BUCOLIQUES ( BÀI 2)
MỤC CA
KHÚC HÁT NGƯỜI MỤC TỬ
KIỆT TÁC THI CA THỜI ĐẾ QUỐC LA MÃ
THI CA KHÚC VI
SILÈNE
Thần nữ Thi ca tôi, không hổ thẹn cư trú trong rừng,
Câu thơ Syracusain* trước tiên được diễn tả.
Tôi hát những chiến công quý báu, khi Apollon
Kề bên tai tôi và nói: «An lành cho những con cừu béo tốt của anh,
Chăn nuôi súc vật và hát khúc ca thanh.» 5
Trên cây sáo mong manh, tôi trổ bao tài nghệ,
Tôi đệm tiếng hát anh mong muốn, chu đáo lời quang vinh.
Ôi Varus* và thú vui ngợi ca chinh chiến.
Tôi hát do bổn phận. Nhưng nếu ai có vài lần
Đọc những câu thơ này với niềm vui sướng, lắng nghe tiếng sáo vang âm. 10
Hát ngợi ca ông, ôi Varus: không gì Phoebus rung động
Hơn một trang viết ngợi ca danh tiếng ông.
Cho các nàng, Thi nương!.. Mnasyle và Chronis trong hang
Thấy Silène* đang ngủ, bao giờ ông cũng say túy lúy.
Mạch máu ông còn rượu vang căng phồng. 15
Chiếc nón kết bằng lá cây phất phơ che trán
Trên tay ông còn cầm chai rượu nặng
Các nàng tấn công dập dồn ông già cùng đùa vui.
Hứa hẹn những lời hát và vòng hoa quyến rủ,
Églé cũng tham gia, nàng tiên nữ hoa khôi. 20
Ông hé đôi mắt, nhưng Églé đã làm lem luốc,
Trán và màng tang bằng sắc đỏ trái dâu tươi.
«Tại sao trói cột tôi?» ông hỏi và cười.
«Cởi dây trói, tôi đã thấy nghe tất cả.
Tôi sẽ hát cho các nàng, một điệu ca khác thú vị, 25
Điệu hát thế này. Đây khúc dạo mở đầu,
Điệu hát sẽ làm thú dữ cái và đực nhảy cùng nhau,
Hát vang vọng đến đỉnh cây sên cao cứng rắn.
Cả Phoebus chẳng bao giờ vui bằng đỉnh Parnasse*.
Hay Rhodope*, chưa bao giờ vui thú Orphée. 30
Và ông hát thế nào trong lồng ngực rỗng bao la,
Các hành sắc lẫn lộn: thổ, phong ba và khí
Hỏa cháy dồn dập, các nguyên tố kết cấu
Làm cứng rắn đi vật chất cả thế gian.
Mặt đất cứng lên và biển cả biết bờ tràn 35
Tất cả vật thể cũng lần lần nên hình dáng
Ánh sáng mặt trời mới chói chang, mặt đất soi rạng.
Và từ các tầng trời cao, mây phủ tuôn mưa.
Các cánh rừng đầu tiên được nẩy sinh ra
Lúc những sinh vật hiếm khai phá các dãy núi. 40
Rồi ông hát điệu Pyrrha*, kẻ gieo hạt đá,
Saturne, kênh kênh, và Prométhée* lượn bay.
Rồi, kể Hylas* chết trong suối nguồn này,
Và tiếng các thủy thủ hét lên: Hylas, Hylas!
Và rồi Pasiphaé*, nạn nhân bầy thú, 45
An ủi khổ đau con bò mộng trắng yêu thương:
Niềm đau đớn ngập tâm hồn, ôi bất hạnh trinh nương.
Các Prétides* giả vờ cất lên tiếng rống
Không thể nào mà dám ước vọng thành con vật.
Trên cổ mang gánh nặng tưởng tượng chiếc gông 50
Trên trán rộng dựng lên đôi chiếc sừng cong.
Đây khắp núi ngàn, lang thang tuyệt vọng,
Nhưng nó giữa ngàn hoa, tắm sườn đồi tuyết trắng,
Dưới bóng sồi mát râm, nằm nhai lại cỏ xanh.
Hay, trong giữa bầy đàn, tìm vài con bò cái, 55
«Hãy ngăn chận, hỡi các tiên nữ, chận khu rừng thưa vắng.
«Con bò mộng lang thang, mắt tôi có thể trông thấy hắn
«Dấu vết nào.. Có thể giữa vài cánh đồng
«Cám dỗ bởi cỏ xanh hay đi theo một bầy thú.
«Có thể tìm con bò cái hắn nơi các chuồng bò đảo Crète chăng?» 60
Rồi ông hát Atalante* trái táo vàng cám dỗ,
Bao bọt biển bay bởi em gái Phaéton*,
Vỏ cây chát, đi dọc đ̣ường cây trăn.
Ông hát cả bài Gallus trên bờ Permesse*
Như trên Hélicon*, dẫn hứng một Thi nương, 65
Tất cả điệu ca Apollon khởi dậy trong lòng ông,
Rồi như Linus* người mục tử thánh thần ca hát,
Cài dây rau cần và bông hoa trên mái tóc,
Bảo hắn rằng: «Cầm lấy sáo này, nhận từ các Thi nương,
Nàng bảo ông già có thể bởi lời hát các nàng,
Làm lũ cây cứng rắn đi dần xuống núi. 70
Cũng như Grynium* mọc lại khu rừng.
Không thánh địa nào thiêng liêng hơn nơi Apollon.»
Ông hát bài Scylla de Nisus* và bài khác,
Ngực trắng vọng vang tiếng sủa loài thú quái ma,
Nổi danh làm cản ngăn thuyền Ulysse đi qua
Tiếng loài chó biển xé xác các đồng đội. 75
Ông kể Térée* và các biến hóa:
Định mệnh nào, xảy đến cho Philomèle*,
Trốn vào sa mạc sau việc đánh cắp đau buồn
Kẻ đau khổ, chạm cánh nơi mái nhà chính hắn.
Và Silène hát tất cả bài ca Eurotas* 80
Điệu ca Apollon, các vòng nguyệt quế tặng trao.
Tiếng vọng vang đến tận các vì sao!
Nhưng đến giờ phải về chuồng, đếm lại bầy thú vật
Sao hôm vừa xuất hiện từ Olympe. 84
CHÚ THÍCH
2. Syraccusain. Syracosios: loại thơ bucolique, thơ mục tử.
8. Varus nối tiếp Pollion làm thống đốc Cisalpinesm người thứ hai được Virgile tặng và bảo trợ Bucoliques
29. Parnasse là ngọn núi ở Phocide, nơi ở thần Apollon và chín Thi Nương.
30. Rhodoppe: núi ở Thrace, xứ sở của Orphée.
41. Pyrrha gây sinh nở lại dân chúng trên mặt đất cùng Deucalion sau trận Đại Hồng Thủy. Họ ném những viên đá sau lưng trở thành đàn ông và đàn bà.
42. Prométhée ăn cắp lửa của Zeus, để loài người có thể nấu chín thực phẩm.
43. Hylas: một người Argonaute, yêu Hercule bị chết đuối trong dòng suối, vì bị quyến rũ bởi các tiên nữ.
46. Pasiphaé: Mẹ Minotaure, yêu con bò mộng đảo Crète.
48. Prétides: các cô gái của vua Argos, Prétos tự nhận mình là các con bò cái.
61. Atalante chạy nhanh hơn tất cả các đối thủ, làm họ cách xa, và giết chết. Hippomène ném vào cuộc chạy đua ba quả táo vàng hái từ trong vườn Hespérides, Atalante nhặt lấy chúng và chậm trể cuộc thi nên thua cuộc.
62. Phaéton. Con thần Ánh Sáng Apollon, chết vì lấy chiếc xe của cha lại chệch đường gây tai nạn, khóc bởi các chị em bị biến thành các cây trăn (aulnes).
64. Permesse là một con sông Béotie được gợi hứng bởi thi sĩ.
65. Hélicon là một ngọn núi ở Boétie nơi Hésiode nhận tứ thơ từ các Thi nương.
67. Linus: du tử và là nhà tiên tri.
71. Grynium rừng ở Éolide Châu Á.
72. Có tích Scylla và Nisus biến thành chim diều hâu và chim sơn ca. Cần phân biệt Scylla này với Scylla khác trong Odyssée của Homère nói việc Ulysse đi qua eo biển Messine gặp quái vật tiếng sủa như chó con, nhưng Virgile chỉ nói một Scylla duy nhất.
76. Térée là vua Thrace, chồng Philomède, ông yêu em gái của vợ Procée. Vợ ông trả thù cho ông ăn thịt con trai Itys, tất cả bị biến thành chim: Térée biến thành chim đầu rìu (huppe), Philomède thành chim họa mi (rossignol), Procné thành chim én (hirondelle) và Itys thành chim kim oanh (chardonneret).
80. Eurotas con sông ở Péloponnèse.
THI CA KHÚC VII
MÉLIBÉE, CORYDON, THYRSIS
MÉLIBÉE
Daphnis ngồi hát dưới gốc cây sồi tiếng âm vang.
Thyrsis và Corydon lẫn lộn hai bầy thú chăn,
Con cừu kẻ này, con dê kẻ khác mang bầu sữa nặng.
Và cả hai trong đồng hoa, Arcadiens song sinh,
Ngang bằng nghệ thuật hát ca sẵn sàng đối đáp. 5
Tôi che chở cơn lạnh với áo màu sim tím mong manh.
Khi đi tìm con dê đực đi lạc, và tôi tìm thấy Daphnis.
Tôi thấy anh, anh nhìn tôi: «Đến nhanh Mélibée,
Anh nói, con dê đực mi vẫn khỏe, nhảy giữa đàn dê.
Nếu không làm chi cả lại đây ngồi dưới bóng mát. 10
Bầy bò mi tự đến nơi máng này uống nước.
Hãy nhìn màu xanh Mincius lao sậy che màn.
Trong cây sên thiêng liêng bầy ong thì thầm.»
Phải làm gì? Tôi chẳng có Alcipe cũng chẳng Phyllis
Để lùa về chuồng các con cừu non mới vừa dứt sữa. 15
Corydon và Thyrsis phải chăm lo.
Niềm tin, tôi thích chơi hơn làm bổn phận.
Chúng bắt đầu lần lượt hát ca,
Corydon hát trước tiên và Thyrsis đáp lời.
Các Thi nương muốn đổi thay tiếng hát. 20
CORYDON
Ôi các tiên nương, tình yêu tôi, ô Libethrides* mang đến,
Cho xứng đáng lời hát tôi, nàng Codrus tình tôi.
Nghệ thuật rung động các thần. Nếu tôi mong ước nên lời,
Dưới cội thông thiêng liêng, tôi sẽ nâng ống sáo.
THYRSIS
Hãy choàng vòng dây leo cho thi sĩ mới ra đời, 25
Hỡi mục tử và Codrus ganh đến chết
Hay nếu lòng miễn cưỡng. hắn muốn thắng tôi dành hết
Tôi sẽ cúi đầu, trước miệng lưỡi hắn thôi.
CORYDON
Con heo rừng còn lông tơ, chiếc thủ cho anh,
Món quà Mycon, Délie, chiếc sừng nai nhọn gạc. 30
Nhưng riêng tôi, món quà tôi phải được bằng đá cẩm thạch tạc.
Tất cả và đôi chân diễn bi kịch với giầy cao.
THYRSIS
Hãy cầm lấy bình sữa, Priape*, cái đó đủ rồi nào
Cho cả năm. Sau tất cả, mi chỉ giữ hàng rào.
Cho đến bây giờ ta chỉ tạc tượng thần bằng cẩm thạch. 35
Nếu bầy thú ta sinh sôi, mi sẽ có tất cả bằng vàng đỏ ao.
CORYDON
Galatée, chẳng có gì dịu hơn hương cỏ thym,
Chẳng gì trắng hơn lông thiên nga và hơn lông thỏ bạch kim,
Khi tất cả bầy bò no nê về chuồng trại
Hãy đến tìm ta, nếu mi muốn tìm món ăn ngon. 40
THYRSIS
Dù anh có đắng hơn cỏ ở Sardaigne.
Xấu hơn cú và có giá hơn rong biển hái,
Và ngày hôm nay có dài nhất trong năm!
Nào, trở về, bầy bò ăn no không hổ thẹn!
CORYDON
Máng nước phủ rêu, cỏ mềm dịu êm cho bầy súc vật. 45
Cây dương xanh cho chút bóng mát râm,
Che chỡ bầy súc vật ta trong nắng gắt chí tháng năm
Mùa hạ nóng và đồng nho nẩy mầm kết trái.
THYRSIS
Đây ngọn đuốc mỡ, luôn đốt lên lửa lớn,
Và các cánh cửa đen thui bồ hóng bẩn nhơ, 50
Ta thường đùa biết bao cơn gió lạnh sói tru
Bao con cừu nhỏ bên bờ thác chảy.
CORYDON
Đây trái sim tím và lông xù hạt dẽ.
Dưới thân cây trái rơi rụng khắp đó đây
Chúng ta vui cười đây, nhưng Alexis đẹp này 55
Núi như sa mạc và tất cả khô khan sông suối.
THYRSIS
Đồng khô cứng và cỏ khô chết khát,
Bacchus không giúp nạn gì cho những đồi nho.
Nhưng Phyllis đến với chúng ta trong rừng xanh tươi,
Jupiter hào phóng tưới mưa rào sung sướng. 60
CORYDON
Ôi cây dương Hercule, ôi đồng nho Bacchus,
Ôi rừng sim Vénus, ôi rừng nguyệt quế Apollon,
Bao nhiêu cây phỉ làm Phyllis tôi vui lòng,
Không sim, không nguyệt quế nào hơn thế nữa.
THYRSIS
Vẻ đẹp nào hơn vườn cây thông, cây tần bì trong rừng. 65
Cây tùng trên núi, và cây dương bên bờ sông.
Ôi Lycidas đẹp trai, hãy đến với tôi luôn nhé
Cây tần bì và cây tùng cũng nhường vẻ đẹp cho anh.
MÉLIBÉE
Chuyện tôi nhớ, Thyrsis thảm bại, phản đối chi vô ích
Và từ đó mà, Corydon mãi luôn luôn Corydon. 70
CHÚ THÍCH
21. Libéthrides: các nàng tiên ở Libéthros, một hang động ở Hélicon nơi phát nguyên một dòng suối, dành riêng cho các Thi Thần.
33. Priape: thần bảo vệ các khu vườn.
THI CA KHÚC VIII
PHARMACEUTRIA *
DARMON, ALPHÉSIBÉE
Tôi lại nói về các khúc hát thi sĩ mục tử chúng ta, 1
Những lời hát Darmon và Alphésibée,
Tiếng hát làm bầy bò lãng trí khi nhai cỏ mềm,
Các con mèo rừng ngạc nhiên lắng nghe hai bên đua tranh,
Các dòng sông trôi cũng lặng lờ như ngừng chảy.
Và Anh, đứng trên đỉnh đá cao Timave*. 5
Chạy dọc theo bờ biển Illyrie,
Tôi đến ngày hát ngợi ca công trạng anh.
Ngày vinh danh trước mặt thế gian,
Chỉ mình anh, một mình, phẩm định bi kịch sẽ diễn?
Nguyên tắc các vần thơ tôi, truyền dưới lệnh anh 10
Nàng thơ tôi kết vòng quanh trán anh
Vòng nguyệt quế anh chiến thắng được quấn với dây leo êm ái.
Đêm lạnh dần tàn, trên trời dần dần sáng
Trên cỏ giọt sương trong cho bầy thú cỏ êm.
Khi Damon, chống gậy mục đồng lên tiếng hát. 15
DAMON
Hãy đến! Trong bình minh, Lucifer* chấp thuận:
Trong lúc tôi đang thất vọng bởi mối tương tư Nise.
Tôi than vãn với các thần, chỉ thấy toàn vô vọng.
Tôi vẫn cầu xin nữa, cho tôi giờ tối thượng.
Ống sáo tôi, dạo theo lời hát Ménaliens. 20
Núi Ménale* luôn luôn mọc những hàng thông vang âm thanh.
Núi nghe tiếng mục đồng, lời tình yêu trong khúc hát.
Và Pan, đầu tiên rung động đám phi lao.
Ống sáo tôi dạo đầu khúc hát Ménaliens
Nise và Mopse đã cho: Người tình em có phải? 25
Người sẽ thấy sư tử có cánh thần thoại giao hợp với con ngựa cái.
Và bầy hoãng đến uống trong máng nước ma túy?..
Tiếng sáo tôi thổi theo bài hát Ménaliens.
Chuẩn bị các ngọn đuốc, Mopse, đây vợ em,
Hôn phu, ném quả đào: Sao hôm* giờ đã hẹn. 30
Ngọn sáo tôi, dạo theo các bài hát Ménaliens,
Giao cảm vị hôn phu xứng đáng, mà em khinh bạc chúng tôi.
Em không thể khổ đau vì tiếng sáo cũng chẳng vì đàn dê tôi
Cũng chẳng vì râu tôi quá dài và lông mày rậm rạp,
Em không tin có một vị thần coi sóc chuyện nhân gian! 35
Tiếng sáo tôi dạo theo khúc hát Ménaliens.
Từ thuở nhỏ, tôi đã thấy em với mẹ:
Tôi dẫn em hái trái cây trong vườn tôi.
Tôi mười hai tuổi và tôi có thể
Đứng thẳng lên với hái những cành mềm. 40
Tôi thấy em.. Sớm nhận ra điều cực kỳ nguy hiểm.
Tiếng sáo tôi dạo theo khúc hát Ménaliens.
Giờ đây tôi đã biết tình yêu, nhưng đứa trẻ đó
Sinh trong vùng đá cứng hay nơi Garamantes*
Không gì trong dòng giống ta và cũng chẳng trong dòng máu chúng ta. 45
Tiếng sáo tôi dạo khúc hát Ménaliens.
Tình yêu tàn bạo muốn đẩm máu các con trai
Bàn tay tàn nhẫn nhuộm máu bạo tàn người mẹ*!
Ai bạo tàn hơn, hay người mẹ hay đứa con?
Nếu tình yêu tàn bạo, em là kẻ dã man, em.. 50
Tiếng sáo tôi dạo tiếng hát Ménaliens,
Cho con cừu chạy trốn trước con chó sói
Và cho cây sên cứng mang các quả táo vàng,
Cây dương xỉ ứa ra nhựa hổ phách,
Cho con cú to bằng con thiên nga và rồi Tityre 55
Mơ thành Orphée trong rừng, Arion nơi bầy cá heo*!
Tiếng sáo tôi dạo theo lời hát Ménaliens.
Tất cả trở thành biển cả!.. Vĩnh biệt, rừng.. Tôi đi
Tôi phóng mình trong ngọn sóng từ mõm đá cao..
(Cái chết mà tôi không sợ, tôi nhận tài năng tối thượng) 60
Ngừng, tiếng sáo tôi, lời ca Ménaliens cũng đủ rồi!
Đến lượt Damon hát, tứ thơ Thi nương Alphésibée,
Nói với chúng tôi câu trả lời: mỗi người một tài năng.
ALPHÉSIBÉE
Hãy mang nước rữa tội và trang trí các bàn thờ.
Đốt cỏ thơm và hạt dầu đực hương thơm, 65
Để làm rối loạn người tình tôi, tôi sẽ dùng pháp thuật;
Tôi không cần đến các khúc hát dịu êm.
Tình quyến rủ tôi, đưa Daphnis tôi từ phố phường.
Tiếng hát này có thể bầu trời làm rơi xuống mặt trăng;
Như Circé* làm các đồng đội Ulysse hóa kiếp; 70
Nó có thể biến cánh đồng dứt cơn lạnh như rắn giá băng.
Tình quyến rủ tôi mang Daphnis tôi khỏi phố phường.
Với dãi thắt lưng* ba màu tôi quấn quanh mình anh
Và ba lần tôi dẫn anh quanh bàn thờ;
Ba lần, chính là Trời Thần hưởng con số lẻ. 75
Tình quyến rủ tôi mang Daphnis từ phố phường.
Nối lại Amaryllis, thắt lưng có ba nút thắt.
Hãy làm nhanh, nói rằng: bởi Vénus* tôi yêu anh.
Tình quyến rũ tôi, đưa Daphnis từ phố phường.
Như sáp ong tan và làm cứng rắn đất thạch cao. 80
Bởi cùng ngọn lửa, như trái tim tôi cho Daphnis.
Rải bột mì này và đốt lá nguyệt quế xanh.
Tôi đốt cháy như lòng nóng bỏng Daphnis cháy lòng tôi
Tình quyến rủ tôi mang Dapnis từ phố phường,
Tôi muốn chàng yêu tôi như con bò cái khát tình 85
Chạy bên con đực qua núi và qua thung lũng,
Ngã gục vì mệt mõi và nằm trên cỏ
Lạc lối chẳng thấy đêm tối đã về:
Như tình yêu nào của anh và không làm tôi xao xuyến!
Tình quyến rủ tôi mang Daphnis tôi từ phố thành. 90
Dối trá, trốn chạy, chàng để lại cho tôi xót xa đỗ vỡ.
Bầy thú này mà chính tôi đến ngưỡng cửa.
Tôi giao phó cho người, ôi! Mặt đất: Phải trả lại Daphnis cho tôi.
Tình quyến rủ tôi, mang Daphnis từ phố phường.
Đồng cỏ, thuốc độc này hái trong Colchide, 95
Sản phẩm phong phú, Moeris mang nó cho tôi.
Tôi thấy nó thường biến thành chó sói,
Trốn trong rừng, kéo theo những hồn ma từ các mộ phần.
Và mang mùa màng từ một đất này sang nơi khác.
Tình quyến rủ tôi, mang Daphnis từ phố thành. 100
Mang, Amaryllis, tro tàn này, hãy vất bỏ đi
Vào dòng nước, sau lưng anh, không quay đầu lại.
Tôi tấn công cả Daphnis. Nhưng không có gì động đến chàng.
Tình quyến rủ tôi, mang Daphnis tôi từ phố phường.
-Hãy nhìn.. Như tôi nán lại, tro tàn bốc cháy. 105
Chính tự nó! Bàn thờ cháy. Tôi không biết sao
Vui sướng, có thể? Hylas trước cửa chúng ta sủa vang.
Tin tưởng gì? Tình yêu này có làm tình nhân mơ mộng?
Chính chàng.. Daphnis trở về.. Hãy ngừng, quyến rủ, hãy ngừng.. 109
CHÚ THÍCH
Pharmaceutria: có nghĩa là cây cỏ trị bệnh hay cây thuốc độc.
5. Timave là dòng sông chảy xuống Adriatique nơi phía bắc vịnh Trieste.
16. Lucifer là sao Vénus.
21. Ménal là ngọn núi Arcadie nơi huyền thoại thần Pan.
44. Garamantes ở phía nam Algérie ngày nay.
48. Nói bóng gió đến chuyện Médée giết các con trai.
56. Arion: thi sĩ thần thoại Hy Lạp người đảo Lesbos được cứu bởi bầy cá heo.
70. Circé: nàng tiên phù thủy trong Odyssée biến các đồng đội Ulysse tham ăn thành lợn và chó.
73. Vénus cho Pâris mượn giải thắt lưng để quyến rũ Hélène gây cuộc chiến thành Troie,
78. Vénus cho thưởng công Pâris, trao ‘quả táo bất hòa’ người đẹp nhất cho mình nên cho mượn dãi thắt lưng để làm mê hoặc Hélène, người đẹp nhất Châu Á, vợ vua Ménélas đem về, gây nên cuộc chiến thành Troie.
THI CA KHÚC IX
MOERIS
LYCIDAS . MOERIS
LYCIDAS
Anh bước đi về đâu ? Moeris đến gần thành phố ? 1
MOERIS
Chúng tôi sinh sống nơi này đó, Lucidas
Đi gặp một người lạ chiếm cứ cánh đồng chúng ta rồi,
Nói với chúng ta rằng: Hãy ra khỏi nơi đây, kẻ đê tiện. Tôi ở nhà tôi:
Và nếu chịu thua, cuối cùng số mệnh sẽ đảo lộn tất cả. 5
Chúng ta sẽ giao đàn súc vật cho hắn.. Hắn sẽ làm chúng chết !
LYCIDAS
Người ta nói với tôi rằng tuy có lợi cho hắn,
Ménalque còn giữ tất cả thoai thoải sườn đồi này
Dẫn lên cao tận đỉnh đến mây
Và nơi cây dẽ cổ đại ngọn bị sét đánh. 10
MOERIS
Lời đồn vang. Anh có nghe lời nói :
Nhưng các vần thơ tôi, giá trị hơn tiếng vang vũ khí, Lycidas.
Điều hơn trước con ó, một bầy bồ câu,
Và nếu, trong một cây sên rỗng, có con quạ khoang hung ác.
Không còn ý kiến nào để mà phản bác, 15
Moeris cũng không, và Ménalque theo hắn ta.
LYCIDAS
Thế nào.. Ai có thể hạ mình đến tận tội ác như thế a ?
Ôi Ménalque, người đã mất tất cả điều tốt lành người có !..
Ai sẽ hát cho mặt đất lành, ngàn hoa và các tiên nương ?
Ai phủ màn lá cây và bóng mát các suối nguồn ? 20
Còn ai đến chiêm ngưỡng rừng Amarillis thanh nhã,
Ai còn sáng tác vần thơ này, trừ tôi tôi giữ trong tim :
Tityre, tôi trở lại, với bầy dê tôi, Tityre,
Dẫn chúng đi uống nước, và dẫn tất cả đi,
Chớ lại gần con dê đực, nó hay báng với sừng. 25
MOERIS
Tôi thích thơ này hơn, ít sự kiện, nhưng dành cho Varus :
Ô Varus* nếu ông có thể giữ cho chúng ta vùng Mantoue,
(Mantoue, than ôi ! Quá gần Crémone khốn khổ!):
Bầy thiên nga bay tận trời còn vang dội tên ông.
LYCIDAS
Ôi ! Khi bầy đàn anh tránh vùng đá Corse, 30
Mà sữa thơm bầy bò anh đã căng phồng!
Bắt đầu, nếu anh có thể, Chính tôi, các Piérides
Làm tôi nên thi sĩ, Có những vần thơ của tôi.
Và cả cánh đồng tưởng tôi một thánh thần.. Nhưng tôi ngờ vực:
Tôi ở xa Cinna, tôi cũng chẳng là Varius. 35
Tôi chỉ là con ngỗng nhỏ kêu vang giữa bầy thiên nga.
MOERIS
Tôi tìm Lycidas, trong đầu tôi, lặng im.
Nếu tôi tìm ra điều tốt đẹp.. Ấy là điều không có giá trị:
Hãy đến đây.. Nô đùa nào anh vui trên sóng ôi Galatée?
Nơi đây, ấy mùa xuân rực rỡ: mặt đất thanh 40
Hoa nở đến tận bờ nước, cây dương nhạt xanh
Trên hang động nhô lên, dây nho buông xỏa.
Hãy đến đây! Những cơn sóng điên cuồng vô vọng vỗ bờ thành.
LYCIDAS
Nhưng tôi lắng nghe ai hát một mình, một đêm?
Nhịp điệu cứ trở lại, tôi không nhớ, lời quên! 45
MOERIS
Daphnis, tại sao cứ đợi chờ các vì sao xưa mọc?
Nơi đây vừa đi lên trời, vì sao của César*,
Hành tinh sẽ chín vụ mùa đồng vàng
Trên đồi cháy bỏng chùm nho trong vườn.
Hãy ươm ghép các cây lê, con trai chúng ta sẽ hái trái. 50
Thời gian mang đi tất cả, trí tuệ còn ở lại!
Con ơi, tôi gọi con suốt cả ngày.
Nhưng tôi đã lãng quên, tiếng gọi cũng bay.
Không nghi ngờ vài con chó sói trông thấy tôi đầu tiên.
Nhưng Ménelque cũng mặc, vần thơ đây tôi đọc. 55
LYCIDAS
Cái cớ anh làm tôi thấy lòng vui sướng.
Và dù cho, thấy dòng nước yên và im lặng không gian.
Như cố nén trong hơi thở thì thầm.
Nơi đây Bianor.* Chúng ta nửa đường đi đến
Lăng mộ đã thấy. Hãy hát lên đi Moeris, 60
Gần bên các nông dân đang tỉa lá cành.
Chúng ta đã đến nơi! Lùa bầy dê vào đồng,
Hay nếu chúng ta ngại đêm mưa sẽ đến,
Hãy cùng hát cho đường dài bớt mệt nhọc
Khi vừa hát vừa đi. Tôi mang phần nặng giùm anh. 65
MOERIS
Hãy hát lên thanh niên. Nào ta đi gấp nhanh.
Chúng ta hát nhiều hơn, khi Ménalque sẽ đến. 67
CHÚ THÍCH
27. Varius, thi sĩ bi kịch bạn của Mécène, Virgile và Horace.
47. Vì sao của César, vì sao được xem là sao vận mệnh của Jules César
59. Bianor, anh hùng lập nên vùng Mantoue.
THI CA KHÚC X
GALLUS
GALLUS
Hãy ban phúc, tiên nương Aréthuse* cho cố gắng cuối cùng này: 1
Tôi sẽ viết cho Gallus*(làm thế nào ông từ chối?)
Và vần thơ, nhưng cũng là viết cho nàng Lycoris.
Điều đó không có gì cay đắng lẫn trong tiếng hát anh.
Không hơn gì cho đoàn thủy thủ làn sóng êm đềm dòng sông.
Bắt đầu và Gallus hát chuyện tình đau khổ. 5
Gần bụi rậm ăn lá bởi bầy dê chúng ta mũi tẹt.
Chúng ta đã lắng nghe, khu rừng này tất cả nói lên.
Dù nơi nào, dù khóm cây nào giữ anh lại. Naïades,
Khi Gallus chết vì một tình yêu phụ bạc ?
Vì trên đỉnh Pinde* hay trên đỉnh Parnasse* 10
Cũng không giữ được anh và cả làn sóng Aganippe.*
Chùm thạch thảo và vòng nguyệt quế cũng chẳng mang lại gì hơn.
Núi Ménale ngàn thông cao, các tảng đá lạnh Lycée*
Cũng khóc nó, sóng soãi trong cô độc.
Bầy cừu chứng kiến cũng không chướng mắt, 15
Không hổ thẹn bầy thú anh, thi sĩ thánh thần:
Thần Adonis* quyến rũ dẫn uống nước mình.
Khi người chăn chiên đến, và sau đó, các người chăn lợn.
Ménalque ướt sũng trở về nơi trái sồi rụng:
Tất cả hỏi rằng: “Từ đâu đến tình yêu này? 20
Apollon rằng:“Gallus, anh có điên ? Nàng Lycoris anh yêu dấu
Theo chiến tranh và bởi mưa tuyết, một tình nhân khác.”
Sylvain* người thủ lĩnh ăn mặc thật quê mùa,
Vừa đến trao tặng bó hoa huệ và những cành hoa.
Pan, màu đỏ như máu các trái cốt mộc chín mộng 25
“Làm sao anh chữa lành?” thần nói “Tình yêu bạo tàn”,
Như cỏ nước, như dê với lá cành
Và ong trên hoam không bao giờ nhiều nước mắt.”
Nhưng Gallus u buồn rằng: Ca sĩ tuyệt diệu Arcadie
Thần hát cho số phận tôi nơi đỉnh núi của thần: 30
Nếu sáo ngài một ngày, hát cho tôi khúc đam mê,
An lành biết mấy nấm xương tàn tôi yên nghỉ!
Ôi, tôi chỉ là kẻ tầm thường giữa các anh,
Kẻ dẫn bầy thú chăn, kẻ hái nho trên đồng
Làm sao có thể yêu Phyllis, Amyntas và bao người khác. 35
(Amyntas rất đen, nhưng dù sao tất cả ?
Hoa vi-o-lét đen và cũng đen cây nham lê chua.
Ai đó dưới hàng liễu chia cùng tôi chỗ nằm.
Phyllis thăng hoa cho tôi, Amyntas vinh danh.
“Ôi, tôi mòn mỏi vì nàng, Lycoris, 40
Nơi đây, vĩnh cửu, trên rong rêu, nơi râm mát…
Nhưng một tình yêu điên cuồng giờ đây tôi giữ chân
Rất xa quê hương tôi và giữa trận chiến tranh,
Tên qua lại giữa hai đoàn quân bắn!
Một mình và không tôi (mà tôi không thể nghi ngờ chăng?)
Anh đã biết cái lạnh cực độ trên bờ sông Rhin!
A! băng giá thấu xương vẫn chừa anh đôi chân mềm! 45
Tôi sẽ đi phiêu lãng, nơi Sicilien đồng nội,
Trên ngọn sáo tôi nhạc điệu dưới hiên nhà.
Vâng, tốt hơn, trong rừng, gần các hang thú dữ,
Khổ đau, tôi khắc các vần thơ tình trên thân cây mềm:
Nó sẽ lớn theo: anh cũng làm như nó, tình yêu tôi! 50
Và rồi trên núi Ménale lang thang giữa các nàng tiên nữ,
Chạy đuổi heo rừng, tôi dãi dầu trong cơn lạnh
Cái chết bao vây núi Parthénius*,
Và tôi thấy tôi trong rừng vọng âm thanh,
Bắn bằng nỏ Parthe* một mũi tên crétoise*. 55
Nhưng niềm đam mê tôi đó, không phải là phương thuốc chữa?
Niềm đau tôi phải chăng được báo bởi sự bao dung thần này?
Tôi tự dứt tình rồi với Hamadryades*
Và các vần thơ.. Ôi Rừng, hãy cho tôi trở lại!
Nỗi nhọc nhằn tôi trên vị thần này tàn bạo chẳng được gì: 60
Khi tôi sẽ đi uống nước lạnh băng ở Hèbre*
Và khi tôi dãi dầu mưa và tuyết tại Thrace,
Hay tôi dẫn bầy cừu đến khắp các nơi
Dưới hàng rào bằng cây dẽ, dưới dấu hiệu Cancer,
Tình yêu kháng cự tất cả: nó phải làm chúng ta nhường bước 65
Đủ rồi, các thi sĩ anh đã từng ca hát,
Hỡi Thi nương, hãy cùng đan chiếc giỏ mây;
Hãy cảm nhận cái giá các vần thơ tôi cho Gallus
Cho người mà tình bạn thân dần lớn ngày ngày
Như cây trăn lớn theo tiếng gọi mùa xuân. 70
Đứng dậy!.. hát trong bóng mát là điều không lành mạnh
Và dưới cây tùng, bóng mát tai hại cho trái cây.
Hãy trở về, đây sao Hôm, hãy trở về, bầy dê đã no say. 73
Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh chuyển ngữ thể thơ Alexandrines
CHÚ THÍCH
1. Nguồn suối Aréthus gần Syracuse.
2. Gallus là một thi sĩ, bạn và là Mạnh Thường Quân của Virgile.
10. Pindes là ngọn núi Hy Lạp ở giữa Thessalie và Épire.
11. Aganippe là một nguồn suối dưới chân núi Hélicon, ở Béotie.
12. Lycée là một ngọn núi Arcadie nơi tôn nghiêm của thần Pan.
17. Adonis là một thần Hy Lạp thần quyến rủ phù du.
23. Sylvain còn viết Sivain là một thần La Mã các khu rừng, đôi khi lẫn lộn với thần Pan Hy Lạp.
53. Núi Parthénius ở Hy Lạp, vùng Arcadie.
55. Parthes nơi chuyên làm nỏ bằng sừng. Crétois: tên làm tại đảo Crète Hy Lạp.
58. Hymadryades là các thần ở trong các cây.
61. Hèbre là một dòng sông ở Thrace, Hy Lạp
