa của thời trọ học. Hoa niên ngày ấy đã xa rồi, còn chăng chỉ là kỷ niệm khó quên của những ngày vui qua mau. Cảm giác bồi hồi, lâng lâng lúc mới nhìn lại núi cũ, đồi xưa giờ đang nhường chỗ cho những man mác khó diễn đạt cho thật chính xác.Tâm trạng của hắn giờ đây thật phức tạp. Buồn vui lẫn lộn, và nao nao trong thoáng bùi ngùi. Đón hắn ngoài cửa là gương mặt xương xương và dáng cao gầy của người bạn cùng Trung Đội trong quân trường. Vẵn nụ cuời tươi và giọng nói xuề xòa của ngày xưa:
    - Sao đi solo vậy cha? Chưa có “ em “ nào à !?
    - Có chứ! Nhưng tao muốn đi một mình để dễ “ làm ăn “. Hắn đùa một câu cho vui.
      Câu chuyện hàn huyên sau bữa cơm tưởng chừng như bất tận. Chuyện trọ học, chuyện quân trường rồi chuyện lính tráng làm hắn thêm nhớ kỷ niệm đến quay quắt. Khi bạn mang Đặc San Mãn Khóa ra để cùng xem lại những gương mặt tưởng như rất xa lạ lúc mới gắn “ con cá “ trên vai áo thì hắn thầm tiếc cho số phận của đống sách vô tội vạ bị gia đình hắn đem bỏ ngoài chợ Trương Minh Giảng. Một lá thư hay một tấm ảnh cũng không còn. Vậy mà Thưởng vẫn giữ lại được mọi thứ trên đời, kể cả ảnh chụp ngoài bãi tập quân trường và khi đã ra đơn vị.
      Nhìn bạn mà thấy thương cho thân phận của một người gánh vác trách nhiệm gia đình trong điều kiện eo hẹp nhứt của cuộc sống. Thưởng không có chút than van. Ngược lại, bạn vẫn vậy: tươi cười và cởi mở thật lòng. Khi hắn hỏi về công việc đập đá thì nhận được nụ cười xòa và câu trả lời thật đơn giản:
    - Là thể dục hằng ngày có trả lương đó mà.
      Là bản chất an nhiên tự tại cố hữu hay bạn cố giấu những nhục nhằn đa đoan. Là chút ủi an để tự đánh lừa mình trong thực tại không mấy gì sáng sủa của cuộc sống, hay là hành động vâng lời chấp nhận thánh giá của đức tin Ki Tô Giáo mà bạn là một con chiên ngoan đạo!? Hắn tự hỏi và thầm cảm phục sự chịu đựng của bạn. Dù sao thì hắn vẫn còn sung sướng hơn Thưởng rất nhiều.
    - Có gia đình thì phải cố lo chứ sao! Thưởng tiếp lời, như đang đọc được suy nghĩ của hắn. Cực nhưng mà vui. Mày dừng chân đi. Rồi sẽ “ ngộ “ ra chân ly’ như tao vậy!
    - Thôi đừng xúi dại! Hắn đùa. Thấy hoàn cảnh bạn bè, như của mày chẳng hạn, là tao ớn lạnh rồi. Vã lại tao chưa có ai bên cạnh cả.
    - Mày nói tao mới nhớ. Đã đi tìm “ cố nhân “ nào chưa. Cần tao nhắn tin không?
    - Trời đất! Tao mới lên hồi chiều. Đi bộ muốn rã giò mà chỉ quanh quẩn ngoài Hòa Bình thôi thì tìm được ai chứ!? Nếu được thì mày nhắn mấy đứa Đồng Đế gặp tao ngày mai hay mốt đi. Phải chi có một chiếc xe gắn máy thì đã quá. Vì tao cần qua Chi Lăng có chút việc.
      - Xe thì tao không dám hứa. Để xem sao cái đã. Còn nhắn mấy đứa bạn thì để tao lo. À quên. Bà xã tao biết chỗ làm của Ngọc. Mày có cần bả dẫn qua đó hay không? Tiện hơn phải lội xuống Phan Đình Phùng để tìm mái tóc Khánh Ly của mày.
    - Tao còn nhớ nhà Ngọc. Nếu như có xe thì tao sẽ đảo một vòng. Đi bộ thì hơi ngán. Về chuyện của Ngọc thì nhờ bà xã mày nhắn là tao gởi lời thăm đủ rồi. Mười năm! Thay đổi nhiều lắm. Vã lại mày biết rồi đó: ngày xưa đã có gì với nhau đâu! Một cái nắm tay cũng chưa làm được. Thôi thì gom đám nhà binh tụi mình dùm tao đi nha. Nhớ tụi nó lắm.
    - Chuyện nhỏ! Nhưng ai nấy đều lo đi làm nên chắc là chỉ gặp nhau buổi tối thôi. Có lẽ ngày mốt là chắc ăn nhứt. Mày thấy sao?
    - Sao cũng được. Mày lo vụ này nha.
    - Đã nói là chuyện nhỏ mà.
      Hắn chia tay bạn sau lời hẹn gặp tối mai. Con đường Bá Đa Lộc vắng ngắt, mờ mờ ánh điện sau màn sương nhẹ tỏa, tạo cảm giác như đã rất khuya mặc dù chỉ mới hơn chín giờ tối. Hắn cảm thấy hạnh phúc. Một hạnh phúc nhẹ nhàng, man mác, lãng đãng như khói thuốc đang vương tỏa theo từng bước chân đưa. Gặp lại bạn, nhìn lại ảnh xưa, hít thở không khí cao nguyên, sống lại cảm giác của thời học sĩ. Giấc mơ đang thành hiện thực, và phải chi có chiếc xe gắn máy thì tuyệt vời. Cứ mãi miên man suy nghĩ mà đã về tới khách sạn từ lúc nào không biết. Khi lướt qua khu tiếp tân ngoài đại sảnh để lên lầu, hắn thoáng thấy dáng cô gái “ đường dài “ đang ngồi nơi bộ sofa cạnh quầy quản l‎y’. Bên cạnh và chung quanh nàng là nhóm gia đình của mấy người tài xế và vài gương mặt công nhân. Họ đang bàn tán chuyện gì đó vui lắm. Và không phải chỉ có dưới nhà, trên lầu cũng thỉnh thoảng có người xẹt qua, lạng lại, xì xào, to nhỏ khắp nơi. Có tiếng khúc khích đó đây, tiếng gõ cửa, rồi mở cửa, đóng cửa. Hình như không ai muốn ngủ sớm mặc dù mai sẽ đi xem thắng cảnh cả ngày. Và cứ thế, tiếng nói, tiếng cười cứ rộn lên từng chặp và sau đó theo hắn vào giấc ngủ từ lúc nào không biết.

oOo

      Hắn tưởng mình là người đầu tiên dậy sớm nhứt, không ngờ khi xuống đến sân thì đã thấy nhiều người tụ tập ngay trước cửa, và một số khác đã là khách mở hàng cho mấy quán lộ thiên ngay ngả ba đường Nhà Chung, bên cạnh khách sạn, đối diện với Bưu Điện, để nhìn những mái tóc dài của Trí Đức đang trên đường tới trường. Nắng hừng đông đang len lỏi qua màn sương mỏng. Không khí vừa đủ lạnh để khoác thêm áo gió, mân mê ly cà phê bốc khói, và rít từng hơi thuốc thật ấm người. Đà Lạt đang khởi động cho một ngày sinh hoạt và nhóm du khách công nhân cũng đang quần áo bảnh bao, hăm hở, rộn ràng chờ lên xe .
      Tháng 3! Mùa Xuân đích thực đang về trên Đà Lạt với trời xanh, nắng hồng, gió nhẹ và mát. Hắn không có cảm giác rõ rệt và chỉ thoáng thấy lòng man mác từ lúc xe bắt đầu chuyển bánh rồi đưa đoàn du lịch theo hướng Phù Đổng Thiên Vương, chạy ngang sân Cù và Giáo Hòang Học Viện để thẳng một đường vào Đa Thiện. Con đường quen thuộc của mới ngày nào sáng chiều đi học. Con đường thân thương của những lần vào Cư Xá Rạng Đông rủ bạn xuống phố hay chở dùm bạn về sau giờ tan học. Cũng là con đường dẫn đến chỗ hẹn hò không phải chỉ của những ai có đôi có cặp, mà còn là nơi họp mặt của những nhóm hội học, vừa hòa nhập với thiên nhiên, lại vừa thưởng thức phong cảnh nên thơ, hữu tình.
      Những thắng cảnh của chương trình thăm viếng trong ngày đã mang hắn trở lại thời hồn nhiên của lần đầu sống xa nhà, thời của giảng đường và của những mộng mị dễ thương. Nhưng hắn cảm thấy thất vọng vì cảnh cũ không còn đẹp mắt như đã lưu trữ trong kỷ niệm. Thung Lũng Tình Yêu chỉ là một khoảng núi rừng loang lỡ, trơ màu đất đỏ, xấu xí đến lạ lùng. Nghe nói nơi này đang trong giai đoạn chỉnh trang và kiến tạo thành một trung tâm du lịch có doanh thu. Còn Than Thở đã trở thành một vũng lầy không hơn không kém. Rừng Ái Ân thì lưa thưa từng gốc thông già, trông bơ phờ, xác xơ như mái tóc một người vừa khỏi bệnh. Chỉ có Bích Câu là có vẻ khang trang hơn và đẹp mắt hơn với cây cảnh, hoa lá được bày biện và trồng tỉa rất công phu.
      Mọi người trầm trồ, cười nói xôn xao còn hắn thì im lặng nhìn, ngắm, hay bấm máy dùm cho nhóm nào cần chụp ảnh chung với nhau. Cảnh vật gợi nhớ kỷ niệm nên hắn trầm ngâm và chỉ trả lời cho có lệ mỗi khi Khải, Ngân, hay có ai hỏi hắn về những câu chuyện và hình ảnh xa xưa của Đà Lạt. Đến đâu hắn cũng lặng lẽ tách khỏi đám đông để một mình thưởng thức sự tĩnh lặng của thiên nhiên, để tìm lại chính mình và để nhớ đồng môn thời trọ học. Vẫn một tâm trạng như ban sáng khi buổi chiều hắn cùng mọi người ghé thác Cam Ly rồi làm một vòng thăm viếng các cảnh chùa trong thị xã và vùng phụ cận. Hắn hoàn toàn không ngờ Đà Lạt có khá nhiều chùa như vậy. Lúc còn trọ học thì chỉ biết có Linh Sơn, nay thì Linh Phong, Linh Quang, Chùa Tàu, Chùa Quan Thế Âm …và nghe nói còn một ngôi chùa đang được xây cất hay trùng tu gì đó gần khu vực của Suối Tiên nữa .
      Những tịch mịch quen thuộc của nơi thờ phượng trang nghiêm nay đã trở thành thắng cảnh để khách du lịch tha hồ chụp ảnh lưu niệm. Và cũng như ban sáng, hắn lại một mình thơ thẩn sau khi được nhiều người nhờ chụp ảnh dùm. Khi đến chùa Quan Thế Âm thì hắn hết còn hứng thú theo phái đoàn vào thăm chánh điện và cảnh trí chung quanh mà chỉ loanh quanh dưới đường, rồi dán mắt về hướng nóc chuông của Lycée Yersin ở gần đó. Hồi còn trọ học, hắn thường ghé qua Yersin và Nhà Ga vào những ngày cuối tuần để bâng khuâng nhớ lại chuyến đi xuyên đêm bằng xe lửa của mùa hè 1959. Chuyến đi với Ông Bà Nội và Ba Má dạo đó đã ghi đậm hình ảnh của ĐàLạt vào tâm trí hắn và cũng là nguyên nhân chính đưa hắn lên trọ học mười năm trước đây.
    - Hồi đó anh học trên này phải không? Có tiếng cô gái từ phía sau lưng.
      Hắn chờ cô gái đến gần bên rồi mới hỏi lại:
    - Cô không theo họ lên chùa à!?
    - Đã bắt đầu mỏi chân rồi. Còn anh… Hình như đang nhớ kỷ niệm thì phải.
    - Sao cô biết!? Hắn làm bộ ngạc nhiên.
    - Dễ ợt! Cả ngày nay chỉ cần tinh mắt một chút là thấy anh lúc nào cũng một mình tư lự. Cứ như là đang ở riêng một góc trời nào đó. Và nghe anh trả lời và nói chuyện Đà Lạt với mấy anh chị kia thì biết ngay thôi. Anh đã gặp lại bạn chưa?
    - Rồi, nhưng còn vài người nữa chưa liên lạc được. Còn cô, chắc là mới lên đây lần đầu phải không?
      Cô gái gật đầu:
    - Em xin mẹ đi một chuyến vì lâu nay chỉ biết Đà Lạt qua hình ảnh và lời kể mà thôi. Đẹp thật! Nhất là hoa. Ngắm hoài không đã mắt chút nào. Nói chung là Đà Lạt này đẹp như tranh vẽ vậy đó. Tiếc là không ở đây lâu để viếng thắng cảnh cho đã.
      Thấy cô gái có vẻ tự nhiên, hắn cũng thân mật hơn một chút:
    - Coi như đã quen cô từ hôm qua mà vẫn chưa biết tên. Còn tôi là…
    - Em biết tên anh rồi. Cô gái ngắt lời. Mấy anh, mấy chị gọi anh om xòm ai mà không biết tên chứ! Em là Trâm. Mai Trâm.
    - Tên đẹp quá!
      Hắn buột miệng khen làm cô gái mắc cỡ đỏ mặt. Chưa kịp nói thêm lời nào thì một nhóm công nhân từ trên dốc chùa trở xuống. Thấy hắn, cả đám lao nhao hỏi han kèm theo những lời trách đùa vì không có người chụp ảnh, và sau đó là những lời trêu chọc làm cho Trâm thêm luống cuống. Hắn thì vẫn thoải mái chống đỡ vì đã quá quen với cách đùa dai của đám em út văn nghệ. Trong lòng hắn vừa dấy lên một thoáng lâng lâng, một chút lãng mạn như thời mới lớn, thời thả hồn tưởng tượng như đang phiêu lưu tình cảm, hay sống thật với các nhân vật sau khi đọc truyện ngắn của Đinh Tiến Luyện, Hoàng Ngọc Tuấn và Từ Kế Tường.
      Sau bữa cơm chiều, hắn rủ Trâm đi dạo. Cô gái nhận lời ngay và chỉ hơi phân vân khi hắn nói thêm là sẽ ghé nhà bạn để mời nhau một chầu chè hay cà phê gì đó.
   - Em ngại quá. Biết gì mà góp chuyện với bạn anh.
    - Đừng lo! Có bà xã của ảnh và cháu gái rất bụ bẫm, dễ thương. Bảo đảm Trâm thấy cô bé là sẽ mê liền.
      Cứ thế, hắn vừa đi vừa trấn an Trâm, trong lòng thấy vui khi có một mái tóc dài đi bên cạnh. Còn cô gái thì chắc là ngại ngùng nên chỉ im lặng đều bước trên suốt quãng đường từ Yersin vào nhà nguyện của tu viện Đa Minh.
    - Ngày mai sẽ có xe cho mày. Thưởng gặp hắn là nói ngay. Chỉ phiền mày phải chở tao đi làm thay vì đi chung xe công nhân. Còn đây là…
    - Sao lại phiền chứ! Hắn mừng rỡ chận lời Thưởng rồi mới giới thiệu Trâm với vợ chồng bạn. Chỉ sau vài câu hỏi han là mọi người như đã thân quen từ lâu rồi. Và Trâm cũng đỡ ngượng ngùng vì bé Tường Vy cứ luôn bám theo Trâm đòi ẵm rồi luôn miệng nói, cười. Hắn mừng vì đã đoán không sai khi đoan chắc với Mai Trâm là vợ chồng Thưởng sẽ tự nhiên chào đón nàng trong bầu không khí gia đình.
      Thanh Thủy! Quán nhậu kiêm cửa hàng cà phê quốc doanh là chiếc quán bán gỏi bò khô và nước giải khát của ngày xưa. Khung cảnh cũ đã không còn. Thay vào đó là những công trình đẹp mắt với đèn giăng khắp phía cùng với khoảng sân đẹp, gọn gàng như một công viên, và chiếc cầu gỗ thả trên mặt hồ. Có cả khu vực cặp bến cho mấy chiếc pédalo đầy màu sắc để du khách mướn đạp lòng vòng thưởng ngoạn trên hồ Xuân Hương. Buổi tối trôi qua thật êm đềm với những câu chuyện tiếp nối từ hôm qua. Hắn và Thưởng say sưa ôn cố tri tân, còn Trâm thì bị bé Vy lôi đi khắp quán, còn chị Thưởng thì vừa theo sau hai cô cháu vừa luôn miệng rầy rà cô bé liến thoắng, tinh nghịch. Quán khá đông người. Đa số là khách nhàn du mà quá nửa là công nhân đồ hộp. Họ không muốn leo dốc Hòa Bình để qua phố nên ghé vào Thanh Thủy vừa ngồi nhâm nhi thức uống, vừa ngắm đèn đóm mờ ảo phía xa xa và vùng sáng của hoa đăng cắm dọc theo bờ hồ.
    - Sáng mai tao sẽ mang xe tới khách sạn cho mày. Thưởng nhắc hắn về chương trình cho hôm sau. Nhớ đừng bắt tao chờ. Không thấy mày là tao vọt luôn ráng chịu.
    - Mày đừng lo. Tao sẽ chờ mày ngay ngoài cổng.
      Hắn mau mắn trả lời, trong lòng thầm cảm ơn bạn đã lo cho hắn thật chu đáo. Mấy lần hắn muốn hỏi Thưởng đã mượn xe của ai, nhưng vẫn giữ im lặng vì biết là có hỏi cũng bằng thừa. Hắn nhoài người tựa lưng vào ghế, khoan khoái thả từng hơi thuốc. Hương đêm ĐàLạt loáng thoáng mang chút hơi lạnh vào buồng phổi làm hắn thấy dễ chịu. Chung quanh hắn là nét mặt rạng rỡ của những người lao động đang tạm quên khó nhọc thường ngày nơi thành phố để tận hưởng hạnh phúc được làm khách nhàn du thưởng ngoạn cao nguyên. Hắn tự cho mình không phải là du khách, mà là kẻ đi xa vừa mới trở về. Vì vậy niềm vui tái ngộ cũng mang mang một nỗi buồn hụt hẫng. Đà Lạt của thời trọ học đã không còn. Phố núi ngày nay tuy vẫn không giảm nét trữ tình, nhưng sự êm ả, trầm lắng hình như đã nhường chỗ cho một trào lưu mới: phục vụ cho du lịch, dù chỉ mới là du lịch nội địa.
      Hắn thầm cảm ơn gia đình Thưởng đã mang lại trong hắn một hạnh phúc lâng lâng sau hai buổi tối hàn huyên. Hắn cũng cảm nhận được sự ưu ái mà Trâm đã dành cho hắn. Hình như tình cảm đang phát triển hết sức thoải mái, tự nhiên, và hãy còn quá sớm để có thể biết được mức độ và bản chất đích thực dành cho nhau. Dù vậy, hắn cũng cảm thấy bâng khuâng ít nhiều khi đang có một người con gái ở bên cạnh. Ước mơ thật giản dị và bình thường. Vậy mà phải mười năm mới thành hiện thực. Hắn lại trở về trạng thái mâu thuẫn như trước đây, khi chạnh nghĩ đến “ Nàng “. Tại sao lại là Trâm mà không phải “ Nàng “!? Tại sao không bỏ thì giờ đi tìm cố nhân để có được câu trả lời chính xác cho trò chơi tình cảm bắt đầu từ mười năm trước? Vì sự rung động đã không còn như xưa, hay vì quá khứ đã ngủ yên từ lâu và y’ định hâm nóng lại tình cảm chỉ là một cố gắng đáng tội nghiệp !? Hắn chưa tìm được câu trả lời đích thực, nhưng đã có lúc hắn có cảm giác Đà Lạt và “Nàng “chỉ là một. Nhớ Đà Lạt cũng có nghĩa là nhớ “ Nàng “ và ngược lại, khi nghĩ đến “ Nàng “ là nhớ Đà Lạt đến quay quắt.
      Nhưng đó là cảm giác và tình cảm trước đây. Hai ngày qua thì đã có dấu hiệu của một sự thay đổi, dù là thay đổi thật nhỏ mà mãi đến đêm nay hắn mới dần dà nhận ra. Đó là sự thiếu quyết tâm đi tìm “ Nàng “ như đã dự tính từ khi biết “ Nàng “ vẫn còn ở Đà Lạt lâu nay. Ngược lại hắn đã đồng hóa mái tóc Khánh Ly của ngày xưa vào những bồi hồi thật lãng đãng để thi vị hóa cảm giác được nhìn lại đồi xưa, núi cũ. Và mức độ chỉ có vậy thôi. Ray rứt nhưng không băn khoăn, bồi hồi nhưng không nhức nhối nên hình bóng “ Nàng “ đã tạm nhường chỗ cho “ Cô gái đường dài “ để đêm Đà Lạt thêm chút hương lãng mạn thật bất ngờ. Cảm giác này vẫn kéo dài cho đến lúc chia tay với gia đình Thưởng tại đầu dốc Bá Đa Lộc. Khi quay bước trở về khách sạn, hắn đã định rủ Trâm đi dạo thêm một vòng để tận hưởng hạnh phúc song đôi trong đêm tĩnh lặng của cao nguyên, thứ hạnh phúc mà hắn chỉ có được một lần duy nhứt lúc còn trọ học, nhưng nghĩ tới nghĩ lui, hắn thấy đã đủ cho một ngày vui vừa qua mau. Lời sau cùng trước khi ai về phòng nấy chỉ là chúc nhau ngủ ngon. Không có câu hẹn gặp ngày mai dù mức độ giao tình đã từ sơ giao tiến dần đến mức thân ái như vừa trải qua trong ngày.

oOo

     Hắn dậy thật sớm, xuống ngồi ngoài quán lộ thiên ngay góc Nhà Chung và Yersin để chờ Thưởng, trong đầu vẫn còn lan man giữa mơ và thực, giữa quá khứ và hiện tại, giữa Trâm và “ Nàng” cùng những gương mặt một thời đã là nguồn thơ của hắn.
    - Mày đang mơ mộng gì đó?
      Tiếng của Thưởng lôi hắn về hiện tại. Bạn đã dừng xe ngay bên lề từ lúc nào không hay.
    - Thôi, mình đi ngay kẻo trễ. Thưởng nói nhanh trước khi hắn kịp mời uống cà phê.
      Chiếc Honda dame màu xanh lá cây đưa cả hai hướng về Cam Ly. Hắn thật sự cảm động khi thấy bạn đã chu đáo giúp hắn thực hiện ước muốn ấp ủ từ bao lâu nay. Thưởng chỉ tay cho hắn rẽ vào một con đường lạ, hình như mới có sau này.
    - Có lâu rồi. Thưởng nói, khi hắn dừng xe cho bạn xuống. Chỉ tay vào phía con đường đất dẫn vào khu vực công trường lấy đá, Thưởng nói tiếp. Đây là chỗ tụi tao làm. Còn theo hết con đường này thì lên tới phi trường Cam Ly cũ và sẽ gặp một công trình mới, là nghĩa trang liệt sĩ hay công trình dành cho du lịch gì đó. Thôi đi chơi vui nha. Xăng nhớt đủ cho mày chạy tới đâu cũng được, kể cả xuống Đơn Dương hay là thưởng ngoạn trên Đường Vòng Lâm Viên. Đường mới trùng tu. Đẹp lắm đó. Tối nay gặp lại ở Thủy Tạ. 7 giờ. Đã nhắn tin tới từng đứa Đồng Đế rồi.
      Hắn quay đầu xe sau khi chờ cho Thưởng khuất dạng. Gío mát, thoang thoảng hơi sương còn vương đọng dù nắng đã vắt ngang màn trời xanh biếc. Hắn như tan vào gió, hòa vào sương để thấy lại mình của mười năm trước. Cũng buổi sáng lái xe chầm chậm, thong thả, đủ để nhìn ngắm cảnh vật, đặc biệt là các dinh thự bề thế được bao bọc bởi những hàng thông cao vút, và những vườn hoa đủ loại. Con đường quen thuộc dẫn về Chi Lăng và Võ Bị vẫn mang nét trầm lắng, vương giả và cổ kính như xưa. Đường vẫn vắng, người vẫn thưa, đất trời vẫn hiền hòa tìm nhau trong hương nắng trong lành, và hắn thì đang tìm cho mình một khoảnh khắc êm đềm để sống lại những ngày xưa thân ái.
      Nhưng hắn thất vọng khi không tìm ra được ngôi nhà màu xanh lam trong khu vực mới khẩn hoang của mười năm trước. Ngôi biệt thự mang tên “ Hướng Dương “ bây giờ là căn nào trong số những ngôi nhà giống hệt nhau về kiến trúc đang nằm ngái ngủ trong nắng sớm hôm nay!? Tiếc quá! Hắn lẩm bẩm. Phải chi nhớ số thì còn hỏi thăm được nhà.
      Dù đã đoán biết trước là không có hy vọng, nhưng hắn vẫn muốn chạy một chuyến qua tận đây để ít ra cũng nhìn thấy lại khung cảnh thân quen của những ngày cuối tuần “ picnic tại gia “ với chị bạn và vài đồng môn cùng nhóm của chị. Không tìm được chị Liên cũng có nghĩa là mất luôn đầu mối để biết tin về người yêu của chị và cũng là người bạn thân của hắn thời Trung Học. Hoàng Song Thu và hắn cùng nộp đơn du học bên Bỉ, nhưng hắn ở lại để lên Đà Lạt. Một quyết định mà hắn chưa hề hối tiếc dù đã phải trả bằng một giá khá đắt.
      Trên đường quay về thị xã, hắn lại một lần nữa nghĩ tới Trâm, nhưng rồi không lên Yersin mà vòng qua Hòa Bình để theo lộ trình quen thuộc của xe Lam mà về Bùi Thị Xuân, Võ Tánh rồi lên Viện Đại Học. Hôm qua chỉ nhìn thoáng vòng rào khi xe chạy ngang . Hôm nay hắn dừng ngay trước cổng, ngay đúng chỗ ngày xưa đã từng chụp ảnh kỷ niệm với các bạn cùng nhóm. Hắn thấy lòng chùng xuống khi đứng ngoài nhìn qua cổng chánh. Bên trong là khung trời đầy ắp kỷ niệm của thời hoa niên huy hoàng nhưng ngắn ngủi. Chỉ cần đẩy xe qua cửa phụ là có thể tìm lại được thế giới thân thương của ngày xưa. Nhưng vào để làm gì!? Hay chỉ thêm ngậm ngùi cho một cuộc bể dâu của thời đại!? Giảng đường hôm nay không phải dành cho Thụ Nhân của ngày xưa. Quan niệm tri hành đã hoàn toàn thay đổi. “ Những người muôn năm cũ “ đã không còn. Đứng ở bên ngoài nhìn vào phía trong để thầm lặng nhớ và âm thầm đau khi phế hưng đã để lại dấu tích của một cuộc đổi đời lịch sử. Vẫn kiến trúc cũ còn nguyên vẹn, vẫn nét hiền hòa của từng hàng cây, khóm lá, bụi hoa, nhưng Viện Đại Học bây giờ đã thay tên, đổi chủ. Vỏ thì còn đó. Ruột đã đổi màu. Vào để làm gì cho thêm hụt hẫng!?...
      Nỗi tiếc nuối theo hắn lòng vòng qua các nẻo đường trong thị xã. Vẫn không có tăm hơi của bất cứ ai mà hắn muốn ghé thăm. Từ ngôi biệt thự mùa hè của ty Quan Thuế trên Hải Thượng cho đến Thành Thái, Hoàng Diệu, Hàm Nghi và Hai Bà Trưng, nơi nào cũng chỉ nhận được những ánh mắt dò xét hay vài cái lắc đầu ra dấu không biết khi hắn hỏi thăm về các bạn và những người thân quen ngày xưa. Hắn biết “ Nàng “ không có ở nhà nhưng cũng chạy ngang Phan Đình Phùng để gọi là tưởng niệm buổi chiều sau cùng trước khi rời Đà Lạt trước đây. “ Nàng “ không phải là người đầu tiên mà hắn đã “ đầu tư “ một cách âm thầm trong mùa trọ học. Nhưng lại là người duy nhứt dành cho hắn một hy vọng cho tình cảm lâu dài, và cũng là thân chủ thư tín trung thành nhứt suốt từ khi chia tay cho đến ngày hắn tan hàng ngoài Đà Nẵng. Thời gian mười năm đủ để làm thay đổi nhiều thứ, kể cả tình cảm con người. Huống chi giữa hắn và nàng chỉ có một buổi chiều dạo phố mua quà mà thôi. Thà để cho quá khứ đẹp hoài trong tâm tưởng còn hơn bẽ bàng nhìn nhau để rồi chẳng hâm nóng được, hay tạo thêm chút cường độ nào cho tình cảm đã ngưng đọng từ lâu.
      Hắn biết mình mâu thuẫn. Nhưng không phải vì đang có cơ hội chuyển hướng sang nguồn tình cảm mới nhận được từ Trâm. Mà có thể là hắn đang mặc cảm, thứ mặc cảm từng có trước đây khi cứ rụt rè e ngại mà không dám bày tỏ. Rồi sẽ đi tới đâu khi mà hiện tại còn bấp bênh quá đỗi. Hắn tự tìm cho mình một câu bào chữa nhưng rồi cảm thấy vô ly’ khi nhận ra là tại sao không coi “ Nàng “ như một người bạn, một đồng môn như bao nhiêu người khác. Nếu đã thay đổi trong chiều hướng tình cảm thì cứ như ngày xưa, khi mới quen nhau thì đã có sao đâu!? Nghĩ đến đây hắn thấy lòng thoáng vui và vòng xe về hướng Hòa Bình, định bụng sẽ về tìm chị Thưởng để hỏi lại lần nữa cho chắc ăn về chỗ làm của “ Nàng “ . Nhưng khi xuống hết con dốc Lê Đại Hành thì hắn đã thấy một lô công nhân đang khệ nệ xách giỏ, túi, bị và cả những bó củi dầu đi trên đường. Có cả Trâm và những người thuộc gia đình các tài xế. Ai nấy đều có vẻ thấm mệt vì mang nhiều, xách nặng. Thấy vậy, hắn tình nguyện chở từng đợt người và hàng hóa về tận khách sạn. Khi xong xuôi thì cũng vừa đúng giờ cơm trưa.
      Hắn định sau khi ăn xong sẽ ghé hỏi thăm về “ Nàng ” nơi chị Thưởng, nhưng khi trở xuống lầu thì đã thấy Trâm cùng nhiều người khác đang nhận ảnh từ mấy người phó nhòm chuyên đi theo các đoàn du lịch để chụp cho những ai không có máy. Thấy hắn, Trâm và vài đứa em văn nghệ tự nhiên kéo lại để khoe ảnh chụp hôm qua.
    - Để về xem anh Huy chụp ra sao. Mất đầu hay mắt nhắm là bắt đền đó nghe! Một người lên tiếng trêu chọc hắn.
    - Thì tôi đã có nói rồi mà! Giao trứng cho ác thì ráng chịu. Hắn cũng đùa lại cho vui.
    - May quá! Trâm không có nhờ ảnh chụp cho tấm nào. Nếu không mai mốt biết tìm ảnh ở đâu mà bắt đền.
    - Thì cứ tới nhà máy nhắn bảo vệ gọi Đội Trưởng Văn Nghệ ra để ăn vạ. Cô gái kia tiếp lời. Tụi này làm chứng cho, lúc đó phải bồi thường thiệt hại thôi.
      Sau một tràng cười thoải mái thì cả nhóm công nhân rầm rập lùa nhau lên lầu. Còn lại Trâm thì đang nhìn hắn như muốn nói điều gì đó. Thấy vậy, hắn mở khóa, vừa dắt xe đi vừa hỏi:
    - Hồi sáng Trâm dậy trễ phải không?
    - Em dậy sớm đó chứ! Trâm vừa theo hắn ra sân, vừa trả lời. Định xuống lầu ngồi chờ anh Thưởng với anh nhưng Cô Bảy không cho.
      Hắn ngạc nhiên:
    - Cô Bảy của Trâm…?!
    - Dạ phải. Cô gái cười có vẽ bẽn lẽn. Em có nói chuyện về anh cho cô nghe và…
    - Tôi hiểu rồi. Cô bảy sợ Trâm bị tôi “ bắt cóc “ chứ gì! Hắn ngắt lời .
    - Không đâu! Cô gái biết hắn đùa nhưng vẫn nghiêm nghị đính chính. Cô nói để anh tự nhiên đi tìm bạn và tìm lại kỷ niệm ngày xưa. Có em thì không chừng sẽ làm mất hết hứng thú hay không còn tự nhiên để sống thật với mình. Cô khuyên em nên tôn trọng thế giới riêng của anh vì anh cần quá khứ chứ chưa thật sự nhận ra thực tại. Em nghe lời cô dù không hiểu hết lời cô nói, nên chỉ đứng trên lầu nhìn theo anh mà thôi.
      Hắn ngạc nhiên về cô của Trâm và cảm thấy thẹn vì đã ‎coi thường người phụ nữ này. Không ngờ cô của Trâm tế nhị như vậy. Chắc chắn cô Bảy không phải chỉ là một con buôn đường dài chuyên nghiệp. Thấy hắn thừ người suy nghĩ, cô gái nói tiếp.
    - Cô Bảy khi xưa học ở Trường Nhà Trắng. Dân “ Đầm hái nho “ thứ thiệt đó nghe! Bỏ học sau khi xong Tú Tài vì Dượng Bảy đeo sát quá. Ba con, chồng còn cải tạo, làm đủ thứ nghề, từ bán xôi trước cửa trường Tiểu học Tân Định, đến đan mây tre rồi theo chú Sáu “ làm ăn “ xa. Lẽ ra em phải ở nhà để phụ với mẹ lo coi chừng đám nhóc của cô, nhưng thím Sáu biết em thèm du lịch ĐàLạt từ lâu nên mới tình nguyện chạy qua chạy lại để em có dịp đi chuyến này. Tội nghiệp cho cô Bảy lắm. Bề ngoài lạnh lùng, bặm trợn, nhưng bên trong rất giàu tình cảm. Hôm đầu tiên, khi được anh nhường chỗ ngồi, cô bảy rất cảm động, sau đó khi biết em quen anh thì…
      Hắn nhướng mày nhìn Trâm nhưng không hỏi vì chỉ cần thấy cô gái ngượng ngùng đỏ mặt là hắn hiểu cô của Trâm đã không phản đối chuyện cô gái có vẻ thích hắn. Tự dưng trong lòng hắn nảy sinh một cảm tình nồng hậu với người chinh phụ. Người vợ lính tảo tần nuôi con, chờ chồng. Người chinh phụ của thời bình, nhưng là một thời bình của đổi đời nghiệt ngã. Gía như có thể được, hắn sẽ nói lời xin lỗi để tỏ lòng ngưỡng mộ và cũng để thật lòng trân trọng hình ảnh của những người vợ, người mẹ một mực chung thủy qua mọi phế hưng của cuộc đời.
    - Anh đang nghĩ gì đó! Thôi, không phá anh nữa đâu. Câu nói của cô gái lôi hắn ra khỏi suy tư. Chưa kịp nói gì thì Trâm đã tiếp. Em đi nha. Anh lo chuyện của anh đi.
    - Không. Mọi thứ đã xong rồi. Tôi định trả xe sớm đó mà. Trâm có muốn đi với tôi không?
      Hắn nói vội khi Trâm vừa dợm bước đi. Cô gái mừng rỡ gật đầu. Và thay vì quẹo về hướng Bá Đa Lộc, thì hắn đổ dốc nhà thờ, qua cầu rồi cặp theo bờ hồ để chạy vòng sân Cù. Con đường quen thuộc ngang Giáo Hoàng Học Viện rồi dẫn lên Viện Đại Học nằm ngoan hiền, vắng vẻ trong cơn nắng xế trưa. Chỉ có hắn và Trâm. Chỉ có tiếng máy xe Honda hòa với tiếng gió. Hắn đưa cô gái trở lại khung trời thân thương của hắn ngày xưa, qua những con đường mà hắn từng một mình hay với đồng môn, bè bạn hăm hở lạng xe, vô tư xuôi ngược, rồi lên tận Cây Số 4 để ngắm Lãnh Địa Đức Bà. Sau cùng là vòng về đồi Cù ngồi dưới một vòm cây thoáng mát, nhìn qua bên kia hồ và…im lặng.
      Một vòng phố núi và vài phút dừng xe ngoài cổng Viện, như đã làm ban sáng, đủ để kể hết cho cô bạn nhỏ nghe về những ngày hội học đầy kỷ niệm. Hắn say sưa nói, và Trâm kiên nhẫn lắng nghe. Hắn kể chuyện mà như nói với chính mình, và không dấu Trâm về những chốn xưa bây giờ đã vắng bóng tri âm. Chỉ có một điều hắn không nói và cũng chưa muốn nói. Đó là sự lưỡng lự của hắn khi không nhứt quyết tìm “ Nàng “. Hắn chưa tìm được nguyên do chính mà cũng không chấp nhận mình có mới là Trâm nên nới cũ là “ Nàng “ nên tạm cho là hãy để kỷ niệm được ngủ yên. Và thật ra hắn chỉ cần có được những phút giây vừa qua với Trâm là đủ để thấy hạnh phúc. Thứ hạnh phúc lãng mạn nhưng giản dị, bình thường mà hắn thường mơ ước khi còn trọ học.
      Trả xe cho chị Thưởng. Vào nhà trong từ giả hai bác Thiên. Cơm chiều với mọi người tại khách sạn là vừa vặn còn chút thời gian dạo một vòng để ngắm hoàng hôn trên phố núi. Trời chiều đang vàng nắng. Nhịp sinh hoạt cuối ngày mang nét tương phản rõ rệt khi từng nhóm du khách, trong đó có Hắn và Trâm cùng nhóm công nhân thả từng bước chậm trên đường, còn người dân địa phương thì nhanh chân gánh gồng theo nhịp sinh hoạt đang lần hồi kết thúc. Bước chân đưa hắn và người con gái lên Hòa Bình, xuống chợ hoa, vòng lại bờ hồ rồi leo từng nấc thang dẫn lên Palace, vừa vặn để Trâm thở phào vì đã bắt đầu thấy mỏi chân. Lại im lặng như lúc ngồi bên sân Cù. Có lẽ cô của Mai Trâm nói đúng. Hắn vẫn cần kỷ niệm, vẫn muốn sống trong thế giới ảo hình mặc dù đang hịện thực. Mấy hôm nay, lúc nào hắn cũng nghĩ về bạn bè, đồng môn, trường lớp và chính mình trong những ngày hồn nhiên trước đây. Hành động liên tục trở lên Viên Đại Học, Thềm Palace, đồi Cù, những nơi chốn quen thuộc, thân thương, cùng với mấy vòng phố dạo, một mình hai hôm qua, hay với Trâm chiều nay như chỉ vừa đủ để hâm nóng lại hình ảnh của mười năm trước.
      Hắn lại hoang mang khi nghĩ đến “ Nàng “. Vì đang có một mái tóc kề bên, vì thời gian đã làm vơi đi tình cảm, vì nỗi da diết bâng khuâng trên đường lên cao nguyên chỉ là cảm giác thoáng qua và vơi dần đi khi trở về chốn xưa, hay vì chính hắn đã thay đổi mà vẫn không biết hoặc cố tình chối bỏ. Hắn vẫn chưa quên “ Nàng “ , không thể quên được “ Nàng “, nhưng nỗi xao xuyến và ray rứt mỗi khi nghĩ đến nàng đã không còn như ngày xưa, hay ngay như lúc biết mình có tên trong đoàn du lịch. Hắn biết mình đã có thay đổi nhưng vẫn chưa muốn buông thả quá khứ và kỷ niệm. Mâu thuẫn. Thật là mâu thuẫn!
    - Anh! Tiếng gọi của Trâm lôi hắn ra khỏi suy tư. Cô gái tự nhiên nhoài vừa người phủi tàn thuốc rơi trên áo khoác của hắn, vừa nói tiếp. Nghĩ gì mà mê mẫn tới quên cả điếu thuốc sắp tàn vậy?!
      Hắn chỉ cười, nhìn cô gái hồi lâu. Biết nói sao bây giờ. Những gì nói được thì Trâm đã nghe hết rồi. Còn chuyện về “ Nàng “ thì ngay cả hắn cũng chưa biết định nghĩa tình cảm dành cho “ Nàng “ ra sao. Tình yêu hay chỉ là rung động của thời mới lớn. Cường độ có còn đủ để gọi là nhức nhối trong lòng hay không. Câu trả lời vẫn còn nằm đâu đó thật xa xăm nếu không muốn nói là mơ hồ, lãng đãng.
    - Thôi mình xuống Thủy Tạ đi anh. Tới giờ hẹn rồi đó. Trâm đứng dậy, tự nhiên nắm tay lôi hắn theo.
Tại sao Trâm, mà không phải “ Nàng” ? Hắn vừa bước xuống bậc thang, vừa nghĩ đến sự có mặt của người con gái mới quen trong buổi hàn huyên với bạn bè Đà Lạt và cũng là bạn lính chiều nay. Lẽ ra phải là Ngọc mới đúng vì mọi người đều quen biết nhau đã lâu. Vì sao hắn lại cố thuyết phục Trâm cùng đi gặp bạn mình trong khi Trâm tỏ vẻ ngại ngùng ngay từ khi biết được cuộc hẹn. Hay là vì không chịu được sự cô đơn như trước đây nên cần có một bóng dáng kề bên ? Cũng có thể là vì Trâm có vẻ ưu ái hắn ngay từ lúc đầu giao tiếp không chừng. Nhưng nếu biết đó là bước khởi điểm cho một tình cảm sâu đậm hơn thì sao lại tự giữ mình trong chừng mực. Vì “ Nàng “ chăng, hay vì không dám nghĩ xa hơn mức độ đang có?! Hắn cứ vẩn vơ nghĩ ngợi mà vẫn không tìm được câu trả lời thỏa đáng, và chỉ tỉnh táo rộn vui khi nhìn thấy bạn xưa một hàng ngang đứng trước cửa Thủy Tạ tươi cười chào đón hắn.
      Những thân ái lại có dịp trở về trong bàn tay siết chặt và nụ cười sảng khoái. Cả đám lại là “ Đại Học Sĩ “ của một năm giảng đường để rồi cùng đưa nhau về thời tân khóa sinh của Đồng Đế. Câu chuyện lính sau đó được trao đổi công khai và ồn ào đến mức chị Thưởng phải nhắc khéo là mọi người còn đang đứng trên thềm quán, và đã có nhiều ánh mắt hiếu kỳ đảo qua đảo lại chung quanh. Mọi sự hàn huyên đều dành cho câu hỏi thăm về bè bạn, đồng môn và chiến hữu bằng nỗi vui pha lẫn chút bồi hồi. Bạn có già đi theo thời gian, thể xác có dấu hiệu mệt mỏi vì cuộc sống. Nhưng tinh thần thì vẫn như thời vừa đúng hai mươi. Niềm vui hội ngộ chợt lắng xuống trong giây lát để đưa hắn về ngày sinh nhựt đẫm máu của ngày tròn 21 tuổi. Vết thẹo trên vầng trán rộng của Ngô Quốc Thắng và Nguyễn Duy Tân trở thành đề tài để nhớ về Toán Công Tác Chiến Tranh Chính Trị Hòa Đa, Bình Thuận. Suốt đời hắn sẽ không bao giờ quên tiếng cánh máy bay L19 vớt đầu của họ sáng ngày 19-01-1973 tại dốc Lương Sơn của xã Chợ Lầu. Ngọt và nhanh như dao rọc khúc mía. Một chết, bốn bị thương. Chưa chính thức tham dự trò chơi súng đạn thì đã có kẻ bỏ cuộc vì…tai nạn giao thông giữa máy bay và quân xa! Máu đổ ngay trên lòng xe và trên người hắn khi cả năm người bật lại phía sau, bất động. Một ngày sinh nhựt nhớ đời!
    - Lần này thì không còn rên rỉ là cô đơn nữa rồi phải không bạn hiền? Thắng “ râu “ phá tan sự lắng đọng, vừa nói vừa nheo mắt nhìn hắn rồi cười với Trâm. Cô bạn nhỏ e thẹn cúi đầu, làm bộ nựng nịu bé Vy.
    - Trâm nhớ “ đì “ tên này cho sói trán nghe! Nguyễn Duy Tân phụ họa và được sự tán đồng của hai bạn còn lại.
      Cô gái vẫn im lặng mĩm cười. Không biết trong lòng Trâm đang nghĩ gì nhưng vẫn thoải mái ngồi đó trong vai bạn gái của hắn. Sự có mặt của Trâm tối nay đủ làm tăng thêm không khí thân tình và thêm đề tài để chọc phá nhau cho vui. Hắn thầm cảm ơn chị Thưởng đã cùng tham dự buổi hàn huyên. Nhờ vậy Trâm không bị lẻ loi khi cả nhóm bạn cứ nói toàn chuyện trong quá khứ.Rồi cũng đến lúc chia tay nhau sau chầu cà phê. Khi đi ngang vườn hoa nhỏ ngay trước sân Thủy Tạ, Ngô Quốc Thắng và Nguyễn Duy Tân bất ngờ nhổ mấy bụi cúc trắng đưa cho Trâm.
    - Không có hoa hồng nên tạm dùng cúc tặng Trâm. Coi như để kỷ niệm đêm Đà Lạt. Thắng vừa nói vừa nhét vào tay Trâm khi cô gái lúng túng từ chối. Còn hắn thì dáo dát nhìn quanh, lo lắng.
    - Trời ơi! Mấy cha chơi bạo quá vậy! Họ biết được là kẹt lắm đó nha.
    - Mày đừng lo. Trời tối! Khoảng cách thì khá xa. Không ai thấy đâu. Trâm cũng đừng sợ bị ai làm khó dễ.
      Mọi người rút đi thật nhanh. May mà không có ai lai vảng gần bên. Hắn chỉ thật sự an tâm khi về đến khách sạn, còn Trâm thì không dấu vẻ lo lắng nên chạy vội lên lầu cất bó hoa hơn chục nhánh rồi mới trở xuống, vừa vặn để từ giả các bạn của hắn. Lại những cái bắt tay thân ái trong tiếng cười rộn rã, những lời chúc lành, và những câu hẹn gặp không có thời điểm kèm theo. Hắn lặng người đứng nhìn theo các bạn cho tới khi họ chìm vào vùng tối của Yersin, kẻ xuống dốc nhà thờ để về bên kia phố, người vào lại con dốc Bá Đa Lộc. Niềm vui tao ngộ bây giờ đang dần dà trở thành một tiếc nuối nào đó cho một ngày qua mau và một chuyến du lịch đang bước vào tàn cuộc. Khi quay lại nhìn Trâm thì hắn cũng nhận được sự cảm thông từ ánh mắt người con gái đang kiên nhẫn chờ hắn.
      Gần 10 giờ đêm! Trời trở lạnh. Hắn lưỡng lự trong giây lát rồi hỏi Trâm có muốn dạo thêm một vòng hay không. Cô gái gật đầu, không do dự. Hắn không có chủ đích rõ rệt, mà chỉ muốn tận hưởng hạnh phúc song đôi trong hương rừng Đà Lạt nên bước chân vô định lại đưa cả hai xuống bờ hồ. Trâm vẫn ngoan ngoãn bước bên cạnh, và từ lúc nào không biết bàn tay của Trâm đã nằm gọn trong tay hắn. Dấu hiệu của tình cảm đang bắt đầu, hay chút nồng ấm để chống lại hơi sương đan lan tỏa khắp nơi? Là tình cờ của duyên số, hay một thoáng lãng mạn để thi vị hóa tâm hồn trong khung cảnh trữ tinh của cao nguyên? Hắn tự hỏi nhưng lại không màng tìm câu trả lời.
      Đêm nay hắn thật sự hạnh phúc vì tình thân bè bạn, vì không còn cô đơn trên phố khuya Đà Lạt. Mơ mộng của ngày xưa đang là hiện thực dễ thương để kết thúc một chuyến về thăm đồi xưa, núi cũ. Thời gian qua thật nhanh. Mới đó mà đã xong những ngày nôn nao, bồi hồi, man mác pha lẫn với hụt hẫng mông lung. Hắn không gặp lại “ Nàng “, không gặp ai khác ngoài mấy đồng môn gốc lính, không tìm được câu trả lời cho tình cảm ngày xưa, nhưng lại nhận từ nơi Trâm những bước khởi đầu cho một cuộc phiêu lưu mới. Đêm không có lời tình tự. Đêm thinh lặng trong mù sương như muôn thuở, nhưng là mù sương báo hiệu một ngày mai nắng đẹp. Hắn hy vọng như vậy, nhứt là khi vẫn còn giữ lấy bàn tay chưa muốn rời nơi hành lang khách sạn dù đã mấy lần chúc nhau ngủ ngon. Sau mười năm thì dòng nhật ký viết về Đà Lạt không còn hai chữ cô đơn, mà thay vào đó là hai chữ dễ thương thật trang trọng và đậm nét.

Huy Văn

(Thân ái riêng tặng gia đình Nguyễn Ngọc Thưởng, các bạn Hồ Văn Kim Lộc, Ngô Quốc Thắng, Nguyễn Duy Tân, và Đinh Thìn, K8CTKD để kỷ niệm đêm cà phê Thủy Tạ 10-03-1982)