KHOA HỌC và CHÍNH TRỊ: BAN ĐỎ VÀ VẮC XIN NGỪA BAN ĐỎ

Ban là một tiếng rất thường dùng trong giới bệnh nhân Việt Nam. Nói chung, bất cứ cái gì xuất hiện ngoài da cũng đều có một tên nào đó bắt đầu bằng chữ "ban": Ban đỏ, ban cua, ban khỉ, ban trái, v...v... Ngay cả những chứng bệnh không có triệu chứng ngoài da cũng được gọi là ban luôn, nhưng là "ban không ra". Nếu bệnh nhân khám một bác sĩ không nói tiếng Việt, sự trở ngại về ngôn ngữ có thể còn lớn hơn nữa, vì ngay chính những người thông thạo Anh ngữ cũng không biết dịch "ban" là gì cho đúng và ngay bác sĩ Việt Nam chúng ta đôi khi cũng phải cố gắng không ít mới có thể tìm được một cái nhãn khoa học cho cái mà người bệnh gọi là "ban". Gần đây dư luận chú ý nhiều tới bệnh ban đỏ (sởi; measles; [rougeole, Pháp]) và trong những đoạn tới chúng ta sẽ làm sáng tỏ vấn đề.
Khi con cái bạn bị nóng vài hôm rồi thấy xuất hiện một số điểm đỏ trên mình cháu, bạn lo lắng và đem khám bác sĩ để giải đáp thắc mắc về "ban" của cháu. Tiếng Anh có chữ "rash", tự điển Webster định nghĩa là "a fine eruption or efflorescence on the body". Có lẽ "rash" không phản ánh đúng nghĩa chữ "ban" của ta, vì trong chữ "ban" thường ngụ ý bé có bị nóng trước khi phát ban trong lúc chữ "rash" không hàm ý bệnh nóng. Cho nên nếu bạn muốn chính xác bạn có thể gọi là "rash with fever", nếu cháu có nóng, bác sĩ của bạn có thể phê trong hồ sơ là cháu bị "exanthem", cũng chỉ có nghĩa là cháu bị "ban". Tưởng nên để ý, tự điển Việt Anh của Nguyễn Văn Khôn dịch chữ ban là "fever", có lẽ không hợp với lối dùng hiện nay của chúng ta, tuy nhiên tự điển Anh Việt dịch chữ "rash" là "phát ban".

Ban đỏ (sởi) hay đệ nhất ban:
Trong sách vở Tây y, người ta đếm có 6 loại ban chánh, các loại ban này hơi giống nhau. Quan trọng nhất là bệnh "ban đỏ" (measles), được xếp hạng là "đệ nhất ban" (first exanthem). Tuy gọi là ban đỏ, không phải bất cứ loại ban nào màu đỏ cũng là loại này. Ban đỏ có những triệu chứng đặc biệt của nó như chảy nước mắt, nước mũi, viêm mắt (đỏ mắt) lúc ban đầu (prodromal phase). Sau đó nổi những đốm xám trắng gọi là đốm Koplik (Koplik spots) nơi trong miệng phía hai bên má.

Fig. 1: Koplick spots trong miệng (Nguồn: NEJM)

Tiếp theo đó bé nóng cao đột ngột. Những vết ban đỏ xuất hiện đầu tiên ở hai bên cổ, sau mang tai rồi lan khắp cơ thể. Ban lan đến chân thì em bé thấy bớt nóng đi nhiều và chừng một ngày sau có vẻ như khỏe hẳn. Từ nhận xét này nảy ra cảm tưởng trong quần chúng rằng ban phải "ra hết" thì em bé mới hết bệnh được. Do đó một số cha mẹ rất lo lắng khi thấy con mình nổi lấm tấm một vài điểm rồi ngưng và lo sợ cháu sẽ bệnh hoạn, kém lớn sau này vì "ban không ra hết" và sẽ biến thành những ban khác như "ban trắng", "ban khỉ", v.v…

Fig.2: Một đứa trẻ suy dinh dưỡng nặng (marasmus), giống như "ông cụ non" (little old man) vì thiếu năng lượng.Tóc bình thường, mất hết lớp mở, các cơ bắp teo lại.Có thể đây là "ban khỉ" của chúng ta?

Phụ huynh nên hiểu rằng “ban” ra nhiều hay ít là tùy thuộc nhiều yếu tố trong đó phải kể đến khả năng đề kháng (resistance) của em bé và loại virus gây bệnh. Một số trẻ bị ban đỏ sẽ không hết hẳn mà lại bị những biến chứng như sưng phổi, sưng tai, lở loét ở miệng, viêm óc, v...v... do những cơ chế khác nhau. Ở Việt Nam trước đây do nền y khoa còn thiếu thốn, nhiều trẻ em bị suy dinh dưỡng sau khi bệnh ban trở nặng. Tuy nhiên, nên nhớ những hiện tượng này hiếm xảy ra ở Mỹ và không tùy thuộc vào việc "ban" ra nhiều hay ít.

Fig. 3: Ban đỏ (measles)

Thật ra ngay cả bệnh ban đỏ cũng ít khi thấy ở Mỹ. Có lẽ đa số bác sĩ ở Mỹ chưa bao giờ thấy hoặc định bệnh được một trường hợp ban đỏ, do đó các trường hợp ban đỏ mới xuất hiện một số nơi sẽ là một thử thách cho các bác sĩ nhất là bác sĩ trẻ. Thuốc chích ngừa ban đỏ phổ biến ở xứ này từ năm 1963 và đem tỷ số bệnh hàng năm từ 500,000 trước năm 1963 giảm xuống chỉ còn có 159 trường hợp năm 2013, có nghĩa là trên 2 triệu người dân mới có 1 trường hợp. Tuy nhiên gần đây một số nơi bị bệnh ban đỏ nhiều hơn trước do đó chúng ta nhận thấy sự quan tâm của các cơ quan y tế công cộng cũng như các phương tiện truyền thông nhắc nhở chúng ta phải chích ngừa cho con cháu đều đặn và đầy đủ hơn. Những người bị bịnh là những người chưa bao giờ được chích ngừa vì ở nước ngoài đến, hoặc vì cha mẹ chủ trương không muốn chích ngừa, ví dụ vì lý do tôn giáo ( một số bang Hoa Kỳ không công nhận từ chối vắc xin vì lý do tôn giáo).

Sự tái trỗi dậy của bệnh ban đỏ hay sởi, một căn bệnh do virus rất dễ lây lan, đã trở thành mối quan tâm ngày càng tăng trong những năm gần đây do tỷ lệ tiêm chủng giảm và sự do dự về vắc-xin.

*Các đợt bùng phát gần đây:

-Tại Hoa Kỳ, 301 trường hợp được xác nhận đã được báo cáo cho năm 2025, với 93% liên quan đến các ổ bùng phát (outbreaks). Các tiểu bang như Texas và New York đã chứng kiến các cụm (clusters) đáng kể, thường bắt nguồn từ những cá nhân chưa được tiêm chủng sau khi du lịch quốc tế trở về.
-Trên toàn cầu, dịch sởi tiếp tục xảy ra ở những khu vực chưa được tiêm chủng đầy đủ, nhấn mạnh sự cần thiết của các chương trình tiêm chủng cần được cải thiện.
Đại dịch COVID-19 đã làm gián đoạn đáng kể tỷ lệ tiêm phòng sởi trên toàn cầu, với sự suy giảm trên diện rộng về tỷ lệ bao phủ do sự gián đoạn hệ thống chăm sóc sức khỏe và phân bổ lại nguồn lực.
Các yếu tố chính đằng sau sự hồi sinh bệnh sởi:

1)Tỷ lệ tiêm chủng giảm: Tỷ lệ tiêm chủng toàn cầu và Hoa Kỳ đã giảm, đặc biệt là kể từ đại dịch COVID-19, trong thời gian này người ta có những ưu tiên khác. Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ trẻ mẫu giáo từng được chích ngừa sởi đã giảm từ 95,2% vào năm 2019-2020 xuống còn 92,7% vào năm 2023-2024, làm tăng khả năng sởi dễ bị bùng phát.
Trên thế giới, tỷ lệ tiêm vắc-xin sởi giảm từ 86% vào năm 2019 xuống còn 81% vào năm 2020, khiến hàng triệu trẻ em không được tiêm chủng. Đến năm 2023, tỷ lệ liều đầu tiên (MCV1) vẫn chỉ là 83%, cho thấy sự phục hồi chậm.
2) Sự do dự về vắc-xin (vaccine hesitancy): Thông tin sai lệch và sự xói mòn niềm tin vào y khoa cộng đồng đã dẫn đến các nhóm chưa được tiêm chủng đầy đủ (undervaccinated communities), cho phép dịch bệnh bùng phát ngay cả ở những khu vực có tỷ lệ bao phủ tổng thể cao. Ví dụ nhóm người Mennonite ở Gaines County, Texas đặt nặng tính tự chủ của mỗi gia đình và nói chung không tin tưởng vào chính phủ.
-Bệnh sởi là căn bệnh dễ lây lan nhất được biết đến, với một người nhiễm bệnh có khả năng lây nhiễm cho 90% những người không được tiêm chủng ở gần đó.

*Tình trạng bệnh sởi gia tăng còn được chú ý hơn nửa trong bối cảnh chính trị hiện nay.
Gần đây, với chính quyền mới của TT Trump, Robert F. Kennedy Jr., được đề cử làm tân bộ trưởng y tế Mỹ đã có một liên hệ với việc tiêm phòng nói chung và vắcxin sởi (MMR) nói riêng rất phức tạp và gây tranh cãi. Kennedy từ lâu đã có những lời hùng biện chống vắc-xin, và trong nhiều cuốn sách đã xuất bản thường xuyên liên kết vắc-xin với chứng tự kỷ (autism) và đặt câu hỏi về sự an toàn của các vắc-xin cũng như lịch trình các vắc-xin hiện nay. Tổ chức Children's Health Defense của ông đã đóng một vai trò trong việc thúc đẩy sự do dự đối với vắc-xin trên toàn cầu. Trong đợt bùng phát bệnh sởi ở Samoa năm 2019 ¹, những thông tin sai lệch về nguy hiểm của vắc-xin sởi (MMR) đã làm chính quyền Samoa ngưng chích ngừa MMR trong 10 tháng sau khi xảy ra một lầm lẫn lúc y tá pha trộn thuốc chích ngừa làm 2 trẻ em chết. Ông Kennedy thăm viếng đảo quốc này cùng với các cộng sự chống văc-xin và có thể đã góp phần gây ra một dịch bệnh sởi nghiêm trọng 4 tháng sau đó khiến 83 người thiệt mạng, đa số là trẻ em trong số 5700 người mắc bệnh, và dân số chỉ 200.000 người trên đảo; tuy nhiên Kennedy cho rằng một số những bệnh nhân này không chết về bệnh sởi và ông không dính líu tới các cái chết này. Chính quyền đảo quốc này thì cho rằng ảnh hưởng của Kennedy và những người chống chích ngừa mà ông đem theo từ New Zeland lúc ông thăm viếng đã góp phần gây ra thảm họa này. ² Hiện nay đảo quốc này áp dụng chính sách chủng ngừa bệnh sởi chặt chẽ.
Sau khi được quốc hội thông qua và giữ vai trò Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, Kennedy đã hòa hoãn hơn trong lập trường của mình sau khi đợt bùng phát bệnh sởi làm một người chết ở Texas. Theo báo The Washington Post, “Chín tiểu bang đã báo cáo các trường hợp mắc sởi trong năm nay. Dịch bệnh tồi tệ nhất là ở Texas, nơi tỷ lệ tiêm chủng thấp đã dẫn đến hơn 100 ca nhiễm được xác nhận và cái chết của một đứa trẻ ở Mỹ - ca tử vong do sởi đầu tiên trong 10 năm. Các quan chức y tế công cộng lo ngại rằng điều này có thể trở thành một cuộc khủng hoảng trên toàn quốc do tỷ lệ tiêm chủng đã giảm đều đặn trên toàn quốc. Trong số các học sinh mẫu giáo trong năm học 2023-2024, tỷ lệ những người đã được tiêm phòng sởi hiện là dưới 95% ở tất cả các tiểu bang trừ một số ít. Điều này có nghĩa là dân số dưới ngưỡng "miễn dịch bầy đàn" (herd immunity) mà các nhà khoa học cho rằng cần thiết để ngăn chặn căn bệnh này.” Và Kennedy đã dịu giọng lại trong một bài báo mới đây: "Vắc-xin không chỉ bảo vệ từng trẻ em khỏi bệnh sởi mà còn góp phần vào khả năng miễn dịch của cộng đồng, bảo vệ những người không thể được tiêm vắc-xin vì lý do y tế." Tuy vậy ông cũng còn do dự ít nhiều: “Tất cả các bậc cha mẹ nên tham khảo ý kiến của các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của họ để hiểu các lựa chọn của họ để tiêm vắc-xin MMR," ông viết, trước khi nói thêm, "Quyết định tiêm vắc-xin là một quyết định cá nhân.” Câu nói sau này lại làm cho nhiều người thất vọng vì đối với họ chuyện chích ngừa ban đỏ ảnh hưởng tới sức khỏe và an toàn của đứa trẻ cũng như của xã hội và cần phải cưỡng bách như là phải mang seatbelt hay carseat lúc lái xe.
Chuyện ông Kennedy làm bộ trưởng y tế đã khơi dậy một tranh cãi khác tưởng đã được giải quyết từ lâu.
Mối liên hệ được cho là giữa vắc-xin sởi và chứng tự kỷ (autism, autism spectrum disorder) bắt nguồn từ một nghiên cứu “gian lận” năm 1998 của Andrew Wakefield ở Vương quốc Anh (UK) cho rằng vắc-xin MMR gây ra chứng tự kỷ. Nghiên cứu này sau đó đã bị rút lại và Wakefield đã mất giấy phép hành nghề do vi phạm đạo đức và dữ liệu giả mạo. Nghiên cứu sâu rộng sau đó liên quan đến hàng trăm nghìn trẻ em trên toàn cầu không tìm thấy mối liên quan nào giữa vắc-xin MMR và chứng tự kỷ. ³ Bất chấp sự đồng thuận khoa học bác bỏ “huyền thoại” này, sự do dự đối với vắc-xin vẫn tồn tại do “thông tin sai lệch” (misinformation) được khuếch đại bởi các nhóm chống vắc-xin và các nhân vật nổi tiếng. Gần đây, CDC đã công bố kế hoạch xem xét lại mối liên hệ đã bị dòng chính y học chứng minh là sai này như một phần của nghiên cứu về tự kỷ rộng lớn hơn, làm dấy lên những lo ngại về việc khơi dậy những nỗi sợ hãi vô căn cứ. ⁴  Tuy nhiên, cũng như TT Trump , bộ trưởng y tế Kennedy, BS Jay Bhattacharya, người được đề cử phụ trách Viện Sức Khỏe Quốc Gia nói: "Nhưng chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ về tỷ lệ tự kỷ, và tôi không nghĩ bất kỳ nhà khoa học nào thực sự biết nguyên nhân của nó. Tôi ủng hộ một chương trình khoa học rộng rãi dựa trên dữ liệu để có được câu trả lời cho vấn đề đó."
Sau đó thì có tin chính quyền sẽ mướn David Geier, một người chuyên về phân tích dữ kiện (data analyst) điều khiển cuộc nghiên cứu này, và đồng thời giao trách nhiệm này cho Trung tâm Sức khỏe Quốc Gia (NIH) thay vì CDC mà một số người trong chính quyền Trump nghi ngờ tính trung thực. Gier từng nghiên cứu nhiều về vai trò gây độc của chất thimerosal trong vắc xin (sau đó thimerosal không còn dùng trong văc-xin nữa), và thủy ngân trong các chất trám răng, và khẳng định có liên hệ giữa thuốc chích ngừa và bệnh tự kỷ. Ông từng bị các nhà khảo cứu y học giòng chính phê phán, và từng bị tiểu bang Maryland “kỷ luật” vì hành nghề y mà không có bằng hành nghề lúc ông ta cọng tác với bố mình (một bác sĩ) trong lúc khảo cứu về việc điều trị chứng tự kỷ bằng một chất ngăn chặn dậy thì ở trẻ em. ⁵

*Do dự dùng thuốc chích ngừa (vaccine hesitancy) ở Châu Âu
Không riêng gì ở Mỹ, do dự về vắc-xin ảnh hưởng đáng kể đến chăm sóc sức khỏe ở châu Âu, đặc biệt là ở Pháp. Khoảng một phần ba công dân Pháp nghi ngờ về sự an toàn của vắc xin, khiến Pháp trở thành một trong những quốc gia hoài nghi nhất về vắc xin. Sự hoài nghi này bắt nguồn từ những tranh cãi trong lịch sử, chẳng hạn như mối liên hệ bị cáo buộc giữa vắc-xin và các tình trạng như tự kỷ hoặc bệnh đa xơ cứng, và việc quản lý yếu kém các cuộc khủng hoảng sức khỏe trong quá khứ như H1N1. Niềm tin vào các tổ chức và cơ quan chăm sóc sức khỏe vẫn còn thấp, càng thúc đẩy sự do dự.
“Từ năm 2017 đến năm 2019, Khu vực Châu Âu đã trải qua các đợt dịch sởi tồi tệ nhất trong hơn mười năm, ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia, bao gồm cả trong EU, và gây ra hơn 100.000 ca mắc vào năm 2019. Năm 2019, WHO đã xác định “sự do dự tiêm vắc-xin” - sự miễn cưỡng (reluctance) hoặc từ chối (refusal) tiêm vắc-xin mặc dù đã có vắc-xin - là một trong mười mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe toàn cầu.” (Isabelle Marchais)
Ở Pháp, sự do dự về vắc-xin đã dẫn đến tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn đối với các bệnh như sởi, bạch hầu và COVID-19 so với các quốc gia EU khác. Ví dụ, chỉ có 54% công dân Pháp sẵn sàng tiêm vắc xin phòng COVID-19 trong giai đoạn đầu của đại dịch. Điều này làm suy yếu khả năng miễn dịch của bầy đàn và trì hoãn việc kiểm soát đại dịch và phục hồi kinh tế.
Mặc dù niềm tin vào vắc-xin khác nhau trên khắp châu Âu, nhưng lục địa này là một trong những nơi do dự nhất về vắc-xin trên thế giới. Nhân viên y tế cũng thể hiện sự do dự, với các y tá cho thấy tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn so với bác sĩ (62% so với 79%), làm nổi bật khoảng cách ngay cả trong giới y khoa. ⁶

*Lịch trình chích ngừa bệnh sởi:
Cho đến nay, tại Mỹ các cháu được chích ngừa ban đỏ lúc cháu 12-15 tháng chung một lượt với thuốc chủng ngừa quai bị (sưng hàm) và rubella (German measles, “ ban người Đức “) (rubella: một bệnh ban nhẹ nhưng có ảnh hưởng lớn vì nếu đàn bà mắc bệnh này trong lúc mới có bầu, siêu vi trùng bệnh sẽ làm thai nhi mang nhiều thương tật, nghĩa là sẽ sinh quái thai). Thuốc này được gọi là MMR, viết tắt ba chữ MEASLES, MUMPS và RUBELLA.
Vắc-xin sởi được khuyến nghị hiện tại ở Hoa Kỳ là vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella), được tiêm theo hai liều:

1)Trẻ em: Liều đầu tiên được tiêm từ 12–15 tháng tuổi và liều thứ hai từ 4–6 tuổi.
2)Người lớn: Những người sinh sau năm 1957 mà không có bằng chứng miễn dịch nên tiêm hai liều, cách nhau ít nhất 28 ngày. Các nhóm đặc biệt như nhân viên y tế, sinh viên đại học và khách du lịch quốc tế cũng được khuyên nên tiêm hai liều. Một số ngành học như y khoa, nha khoa, sinh viên tiếp xúc với bịnh nhân và cần được thử máu để chứng minh có đầy đủ kháng thể (antibodies titer) chống measles , mumps và rubella.
3)Trẻ sơ sinh (du lịch): Trẻ sơ sinh từ 6-11 tháng tuổi đi du lịch quốc tế nên được tiêm một liều.
4)Vắc-xin MMRV, bao gồm MMR và vắc-xin bảo vệ chống lại bệnh thủy đậu (thủy đậu/chickenpox hay varicella), có thể dùng cho trẻ em từ 12 tháng đến 12 tuổi

*Điều trị ban đỏ:
-Không có cách chữa trị cụ thể cho bệnh ban đỏ/sởi, nhưng việc điều trị tập trung vào việc giảm các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng: thuốc hạ sốt như acetaminophen hoặc ibuprofen, nghỉ ngơi và uống nước đầy đủ hay truyền nước nếu cần.
-Bổ sung vitamin A: Dùng hai liều vitamin A, cách nhau 24 giờ, có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh sởi và ngăn ngừa các biến chứng như mù lòa. (Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị uống vitamin A hàng ngày trong hai ngày cho trẻ em mắc bệnh sởi sống ở những khu vực có thể thiếu vitamin A.) 7
-Thuốc kháng sinh nếu có thêm nhiễm trùng do vi khuẩn, như viêm phổi hoặc nhiễm trùng tai.
-Các biện pháp ngừa sau phơi nhiễm: Tiêm vắc-xin trong vòng 72 giờ sau khi tiếp xúc hoặc globulin miễn dịch trong vòng sáu ngày có thể ngăn ngừa hoặc giảm mức độ nghiêm trọng ở những người chưa được tiêm chủng.
-Chăm sóc hỗ trợ: máy tạo độ ẩm (humidifier) để giảm ho và tránh ánh sáng chói nếu mắt nhạy cảm.

Các ban khác:
Có những loại "ban" thường gặp hơn ban đỏ nhiều. Một số trẻ nhỏ, chừng 6 tháng đến 2 tuổi, nóng đột ngột kéo dài vài ba hôm, ra ban rồi hết nóng. Bác sĩ nào may mắn chữa bệnh cho em lúc sắp khỏi vì không cần uống thuốc cũng hết bệnh nhanh chóng. Bệnh này tây y gọi là "ban thứ sáu" (sixth exanthem,exanthema subitum) do một loại siêu vi trùng herpes (HHV-6) gây ra. Tuy nhiên các loại "ban" khác nhau nhiều vô kể và nguyên do gây ra cũng khác nhau.

Fig.4: Exanthema subitum (wikipedia)

Có loại "ban" báo hiệu những bệnh nặng như trường hợp những lốm đốm tím đỏ do chảy máu ngoài da trong bệnh sốt xuất huyết (ở Việt Nam), hoặc bệnh nhiễm vi trùng sưng màng óc (meningococcemia), rất nguy hiểm và cần chữa trị gấp, cũng thường gặp ở Việt Nam, ít thấy hơn ở Mỹ. Có một số loại "ban" được nhắc tới nhiều như "ban" của bệnh Lyme (Lyme disease) do bọ chét nai truyền sang người (deer tick) thường gặp trong mùa hè lúc chúng ta đi chơi nơi thôn dã hoặc công viên.

Fig.5: Triệu chứng sốt xuất huyết: Nóng, phát ban, đau nhức cơ và xương khớp.

Fig. 6 Bệnh nhiễm vi trùng sưng màng óc (meningococcemia)

Fig.7: Bull’s eye rash (Lyme disease)

Bịnh Lyme do tick con nai truyền qua người, nổi ban điển hình thành một vòng màu đỏ, viền quanh trung tâm đỏ, từ từ lan rộng ra (bull’s eye rash, erythema migrans), có thể kèm theo đau khớp và một số triệu chứng thần kinh.

Bệnh Kawasaki:
Thỉnh thoảng cũng có bệnh nhân Việt Nam có loại ban mang tên "bệnh Kawasaki" là một loại bệnh trẻ em được khám phá đầu tiên ở Nhật, sau đó thấy xuất hiện ở nhiều nơi. Ðặc biệt trẻ mắc bệnh Kawasaki nóng li bì hơn cả tuần lễ làm bác sĩ rất phân vân không biết cháu bị bệnh gì, da ra ban màu đỏ, lột da nhất là đầu ngón tay, chân, lưỡi sưng đỏ như trái dâu, lở miệng, mắt đỏ, sưng hạch, các mạch máu nuôi tim bị giãn nở (dilation, aneurysm of coronary arteries). Nếu định bệnh trúng thường chữa trị chữa bằng kháng thể immunoglobulin truyền vào tĩnh mạch trong vài ngày (rất đắt tiền), kèm theo với aspirin, nếu không nhận ra bệnh có thể gặp nhiều hậu quả nguy hại. Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIG) vẫn là nền tảng của điều trị, giảm nguy cơ phình động mạch vành (coronary artery aneurysm) từ 25% xuống còn 5% khi được tiêm sớm.

Fig.8 Bệnh Kawasaki : lưỡi sưng đỏ như trái dâu, lở miệng

Tóm lại các vị phụ huynh nên để ý những điểm sau: Ban là một triệu chứng của nhiều loại bệnh nặng nhẹ khác nhau. Nếu "ban" đáng kể nên đi khám bác sĩ để hỏi ý kiến. Lo lắng "ban không ra hết có hại sức khỏe" là một quan niệm không còn hợp thời nữa. Không nên tự mình tốn công tốn của tìm tòi những thuốc làm "cho tiêu ban".

Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Ngày 26 tháng 3 năm 2025

¹ https://www.washingtonpost.com/world/2024/11/15/rfk-jr-global-health-samoa-kennedy/
² https://apnews.com/article/rfk-jr-samoa-measles-kennedy-vaccines-pacific-42a9cb583c71f165699b16710884c474
³ https://beta.cdc.gov/vaccine-safety/about/autism.html#:~:text=These%20studies%20also%20found%20no,vaccine%20and%20ASD%20in%20children.&text=Besides%20thimerosal%2C%20some%20people%20have,any%20vaccine%20ingredients%20and%20ASD.
⁴ https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/us-cdc-plans-study-into-vaccines-autism-sources-say-2025-03-07/
⁵ https://www.washingtonpost.com/health/2025/03/25/vaccine-skeptic-hhs-rfk-immunization-autism/
⁶ https://institutdelors.eu/wp-content/uploads/dlm_uploads/2021/02/BP_201208_Vaccination_Marchais_EN-1.pdf
⁷ https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7076287/
Các tác giả kết luận rằng liều lượng lớn vitamin A có vẻ hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ tử vong do bệnh sởi ở trẻ em dưới hai tuổi và có ít tác dụng phụ đi kèm. Không có đủ bằng chứng để đưa ra kết luận về hiệu quả trong việc ngăn ngừa viêm phổi hoặc các biến chứng khác ở trẻ em.
(“Eight studies involving 2574 participants were included in this review and we found that there was no significant reduction in mortality in children receiving vitamin A. However, vitamin A megadoses (200,000 international units (IUs) on each day for two days) lowered the number of deaths from measles in hospitalized children under the age of two years. Two doses of vitamin A are not considered to be too expensive, and are not likely to produce adverse effects.
The authors conclude that vitamin A megadoses appear effective in reducing mortality from measles in children under two years old and have few associated adverse events. There is insufficient evidence to draw conclusions regarding effectiveness in preventing pneumonia or other complications in children.”)