Ngón Và Khớp Ngón Tay Tê

Jan 28th, 2:35am

(Khán giả hỏi qua facebook message):

 Kinh gửi Bác sĩ

 Cho em hỏi

 Em bị tê tay 2 tháng rồi.  Buổi sáng ngủ dậy, nắm bàn tay lại, các đầu ngón và khớp giữa ngón tay tê là bị làm sao? Xin Bác sĩ tư vấn giúp?​

NTH

Hội chứng đường hầm cổ tay

Chỉ căn cứ trên một triệu chứng là ngón tay tê buổi sáng thôi chúng ta không thể bàn chuyện gì cụ thể được. Ví dụ người đàn ông hay phụ nữ, tuỳ tuổi, phụ nữ dùng thuốc ngừa thai hay không, có những triệu chứng khác như lo âu, mệt mõi, nóng sốt hay không, đau tay bên nào, có phải là bên dùng nhiều trong một loại động tác (như dùng phím máy vi tính liên tục, làm thợ nấu ăn dùng các ngón tay để nhồi bột, đàn piano, violin, làm bàn tay chịu stress lập đi lập lại (repetitive stress). Có những việc nặng nhọc hơn như dùng máy khoan, máy đào đường. Trong trường hợp stress dai dẳng trên bàn tay hay ngón tay, chúng ta có thể nghĩ đến hội chứng đường hầm  cỗ tay. Người đặt câu hỏi dùng facebook, qua mạng internet, nên tôi nghĩ sau đây chúng ta có thể bàn nhiều hơn về tổn thương do dùng quá nhiều các ngón tay ở giới trẻ, đặc biệt là do dùng phím máy tính (keyboard overuse injury).

Hình 1: Hội chứng đường hầm cổ tay xảy ra lúc dây thần kinh giữa (median nerve) bị chèn ép ở cổ tay. (Source: AANS)

Các ngón và bàn tay phần lớn được điều khiển bởi những cơ bắp có thân cơ nằm trong cánh tay (forearm , avant bras), tức là phần giữa cổ tay và khuỷu tay. Những sợi gân từ từ các cơ ở trên chui qua một đường hầm gọi là đường hầm cổ tay (carpal tunnel), rồi mới nối với các ngón tay. Lúc các cơ này co lại, thì các ngón tay cũng co theo (flexion of the fingers). Cùng chui trong hầm này, có một sợi dây thần kinh lớn (tk giữa =median nerve), điều khiển một số cơ bên phía ngón cái của bàn tay và phụ trách cảm giác 2/3 bàn tay bên phía đó.

Nếu người bịnh dùng các cơ bàn tay nhiều (như đàn piano, đánh máy liên tục ngày này qua ngày khác), khuỷu tay cử động nhiều, các gân có thể viêm (tendinitis), vùng hang cổ tay trở nên quá chật hẹp và median nerve bị đè lên (median nerve compression)[fig 2] làm cho bàn tay bị đau, cũng như những cơ ở mu bàn tay bên phía ngón cái bị teo lại trong trường hợp nặng. Trường hợp này gọi là hội chứng đường hầm cổ tay (carpal tunnel syndrome). Viêm gân (tendinitis) và hội chứng hầm cổ tay là những thành phần trong hội chứng còn được gọi là 'tổn thương do dùng cổ tay  và bàn tay quá nhiều" (overuse injuries of hand and wrist)

Hình 2: Vùng lòng bàn tay bị tê hay nhức lúc dây thần kinh giữa (median nerve) bị tổn thương.

Tuy nhiên, cũng như mọi khi, bịnh nhân cần được bác sĩ khám và định bịnh chính xác. Một số điều kiện khác có thể giải thích ngón tay bị yếu, không viết lâu được, mà chỉ có bác sĩ của bịnh nhân mới giải quyết tường tận được.

Sau đây, tôi xin nói về "overuse injuries" của bàn tay và cổ tay.

Chữa trị:

1) Bảo thủ

-wrist brace: bó - không bó chặt- cổ tay lại để giảm thiểu cử động lập đi lập lại nơi cổ tay.

-đắp nước đá  (icing, ice treatment) cho sưng đau cấp tính: dùng nước  đá trong bao plastic, hoặc túi đậu xanh petit-pois đặt trong freezer cho lạnh. Không đắp quá 30 phút. Chỉ đắp sau khi hoạt đông gây tổn thương xảy ra (vd lực sĩ sau khi tập luyện, sau chấn thương); không đắp nước đá trước khi vận động.

-đắp nóng (heat treatment); dùng cho trường hợp mãn tính, trước khi hoạt động, làm cho các mô giãn ra, máu lưu thông nhiều hơn.

o Tránh dùng đắp nóng sau khi hoạt động, vào chỗ đang sưng, vì máu có thể dồn đến nhiều hơn và làm sưng thêm.

o Có thể dùng heating pad (túi plastic, hâm nóng vài phút trong lò microwave), hoặc dùng khăn nước nóng.

o Không dùng hơi nóng hoặc đắp đá trên da bị thương tích, nếu vùng đó mất cảm giác, máu không lưu thông bình thường,nếu mắc bịnh tiểu đường (diabetes)

-uống thuốc giảm  đau (vd acetaminophen), giảm viêm (NSAIDS) như ibuprofen, naprosyn

-bs chích corticoid vào cỗ tay.

2) Phẫu thuật cho những trường hợp nặng cần "giải phóng" các sợi gân và dây thần kinh bị gò bó, chèn ép trong cổ tay (fig. 3)

Hình 3: Bác sĩ giải phẫu cắt sợi dây chằng cổ tay (carpal ligament [cut]) để làm dây thần kinh giữa (median nerve) không bị siết chặt nữa.

(Source: US National Library of Medicine)

Phòng ngừa:

Laptop computers có thể làm hư bàn tay và ngón tay và đau vai, lưng. Cổ tay đau vì bàn phím (keyboard) quá cao, và lưng vai đau vì monitor quá thấp.

Có thể tránh bằng cách:

• dùng màng hình monitor riêng rẽ, dễ đọc hơn và ngang tầm mắt, cho phép ngổi thẳng lưng.
• dùng bàn phím riêng , để thấp dưới bàn để khi đánh máy, có thể giữ khuỷu tay ở góc 90 độ.
• dùng ghế ngổi chắc, điểu chỉnh đúng tầm mình, ergonomic, nghĩa là thích hợp cho những cử động tự nhiên của người dùng.
• nếu mõi, tê nhức, phải ngưng, nghỉ ngơi, không nên cố gắng quá sức với mục đích "tập cho quen".

Tránh để laptop trên đùi lúc mình dùng máy lâu. Thế ngồi cúi đầu làm mõi mệt, nhức lưng, cổ, mỏi mắt. Sức nóng phát ra có thể gây phỏng da đùi (laptop burn, erythema ab igne).

Bác sĩ Hồ văn Hiền

Ngày 22 tháng 2 năm 2015

(Edited and illustrated on 7/17/15)