: Tác Giả: Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh chuyển-ngữ; Được viết: 13 May 2020

Thần Khúc (bài 3. Thi ca khúc IV, V, VI)

NHỮNG CA KHÚC THẦN DIỆU
DANTE ALIGHIERIE (1265-1321)

ĐIẠ NGỤC
THI CA KHÚC IV

VÒNG I . CÕI MINH PHỦ

CÁC LINH HỒN KHÔNG RỬA TỘI SINH TRƯỚC CHÚA JÉSUS

Dante thức dậy - Cõi Minh Phủ - Chúa xuống Địa Ngục - Các thi sĩ thời Cổ Đại - Lâu đài các bậc sáng suốt và hiền nhân.

Cơn mê chợt tỉnh ngỡ ngàng,

Chớp gầm, sấm sét bàng hoàng giấc say.

Như người bị sức chuyển lay,

Nghỉ ngơi đôi mắt, tôi quay đầu nhìn.

Đứng thẳng, cố hiểu chung quanh,

Cố trông nơi chốn, nơi đang chốn nào ?

Đúng, tôi đang ở ghềnh cao,

Trên thung lũng lạ, của bao thảm sầu.

Nơi nghe vọng tiếng thương đau,

Vực đen mờ mịt đỉnh cao sương mù. 10

Tôi nhìn chăm chú vực sâu,

Chẳng gì rõ rệt, biết đâu chốn nào ?

Bây giờ xuống cõi mù lòa,

Thầy tôi tái mặt bước vô hành trình.

Ta đi trước, người theo chân.

Và tôi nhận thấy sắc nghiêm mặt người.

Dám đâu, thầy cũng sợ thôi,

Thầy là chỗ dựa, chỉ lời cho con.

Thầy rằng : Nỗi khổ âm hồn,

Đớn đau này đã sang truyền cho ta 20

Động lòng, chớ hiểu lầm ra,

Đi đi, những nẽo đường xa còn nhiều.

Thế là Thầy bước, tôi theo,

Vào vòng thứ nhất vực sâu thảm sầu.

Ở đó tôi nghe biết bao,

Không kêu vang mà những tiếng sâu thở dài.

Cả bầu không khí bi ai,

Thoát ra không phải ách tai cực hình.

Cực kỳ đông đúc đám đông.

Trẻ thơ lẫn với đàn ông, đàn bà. 30

Thầy rằng : Sao không hỏi ta ?

Linh hồn con thấy, ấy là những ai ?

Muốn con tường tận đường dài,

Họ kìa không phải phận đời phạm nhân.

Công không nhiều cũng có phần.

Nhưng chưa rửa tội, đức tin con từng.

Họ sinh trước Chúa Giáng Sinh,*

Không biết thờ Chúa đúng cùng lễ nghi.

Ta cũng như họ biết chi,

Biết điều khiếm khuyết chẳng vì tội sinh. 40

Bị bỏ quên, hình phạt riêng,

Không hy vọng, sống mãi trong thèm thuồng

Tôi nghe điều ấy, xót lòng.

Hiểu rằng không ít vĩ nhân loại này.

Chốn Minh Phủ chưa định thay !

Thầy ơi, xin hỏi từ nay yên lòng .

Vì đức tin thắng sai lầm,

Thế không ai được thoát vòng nơi đây ?

Dù công đức người khác, hay

Phúc ban. Thầy đã hiểu ngay tôi bàn. 50

Thầy rằng : Ta mới vừa sang,

Đã thấy ra được : người hiền, vĩ nhân.

Trên đầu chói lọi hào quang,

Ngài sinh ra cả tổ tiên loài người.(Adam)

Abel, con, và Noé,

Cả Moise. luật sống trong hòa đồng.

Abraham và David quốc vương,

Israel với cha cùng các con,

Và Rachel ngài yêu thương,

Và bao người khác phước ân lên trời. 60

Con hiểu trước họ chẳng ai,

Chưa từng nào có một người được ân.

Thầy nói, tôi chẳng dừng chân,

Lúc ấy tôi đã đi băng qua rừng.

Trong rừng chật ních âm hồn,

Xa xa tôi thấy trên đường tôi đi,

Một vầng ánh sáng rạng soi,

Chiếu lên sáng nửa bầu trời tối đen.

Tuy rằng cách quảng xa xăm,

Nhưng tôi có thể thấy nhìn nhận ra. 70

Người hiền ở nơi đây mà,

Người tài khoa học, thơ ca danh thành.

Họ là ai được tôn vinh,

Số phần họ khác xa chăng người thường.

Thầy rằng : Danh tiếng lẫy lừng,

Còn vang vọng mãi trong lòng nhân gian,

Cho nên Thượng Đế gia ân.

Lúc đó tôi chợt nghe vang một lời.

Vinh danh thi sĩ tuyệt vời,

Người rời ta, chốn rong chơi trở về. 80

Lời vừa dứt tiếng im nghe,

Bốn vĩ nhân đã đến kề, tôi trông.

Mặt không vui cũng chẳng buồn,

Vị thầy nhân hậu tôi liền bảo ngay :

Vị cầm kiếm ở trong tay.

Dẫn đầu ba vị, vị này như vương.

Ấy là Homère Thi Vương,

Theo sau Horace thơ luôn tự trào.

Ovide, Lucain theo sau.

Bốn người xứng đáng những điều vinh danh. 100

Một tiếng nói đã xướng vang,

Thi tài, công sức xứng tầm tôn vinh.

Trước tôi Tao Đàn Thi Vương.

Chúa tể bất tử con đường thi ca.

Như phượng hoàng bay cao xa,

Họ đang trò chuyện nhau qua đôi lời.

Chợt cúi đầu quay nhìn tôi,*

Và Thầy tôi cũng mỉm cười sướng vui.

Vinh dự lớn họ ban tôi,

Được mang hân hạnh đứng nơi tao đàn. 110

Làm người thứ sáu Thi Vương,*

Chúng tôi đi tới vinh quang tận cùng.

Muốn nói, tốt nhất lặng thinh,

Cũng hay nếu phải, cùng bàn nhau thôi.

Chúng tôi đến trước lâu đài,*

Chung quanh bảy lớp tường dài thành cao.*

Một dòng sông xinh làm hào.

Giống như trên đất, tôi vào qua sông.

Qua bảy cửa, gặp hiền nhân.

Đi qua một thảm cỏ xanh tươi màu. 120

Họ trang nghiêm, điềm đạm sao,

Dáng ngoài oai vệ, đứng chào uy nghi.

Ít nói, ngôn ngữ nhu mì,

Chúng tôi vào cửa cánh đi mé ngoài.

Một vùng cao thoáng sáng tươi,

Chúng tôi nhìn thấy khắp nơi lâu đài.

Nền cẩm thạch trước mặt soi,

Anh hồn vĩ đại hiện nơi chốn này.

Thoạt nhìn lòng cảm kích ngay,

Tôi thấy Electre và này cháu con.* 130

Hector, Énée tôi trông,*

César gươm kiếm; mắt nhìn sắt đe.*

Tôi thấy Camille, Penthésilée,*

Vua Latinus ngồi kề xa xa.*

Con nàng Lavinia,*

Brutus đánh đuổi giặc nhà Taquin*

Lucrète, Julia, Martia, Cornélia*

Ngồi một góc ấy Saladin riêng mình,*

Ngước nhìn cao lên đỉnh trên,

Tôn sư danh tiếng biết tên mọi thời.* 140

Gia đình triết học đang ngồi,

Tỏ niềm tôn kính mọi người ngóng trông.

Ngồi hàng nhất, hàng tôn danh,

Platon, Socrate, tôi nhìn trước tiên,*

Trước tất cả, và sau liền,

Démocrite thế giới ngẫu nhiên hình thành.*

Anaxagone, Thalès và Diogène*

Empédocle, Héraclite, Zénon)*

Và nhà thảo dược tiếng tăm,

Dioscovide, tôi nhìn Orphée,* 150

Tullius, Linus, đạo đức là Sénèque,*

Euclide hình học và Ptolémée.*

Hippocrate, Avicenne và Galiée*

Averroès phê bình tài ba.*

Ngôn từ không diễn hết ra

Vì thơ tôi chẳng kể ra sự dài,

Cho nên tóm tắt một hai,

Sáu người thi sĩ. còn hai : tôi, Thầy.

Thầy tôi dẫn đường khác đi,

Ra khỏi, yên tĩnh, ẩm ì không gian. 160

Đến nơi ánh sáng chẳng còn.

CHÚ THÍCH

37. Theo Thánh Kinh Chúa Jésus sau khi chết, có xuống thăm địa ngục và sống lại lên cõi trời

111. Dante tự cho rằng mình là người thứ sáu sau các thi hào cổ điển Homère, Horace, Ovide, Lucain, Virgilo.(Ô Me, Ô Rát, O Vít, Lu Căn)

115,116. Lâu đài tượng trưng cho lý trí loài người không có ánh sáng thượng đế, bảy lớp thành là bảy phần triết học hay bảy ngành nghệ thuật.

130. Electre mẹ Dardanus, người sáng lập thành Troie và cháu chắt có Hector, Énée, tất cả người La Mã như César là dòng dõi Dardanus.(Ê Lec, Hải Tô, Ê Nê)

133. Camille : Nữ tướng đồng trinh, nhân vật trong truyện của Virgilo.(Ca Mi)

Penthésilée: Nữ hoàng Amazones bị đánh bại bởi Achille.(Băng Tê Di Lê)

134. Latinus vua Latium, cha của Lavinie là vợ Énée.(La Ti Nụyt)

135. Lavinia: Nữ tướng khởi nghĩa chống Tarquin le Superbe(La Vi Nút, Ta Kinh)

Lucrèce bị hiếp dâm bởi Sextus Tarquin nàng tự vẫn.(Luy Kết)

137. Julia : Con gái César. Vợ Pompée. Martie vợ Caton. Cornélia mẹ của Gracques, con gái Scipion.( Du Li A)

138. Saladin, Sahl-ad-Din một người hồi giáo duy nhất trong cõi Minh Phủ, Sultan Ai Cập từ 1174-1193 nổi tiếng là một hoàng tử và một dũng tướng.(Sa La Din)

140 Tôn sư danh tiếng biết tên mọi thời: Aristote : Dante kính phục là một triết gia vĩ đại.

144. Socrate đến Platon : Dante kính phục các nhà sáng lập Triết học đạo đức. Dante đọc qua bản dịch La tinh Timée.(So Crat. Pla Tông)

146. Démocrite Dante đọc qua bản dịch St Thomas.(Dé Mô Crit)

147. Diogène. Diogène d ́Apollonie trích dẫn bởi Aristote.(Đi Ô Gen)

Anaxagore de Clazomène(A Nát Xa Gôn)

Thalès de Milet: triết gia Hy Lạp, nổi tiếng trong Toán học với định lý Thalès.(Ta Lét)

138. Empédocle d ́ Argrigente, Dante nhắc đến lý thuyết ông trong thi ca khúc XII 41,43.(Âm Bê Đốc)

148. Héraclète d ́Éphèse người anh hùng có sức mạnh thời Cổ Đại Hy Lạp.(Hùng Anh Kiệt)

Zénon phái khắc kỷ hay Zénon d ́ Élée có thể Dante lầm là một người.(Dê Nông)

Dioscoride bác sĩ, nhà thảo mộc ở Cilicie. Tác giả một công trình nghiên cứu về thảo dược.(Đi Ốc Cô Rít)

150. Orphée : thi sĩ thần bí Hy Lạp.(Ọt Phê)

151. Thilius Cicéron một tác giả chính được Dante yêu thích. thời trẻ.(Thi Li Úyt)

Linus Thi sĩ thần bí cùng với Orphée được xem là cha của nghệ thuật thi ca. (Li Nuýt)

Dante nghĩ tới các tác phẩm triết học đạo đức của ông.Sénèque(Sê Nec)

152 Euriclite Nhà toán học nổi tiếng thành Alexandie mở đầu các danh nhân khoa học,(E Ry Clic)

Prolémée nhà thiên văn học, hình học Hy Lạp mà lý thuyết hình học trung tâm đặt nền tảng cho thiên văn học thời trung cổ.(Prồ Lô Mê)

153. Hypocrate : Nhà sáng lập ngành Y Khoa, ông tổ của ngành Y Khoa, các bác sĩ khi tốt nghiệp đều đọc lời thề Hypocrate.(Hy Pô Crat)

Avicenne Abu-Ali Ibn Sina : Bác sĩ và triết gia nổi tiếng người Á Rập được Dante nhắc tới nhiều lần.(A Vi Sen)

Galilien Bác sĩ, nhà thiên văn Hy Lạp ở Pergam. (Ga Li Liên)

144. Acervoès Triết gia Á Rập nổi tiếng 1126-1198 bình luận của ông về Aristote có ảnh hưởng lớn đến thời Trung Cổ và Dante.(A Cẹt Vô Ét)

NHỮNG KHÚC CA THẦN DIỆU

DANTE ALIGHIERIE

ĐỊA NGỤC

THI CA KHÚC V

TẦNG ĐỊA NGỤC THỨ HAI : NHỮNG NGƯỜI DÂM ĐÃNG

CÁC LINH HỒN NGƯỜI DÂM ĐÃNG MANG ĐI BỞI BÃO TỐ TRIỀN MIÊN

Minos – gió - Virgile chỉ cho Dante vài người nổi tiếng : Sémiramis, Didon, Tristan. Gặp Francesca đa Rimini - Dante bất tỉnh.

Tôi rời xuống khỏi vòng đầu,

Tầng hai chật hẹp, nỗi đau còn nhiều.

Khóc than vang vọng tiếng kêu,

Minos đứng đó rống gào hồn kinh.*

Người mới đến, khảo tội danh,

Phán xét, xử tội theo vòng tròn xoay,

Tôi nghe một hồn đọa đầy,*

Đến đứng trước mặt cung khai tội tình.

Phán quan phán xử lỗi lầm,

Xét đầy tội trạng theo tầng ngục sâu. 10

Vòng roi xoay tít trên đầu,

Số tầng địa ngục xuống sâu âm hồn.

Linh hồn hối hả đua chen,

Kẻ sau người trước, đợi phen tội hình.

Cung khai phán xét quỳ chân.

Ô ! người cũng đến cõi âm cực hình ?

Thấy tôi Minos ngạc nhiên,

Mà quên công việc xét cung đang làm.

Vì sao người đến, ai mang ?

Hay là cửa mở tang hoang lạc vào ? 20

Người dẫn tôi : Sao lại gào ?

Du hành định mệnh, ai nào cản ngăn ?

Nơi ta muốn ta đến thăm,

Điều này chớ hỏi lăng nhăng sự tình ?

Lúc này tôi mới thấy rằng,

Cảnh khổ nghe thấy đến gần tận nơi.

Tiếng khóc làm xúc động tôi,

Tôi đã đến chốn tối trời âm u.

Tiếng gầm như bão biển gào,

Xé giằng luồng gió xoáy chiều cuộn xoay. 30

Cuồng phong chẳng dứt mù bay,

Cuốn trong thịnh nộ, ngất ngây âm hồn.

Quay vòng, xua đập, quậy vang,

Khi đưa đi đến trong nguồn hoang vu.*

Tiếng gào, tiếng khóc tiếng kêu,

Mọi lời báng bổ, tréo tru thánh thần.

Tôi hiểu rằng đó cực hình,

Tội đồ xác thịt dành phần nơi đây.

Dục vọng trên lý trí này,

Như bầy sáo đá cánh bay mịt trời.* 40

Cuộn theo gió lạnh đến nơi,

Trận cuồng phong cuốn nổi trôi linh hồn.

Tung lên, giáng xuống cuộn cuồng,

Chẳng chi hy vọng cực hình giảm đi.

Chẳng nghỉ ngơi, chẳng giảm suy,

Và đàn sếu gọi tiếng bay thảm sầu.

Tiếng dài dằng dặc canh thâu,

Tôi nghe vang vọng trên đầu kêu than.

Họ là ai ? Tôi hoang mang,

Thưa Thầy sao bị gió đen cực hình ? 50

Người đầu tiên con biết chăng ?

Thầy tôi cất tiếng lời rằng : Là đây,

Nữ Hoàng nhiều bộ tộc này,

Là người quỷ quyệt, lòng đầy gian manh.

Biến thành luật pháp tội dâm.

Sémiramis con hằng biết danh.*

Vợ Ninus kế vị chồng,*

Cai quản đất nước Lãnh vương trị vì. 60

Kế kẻ tự sát tình si,

Phản bội chồng cũ, đây thì Sichée*

Cléopâtre Nữ Hoàng dâm tà,*

Hélène con thấy, xãy ra vì nàng,*

Mười năm chiến trận vây thành,

Thảm thê cuộc chiến, đây hồn Achille.*

Lẫy lừng chiến đấu vì tình.

Tristan, Pâris con còn thấy đây.*

Hơn nghìn người, thầy chỉ tay,

Ái tình muôn thuở nơi này trần gian, 70

Lắng nghe lời thông cổ kim,

Điểm bao tên tuổi giai nhân, anh hùng.

Tim tôi xao xuyến xót lòng,

Tôi rằng vui với thi nhân tâm tình.

Cặp nam nữ sánh bước chân,

Nhẹ nhàng đi tới như làn gió bay.

Thầy rằng : Người sẽ gặp đây,

Hãy thỉnh cầu họ ngay khi đến gần.

Họ đến, tình yêu thật chân,

Bỗng nhiên làn gió đẩy gần phía sau. 80

Tôi rằng : Hai linh hồn đau,

Cùng tôi nói chuyện chẳng nào cản ngăn,

Như đôi chim theo tiếng lòng,

Vượt không gian, thẳng cánh tung tìm về.

Nơi tổ ấm, tiếng đam mê,

Thế là tìm đến cận kề Didon*

Rời âm khí đến tôi thăm,

Thật là hiệu nghiệm bao lòng thân thương.

Hỡi người nhân ái chân thành,

Thăm chúng tôi cõi ngục hình tối tăm, 90

Chúng tôi nhuộm máu dương trần,

Mà đấng Thượng Đế vĩnh hằng thương thân,

Chúng tôi cầu Ngài phúc lành,

Rủ lòng thương nỗi đau dằn chúng tôi.

Ngài muốn nghe hiểu gì thôi,

Chúng tôi biện bạch những lời tâm tư.

Khi cơn gió lặng êm ru,

Nơi sinh tôi ở cạnh bờ sông trong,

Nơi sông Pô nước xuôi dòng.

Hòa cùng các nhánh vào lòng biển xanh. 100

Ái tình nhanh chiếm tâm lành,

Vào lòng những kẻ thanh xuân đẹp người.

Đã làm xúc động hồn tôi,

Yêu thương tất cả, muốn đời được yêu.

Mãnh liệt quyến rũ biết bao,

Thấy chàng tôi chẳng phút nào muốn xa.

Yêu nhau dù chết cũng là,

Nơi Caine bị giết đợi qua chốn này,

Điều tôi nghe được nơi đây,

Nghe câu chuyện kể đọa đầy đớn đau. 110

Tôi nghe cúi mặt, cúi đầu,

Nhà thơ khẽ hỏi tôi sao : Nghĩ gì ?

Tôi rằng : Thương xót, than ôi !

Dịu dàng biết mấy những lời đam mê.

Nỗi lòng chung cuộc tái tê.

Tôi quay phía họ tỉ tê lời rằng :

Franceca tử vì tình,

Khiến ta sầu khổ khóc mình đớn đau,

Nói cùng tôi nỗi khổ nào,

Điều gì chia mối tình cao thượng này. 120

Cùng nhau hiểu nỗi tình đây.

Nàng rằng : Không nỗi đau gì khổ hơn,

Nhớ ngày hạnh phúc vuông tròn.

Khổ đau, học giả người thương biết rành.

Nếu ngài muốn tỏ nguồn cơn,

Tình yêu chung thủy, cội nguồn ái ân.

Khóc thương nhỏ lệ tôi rằng :

Một ngày tôi mở đọc trang chuyện tình,

Lancelot, lòng cảm thông.

Chỉ hai ta biết, bao ngần ấy thôi. 130

Nhiều lần ngấn lệ đọc lời,

Mặt tôi tê tái, tình người thương sao !

Một lòng xúc cảm biết bao,

Nụ cười khát vọng lòng nào yêu thương.

Nụ hôn cao quý người tình,

Thế là từ đó tôi không xa chàng.

Môi hôn sung sướng rẫy run,

Galehaut sách ấy ai từng viết ra.

Tôi không dám đọc nữa là.

Người nghe người kể lời xa nỗi lòng, 140

Người thương khóc, người tâm tình,

Lòng tôi quặn thắt như mình đi qua.

Ngã lăn như một thây ma.

CHÚ THÍCH

4. Minos (Mi Nốt) trong Thần thoại Hy Lạp là vua đảo Crète, nổi tiếng chính trực công minh, Homère đặt vào cõi Thần Hadès địa ngục để phán xét các âm hồn. Dante lấy lại từ Virgile biến thành quỷ sứ.

7. Hồn đọa đầy : sinh ra để chịu đau khổ.

34. Dante bị chói lòa bởi ngây ngất khi qua mỗi tầng địa ngục.

40 Tại Roma mỗi buổi chiều mùa hạ thường có bầy sáo đá hằng triệu con bay như đám mây cuồng cuốn khi tung lên, khi giáng xuống lạ lùng.

60 . Sultan Lãnh vương người cai trị một vương quốc vùng Á Rập Le Caire Ai Cập.

62. Sichée:(Si Sê) Didon(Đi Đông) Nữ Hoàng Carthage, Virgile kể lại nàng tự vẫn khi bị Énée bỏ rơi, bị phản bội tình yêu. Tình yêu nàng từng tự nguyện trung thành với người chồng quá cố Sichée.

63. Cléopâtre,(Clê Ô Pát) Nữ Hoàng Ai Cập, người tình của César sau đó người tình của Antoine, biểu tượng sự cực kỳ xa hoa lộng lẫy.

64. Hélène(Hạ Lan) người phụ nữ đẹp nhất trần gian vợ vua Ménélas. Pâris vì trao quả táo cho Vénus khi tranh ai là người đẹp nhất với Thần Héra và Thần Athéné, Pâris được thưởng công được người đẹp nhất trần gian. Thần Vệ Nữ cho Pâris mượn thắt lưng để quyến rũ Hélène, nhưng Hélène là vợ vua Ménelas, em vua Agamemnon, nên các vua Hy Lạp hợp nhau lại đánh thành Troie, là nguyên nhân cuộc chiến thành Troie trong mười năm.

65,66 Achille (An Sinh) người anh hùng cuộc chiến thành Troie, mình đồng da sắt, bách chiến bách thắng, vì tình yêu cho Polyxène, bị rơi vào bẩy bị Pâris bắn trúng gót chân tử nạn.

68. Tristan(Trít Tân) theo truyện thơ khuyết danh Tristan và Iseult vùng Normandie nước Pháp kể mối tình hiệp sĩ Tristan cao thượng yêu công chúa Iseult.

74. Francesca da Rimini (Făng Sét Ca Đa Ri Mi Ni) con gái Guido da Polenta, vợ Giovanni da Malatesta năm 1275, yêu em chồng Paolo da Malatesta; Giovanni bắt gặp và giết chết cả hai.

107. La Caïne (La Ken) vòng đầu trong các vòng tầng cuối Địa Ngục : Le Cocyte nơi giam giữ người phạm tội phản bội bất hiếu với cha mẹ.

128. Lancelot (Lăng ce Lô)truyệ́n La Table Ronde kể mối tình với Genièvre vợ vua Arthur.

137. Galehaut, (Gan Le Hô)người thân cận hoàng hậu Genievre, chứng kiến lời thề trung thành vợ vị vua quá cố, trong các văn bản được biết, Galehaut thúc đẩy Genièvre yêu Lancelot, Nhưng theo Dante dựa trên một văn bản không được biết : chính Lancelot yêu Genièvre.

ĐỊA NGỤC

THI CA KHÚC VI : NGƯỜI THAM ĂN

Tầng ngục thứ ba. Người tham ăn nằm trong bùn trận mưa đen lạnh giá.

Quái vật Cerbère - Ciacco ‘Con Lợn” Tiên đoán trước những bất đồng thành Firenzes. Sự sống lại những người bị kết án.

Sau cơn ngất xỉu tỉnh hồn,

Xót cho hai kẻ thân thương cõi nào.

Lòng tôi tràn ngập buồn đau,

Chung quanh khắp chốn, trước sau tôi nhìn.

Nơi đã qua và nơi trông,

Những cực hình mới lạ lùng khổ đau.

Tầng ba Địa Ngục tôi vào,

Thấu xương buốt lạnh, mưa gào chẳng ngưng.

Mưa tuyết, mưa đá, mưa đen.

Trút từ cao xuống không trung mịt mờ. 10

Đất bằng nồng nặc thối dơ,

Cerbère quái vật vuốt vồ ác hung.*

Ba mồm mở tựa chó săn,

Hướng về những kẻ chìm trong nước bùn.

Mắt đỏ ngầu, râu tủa đen,

Tay đầy vuốt nhọn to kềnh bụng căng.

Cấu da, xé xác âm hồn,

Tiếng mưa càng khiến gào lên rống gầm.

Xoay sườn ngang chống quay lăn,

Liên hồi uốn éo xoay mình cụm co. 30

Thấy chúng tôi, con sâu to,

Ba mõm há hốc răng nhô nhọn nhìn.

Ai mà chẳng sợ kinh hồn,

Vị Thầy hướng đạo xoe tròn bàn tay,

Bốc lên một nấm đất đầy,

Ném mồm quái thú đang quay khát cuồng.

Như con chó sủa tham ăn,

Dính răng môi đất quên liền câm ngay.

Hăm hở ngắu nghiến răng nhai,

Thế là ba mõm miệt mài hàm răng. 40

Quái Cerbère tiếng rống gầm,

Các linh hồn chỉ mong thầm điếc tai.

Đi giữa âm hồn lạc loài,

Mưa rơi nặng hạt, chân hoài bước đi.

Còn kiêu căng thân xác gì ?

Nằm lăn mặt đất, đầy người khắp nơi.

Bỗng nhiên bật dậy một người,

Ngay khi thấy chúng tôi thời đi qua,

Kìa anh Địa Ngục ai đưa,

Hắn rẳng : Anh có nhớ xưa những gì ? 50

Anh sinh ra tôi ra đi,

Tôi rằng : Nỗi khổ lưu đầy của anh,

Xoá nhòa ký ức tâm hồn,

Thấy anh cảm giác chưa từng quen chi.

Hãy nói tôi, anh là ai ?

Mà rơi sầu thảm vào nơi cực hình ?

Kẻ nặng hơn cũng bất bình,

Hắn rằng : Đây chốn đô thành dục tham.

Như túi căng sắp nổ tung,

Kiềm ta nơi đó chẳng còn thảnh thơi. 60

Đời gọi ta Ciaco*

Tội ta khẩu nghiệp, miệng môi tội hình.

Sức mòn, mưa lạnh, người nhìn.

Tội đây không phải một mình ta đâu.

Ở đây tội phạm như nhau,

Hình phạt cũng thế, lời nào nói hơn.

Tôi rằng: Ciaco, nỗi buồn,

Lòng ta nghe nặng muốn tuôn lệ sầu.

Biết gì, hãy nói ra sao .

Vì đâu thành phố phân nhau chia lìa ? * 70

Ai đúng đắn, ai mù loà,

Vì đâu họ lại bất hoà thế chăng ?

Hồn rằng : Đấu đá lâu dần.

Dẫn đến đổ máu phe còn hung hăng.

Đuổi phe kia, khủng kiếp tấn công,

Nhưng rồi sau đó vào vòng nguy nan.

Ba ngày sau phe khác lên,

Là nhờ quyền lực, dấu tên một người.

Một thời phe thắng ngẩng trời,

Dìm phe kia xuống tận nơi xích xiềng. 80

Với bao đau khổ tang thương,

Chính trung hai lẽ, người thường chẳng theo.

Kiêu căng, tham vọng, kiết keo,

Là ba ngọn lửa cháy thiêu mọi người.

Hồn dừng lời, nước mắt rơi,

Tôi rằng : Mong ước được người nói thêm.

Tin tức khác tôi mong tìm,

Farinata và Tegghiaio, dũng khí tim hai người.*

Arrigo, Mosca và Jacopo Rusticucci,*

Và những người khác, tốt thay việc làm. 90

Họ đâu giúp tôi biết tin,

Và tôi tha thiết hỏi thăm linh hồn :

Mật cõi trời, thuốc độc ngục đen ?

Đáp rằng: Hồn ở ngục âm tối cùng.

Bao nhiêu tội lỗi giam chung,

Nếu đi xuống nữa sẽ còn thấy trông.

Khi về êm dịu cõi trần,

Xin người nhắc nhở, ai còn nhớ ta.

Đã d̀ài, chẳng nói thêm ra,

Mắt nhìn thẳng bỗng như là đâu đâu. 100

Nhìn tôi lần cuối, cúi đầu,

Ngã lăn vật xuống cõi sâu âm hồn.

Thầy rằng : Hắn chẳng đứng lên,

Đến khi nghe tiếng kèn vang thiên thần.

Đến đây quyền lực siêu phàm,

Mọi người và nấm mộ riêng u buồn,

Nhận hình hài, bộ mặt riêng,

Để nghe lời phán thiêng liêng vĩnh hằng.

Chúng tôi qua nơi kinh hoàng,

Bước chân chầm chậm, mưa giăng, âm hồn. 110

Đổi trao hậu vận nguồn cơn,

Tôi rằng : Thầy hỡi, cực hình này đây,

Sẽ giảm sau khi xét truy,

Hay nguyên đau đớn, nỗi này khổ thêm.

Thầy rằng : Trở lại căn nguyên,

Dạy rằng hoàn thiện, hay thêm vẹn toàn,

Nhận điều hay, nỗi khổ hơn,

Âm hồn khốn khổ này còn mong chi,

Đạt đến hoàn thiện được gì !

Cái chúng chờ đợi, ngày thì tệ hơn. 120

Quanh vòng Địa Ngục đã tròn,

Chuyện trò nhiều nỗi, chẳng còn nhớ thêm,

Chúng tôi đi xuống sâu hơn,

Gặp Pluton kẻ thù còn lớn hơn. *

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh
chuyển ngữ thơ lục bát

CHÚ THÍCH:

2. Thân thuộc : bà con gần.

13. Cerbère: (Xi Be) Quái vật trong thần thoại cổ điển Hy Lạp. Ba đầu chó phủ đầy rắn, đuôi rắn. Virgile và Ovide tả là quái vật canh cửa Averne. Dante dùng lại làm quái vật canh tầng ngục thứ ba.

38. Ciacco: “Con heo”, danh hiệu một người thành phố Firenze, tham ăn, đáng khinh.

70. Dante nói đến chuyện chính trị thành Firenze, chia làm hai phái: Phái Ghibelli tìm sự ủng hộ Hoàng Đế nước Đức để thống nhất nước Ý. Phái Guelfi đặt niềm tin nơi Giáo Hoàng Boniface VIII ở Toscane. Từ năm 1289 phái Gueffi thắng thế, rồi lại chia thành hai phe Trắng và Đen. Phe Đen liên minh với Giáo Hoàng. Phe Trắng hướng về Hoàng Đế nước Đức. Dante đứng về phái Guelfi, hai lần đại diện phái đoàn đi thương thuyết. Năm 1300 Dante được bầu vào Hội Đồng Thị Chính Frirenze. Sau sự chia rẽ, Dante đứng về phe Trắng, điều khiển bởi gia đình Cerchi, từ đồng quê Toscane, nên còn gọi là phe nhà quê, chống lại đường lối dựa vào Giáo Hoàng. Giáo Hoàng cầu viện vua Pháp Charles de Valois. Năm 1301 quân Pháp tiến vào Frirenze. Phe Đen trở về đàn áp phục thù. Dante bị vu khống hai lần bị xét xử thiêu sống trên giàn hoả. Từ đó ông sống lưu vong, mai danh ẩn tích, hai lần bị xoá tên khỏi danh sách ân xá khiến ông không còn hy vọng trở về Frirenze.

79. Farinata thủ lãnh nổi tiếng phe Gibelin, Dante đã gặp gỡ.

Tegghiaio thủ lãnh ở San Gimignano năm 1238.

80. Rusticucci Thẩm phán thành phố Frirenze, người trung gian hoà giải.

Arrigo di Cascia, người hòa giải giữa Tegghiaio. Rusticucci và Volterra.

Mosca thủ lãnh Reggio năm 1242, trong tầng ngục thứ 8 là người gây chia rẽ và bùng nổ.

106. Trở về khoa học là học thuyết Aristote.

115. Pluton. Thần cai trị cõi Địa Ngục, thời Trung Cổ thường lầm lẫn với Plutus là Thần Tài.

Chủ Đề

Thần Khúc (bài 3. Thi ca khúc IV, V, VI)

Hướng-Đạo

Hiện trên mạng

Điều-Lệ

Chủ-Trương

Phối-Hợp