"Sống không phải là ký-sinh trùng của thế-gian, sống để mưu-đồ một công-cuộc hữu-ích gì cho đồng-bào, tổ-quốc"

** Phan Chu Trinh **

 

Liều Phụ Trội và Tăng Cường Vaccine Chống Covid Tại Mỹ (Additional and Booster Covid shots)

 

Đường vô xứ Huế quanh quanh…

Và lộ trình chích ngừa Covid cũng rắc rối không kém.

Tuy vaccine vẫn tiếp tục che chở khỏi bệnh nặng, khả năng bảo vệ của vaccine chống lại bệnh Covid  nhẹ đến trung bình dần dần giảm đi. Các ca nhiễm trùng gọi là “đột phá” vẫn xảy ra ở người từng được chủng ngừa (breakthough cases) nhưng thường không có triệu chứng và phần lớn không cần nhập viện. Người bệnh  có thể đựoc thep dõi và phục hồi tại nhà, tương tự như lúc bị cúm, tuy họ có thể mệt mỏi và khổ sở một thời gian.

21bhvhlpt1

Fig 1: CDC đã xác định được bốn "biến thể cần quan tâm" (variants of concern), một thuật ngữ được áp dụng cho các biến thể có đột biến làm thay đổi đáng kể khả năng lây nhiễm tế bào của vi rút, cải thiện khả năng lây truyền của vi rút hoặc gây ra bệnh nghiêm trọng hơn. Ngoài delta, các biến thể này bao gồm alpha, beta và gamma.

Alpha xuất phát ở Anh (Great Britain), làm tử vong tăng 55%;  Beta ở Nam Phi, có thể kháng thể do vaccine không tác dụng với nó;  Gamma ở Brazil (Ba Tây) có thể nhiễm người từng có khả năng miễn nhiễm đối với các biến thể khác; và Delta ở Ấn Độ, rất truyền nhiễm và có thể né tránh nhiều kháng thể.

Cơ quan Y tế Quốc tế WHO đang theo dõi biến thể coronavirus mới có tên Mu (hoặc B.1.621), lần đầu tiên được xác định ở Colombia, đã được chỉ định là một “biến thể được quan tâm”(8/30/21). Biến thể Mu có thể trốn tránh một phần khả năng miễn dịch mà con người đã phát triển từ việc nhiễm trùng hoặc tiêm chủng trong quá khứ, được phát hiện ở 39 quốc gia, có thể thoát khỏi hệ phòng thủ của cơ thể theo cách tương tự như biến thể Beta, nhưng điều này cần được xác nhận bằng các nghiên cứu sâu hơn.

 

 

Các loại vắc-xin đang dùng tại Mỹ  vẫn  có khả năng chống lại tất cả các biến thể (variant) đã xuất hiện cho đến nay tại Mỹ . Người chưa chích vaccine Covid có cơ nguy chết vì bệnh này 11 lần nhiều hơn người đã được chích ngừa. Cho nên có người gọi cơn dịch Covid hiện nay tại Mỹ là “cơn dịch của những người không  chích ngừa” (pandemic of the unvaccinated) . Gọi như thế cũng không đúng lắm vì ở Mỹ hiện nay chừng 10% những người nhập viện từng được chích ngừa, và hơn nữa đổ hết lỗi vào những người do dự hay từ chối chích ngừa càng làm cho họ càng chống đối thêm, vì trên căn bản họ nghi ngờ khả năng ngừa bệnh của các vaccine hiện có, nhất là đứng trước đe dọa của biến thể delta.

Thực tế là số lượng nhiễm Covid đang gia tăng trở lại ở Mỹ, nhất là đối với trẻ em. Nội trong tuần đầu tháng 9, có 250,000 trẻ em bị nhiễm Covid, tuy đa số là bệnh nhẹ, chỉ một phần trăm là phải nhập nhập viện. Nên nhắc lại là lúc tựu trường mùa thu này trẻ em dưới 12 tuổi ở Mỹ chưa có thuốc chích ngừa Covid và trẻ trên 12 tuổi chỉ mới chích được một nửa. Nhiễm trùng gia tăng ở trẻ em, dù không triệu chứng đi nữa,  sẽ tăng phơi nhiễm (exposure) cho người lớn với coronavirus.

Một trong những biện pháp sắp được áp dụng ở Mỹ để cải thiện tình hình là củng cố khả năng miễn dịch của những người đã nhận 2 liều vaccine dùng công nghệ mRNA (của Pfizer hay Moderna) bằng một liều thứ ba.

Người ta rút kinh nghiệm từ Do Thái (Israel) là một quốc gia nhỏ đã  sớm tiêm chủng (78% cho người trên 12 tuổi) và mở cửa kinh tế sớm (sinh hoạt xã hội , du lịch)  và hiện có nhiều nghiên cứu về hiệu quả của vắc xin.

Các nghiên cứu mới từ Israel, cho thấy số lượng ca nhiễm trùng đột phá nặng (severe breakthrough infections) ngày càng tăng. Một nửa bệnh nặng gồm những người đã từng chích ngừa đầy đủ  trên 6 tháng trước đó, đa số trên 60 tuổi và có bệnh khác kèm theo (comorbidities). Israel là nước đầu tiên áp dụng chích mũi tăng cường (booster) của vaccine Pfizer chống Covid và chứng minh  lợi ích bảo vệ chống lại nhiễm trùng và bệnh nặng từ mũi tiêm thứ ba này chỉ một tuần sau khi chích. Đối với người trên 60 tuổi, mũi thứ 3 giảm cơ nguy nhiễm trùng 86% và nguy cơ bệnh nặng 96%. (theo NPR)

Tuy nhiên cũng có người cho rằng chưa cần phải chích booster cho mọi người trên 18 tuổi ở  Mỹ, khi mà người trẻ tuổi ít nguy cơ bệnh nặng so với người lớn tuổi, và họ nghĩ nên thúc đẩy để chích nhiều hơn cho những người chưa được chích ở Mỹ, hoặc dành thuốc cho những nước nghèo hơn đang có tỷ lệ chích ngừa rất thấp. Thật vậy, ở Israel tỷ lệ các trường hợp nghiêm trọng ở những người chưa được tiêm chủng trên 60 tuổi (178,7 trên 100.000) cao hơn chín lần so với tỷ lệ của những người được tiêm chủng đầy đủ cùng độ tuổi. Tuy nhiên ở người dưới 60 tuổi, tỷ lệ các trường hợp nghiêm trọng ở những người chưa được tiêm chủng  (3,2 trên 100.000) chỉ cao hơn một chút so với tỷ lệ này ở những người được tiêm chủng trong độ tuổi đó.(NPR)

Hiện nay, mũi vaccine thứ 3  đã được thực hiện trên 1,33 triệu người  trong diện “suy giảm miễn dịch” (immunocompromised) đã được chích mũi tiêm thứ ba  - vì tháng 8/2021 FDA đã phê duyệt một “liều bổ sung” (additional dose, chích tối thiểu 28 ngày sau liều thứ 2, không gọi là booster dose) cho những người mà hệ miễn dịch bị suy yếu ở mức vừa phải hay nặng  và có thể hệ miễn dịch của họ chưa phản ứng đầy đủ sau hai liều vaccine đầu.

Định nghĩa thế nào là “immunocompromised” cũng hơi lỏng lẻo, cũng tùy theo ý chí người đi chích  muốn chích sớm (có khi khai láo)  và tùy theo bác sĩ dễ dãi nhiều ít đối với yêu cầu của người muốn chích. Sau đây là tiêu chuẩn của CDC:

        • Đang được điều trị ung thư tích cực cho các khối u hoặc ung thư máu
        • Đã được cấy ghép nội tạng và đang dùng thuốc để ức chế hệ thống miễn dịch
        • Đã được cấy ghép tế bào gốc trong vòng 2 năm qua hoặc đang dùng thuốc để ức chế hệ thống miễn dịch
        • Suy giảm miễn dịch nguyên phát trung bình hoặc nặng (chẳng hạn như hội chứng DiGeorge, hội chứng Wiskott-Aldrich)
        • Nhiễm HIV giai đoạn nặng hoặc không được điều trị
        • Điều trị tích cực bằng corticosteroid liều cao hoặc các loại thuốc khác có thể ngăn chặn phản ứng miễn dịch của bạn

Những quyết định về mũi chích booster cho những thành phần còn lại  có thể xảy ra trong những ngày sắp tới:

Ngày 18 tháng 8, các bác sĩ đứng đầu ngành y tế Mỹ và sau đó là Tổng thống Biden, tiết lộ rằng họ muốn người lớn tiêm mũi thứ ba của vaccine dùng mRNA  (Pfizer-BioNTech hoặc Moderna) tám tháng sau khi được chích liều thứ hai.

Nhưng kế hoạch này còn cần sự chấp thuận của FDA và sự phê duyệt cuối cùng của CDC ( Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh). Một ủy ban cố vấn của FDA dự kiến ​​sẽ thảo luận về kế hoạch chích tăng cường (booster) - cụ thể là tiêm Pfizer-BioNTech - trong một cuộc họp vào ngày 17 tháng 9. Sau đó, FDA sẽ quyết định có chấp thuận cho chích booster  hay không và một ủy ban cố vấn của CDC sẽ cân nhắc và cho ý kiến.

Những người đã tiêm vắc-xin Johnson & Johnson (J&J/Janssen vaccine), chỉ gồm một mũi chích cần được xét đến sau đó, vì vaccine này được đưa ra dùng 70 ngày sau hai vaccine kia .

Thời hạn 8 tháng sau liều thứ 2 là một con số hơi tùy tiện (arbitrary) và có thể được thay đổi. TT Biden gần đây đã cho thấy khả năng đẩy nhanh quá trình chích ngừa , với  liều  booster được đôn lên  sớm nhất là năm tháng sau khi hoàn tất chế độ hai liều ban đầu.

Mũi chích thứ 3 phải là thuốc dùng cho hai liều trước (Pfizer hay Moderna) và lúc đầu có thể chỉ những người từng chích vaccine Pfizer mới có thuốc chích booster. Những người này phần lớn là nhân viên y tế “tuyến đầu” được chích ngừa 2 mũi đầu tiên vào cuối năm 2020- đầu năm 2021.

Hiện nay CDC khuyến cáo không được chích liều thứ 4.

 Tham khảo:

1)https://www.washingtonpost.com/health/who-is-getting-booster-shots/2021/09/07/71e814e6-0b84-11ec-a6dd-296ba7fb2dce_story.html

2)https://apnews.com/article/health-pandemics-coronavirus-pandemic-9845c7257300ff6546c20489e642a1ea

3)https://www.washingtonpost.com/nation/2021/09/08/covid-delta-variant-live-updates/

4)Highly Vaccinated Israel Is Seeing A Dramatic Surge In New COVID Cases. Here's Why

https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2021/08/20/1029628471/highly-vaccinated-israel-is-seeing-a-dramatic-surge-in-new-covid-cases-heres-why

5)COVID-19 Vaccines for Moderately to Severely Immunocompromised People

https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/immuno.html

6)https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/booster-shot.html

7)Đồ họa của Shireen Dooling (fig 1)

 

 

Bác sĩ Hồ Văn Hiền

Ngày 11 tháng 9 năm 2021