"Sống không phải là ký-sinh trùng của thế-gian, sống để mưu-đồ một công-cuộc hữu-ích gì cho đồng-bào, tổ-quốc"

** Phan Chu Trinh **

 

Vaccine Booster Tăng Cường Đặc Thù Cho Omicron

 

 22chvhvb1

Theo báo The Washington Post ngày 11 tháng 7, 2022 (1),  ở Trung Quốc, sự xuất hiện của biến thể coronavirus BA.5  đang đe dọa tái lập việc đóng cửa gây thiệt hại về kinh tế trên toàn quốc, bao gồm cả ở Thượng Hải, nơi nhiều cư dân chỉ mới được ra khỏi nhà gần đây thôi sau hai tháng bị giam hãm trong nhà. Cuối tuần qua, thành phố đông dân nhất của Trung Quốc xác nhận rằng  một biến thể phụ (subvariant) của Omicron đang càng ngày càng chiếm ưu thế  đã có mặt  chỉ vài tuần sau khi các quan chức tuyên bố chiến thắng vi rút coronavirus sau một cuộc khóa cửa (lockdown) toàn thành phố.

Thành phố Macao bán tự trị và sống nhờ du khách đánh bạc cũng đang bị phong tỏa do áp dụng chính sách “zero COVID” của Trung Quốc.(2)

Mặc dù tổng số ca nhiễm trùng ở Trung Quốc vẫn thấp so với nhiều quốc gia khác, Bắc Kinh vẫn rất lo ngại sự xuất hiện của vi khuẩn biến thể phụ có khả năng lây truyền cao sẽ dẫn đến bùng phát hàng loạt và một làn sóng tử vong, đặc biệt là đối với nhóm người cao tuổi chưa được tiêm chủng.

Ở Mỹ, người ta tưởng như đại dịch đã kết thúc nhưng có vẻ như con  virus gây bệnh Covid thì lại có ý định khác (3). Biến thể phụ mới nhất phát sinh từ  omicron là  BA.5 đã nhanh chóng trở nên “thống trị “ (dominant) ở Mỹ, và nhờ khả năng trốn tránh khi gặp hệ thống miễn dịch của con người, nó đang thúc đẩy một làn sóng ca bệnh mới trên khắp nước. Theo NPR, hiện nay (7/2022) ở  Mỹ có 30,000  người đang nhập viện, và mỗi ngày có chừng 300 người chết vì COVID, so với 3000/ ngày mùa đông năm ngoái  (hiện nay chúng ta cũng có thuốc điều trị hữu hiệu hơn).

Quy mô của làn sóng này không rõ ràng vì hầu hết mọi người đang tự xét nghiệm tại nhà hoặc hoàn toàn không xét nghiệm. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) trong tuần qua đã báo cáo trung bình hơn 100.000 ca mắc mới mỗi ngày nhưng con số này quá thấp và  trên thực tế có thể lên tới một triệu người.

Các kháng thể từ vắc-xin và các trường hợp nhiễm coronavirus trước đây cung cấp khả năng bảo vệ hạn chế chống lại BA.5 và một người có thể bị tái nhiễm nhiều lần. Càng nhiễm COVID nhiều lần nguy cơ bị bệnh “long COVID” ( dư chứng còn tồn tại sau khó bệnh nhiễm đã chấm dứt như khó thở, mệt mỏi, kém tỉnh táo hay “ brain fog “, bệnh tiểu đường…) có lẽ sẽ càng gia tăng.

Omicron đã lan tràn qua  phần lớn dân số được tiêm chủng vào mùa đông năm ngoái một cách dễ dàng và làm người ta kinh ngạc, và kể từ đó, các biến thể  phụ (subvariant) đã đến liên tiếp một cách nhanh chóng, bắt đầu với BA.2 và BA.2.12.1 vào mùa xuân, và bây giờ là BA.5 và BA.4 tương đối gần giống hệt nhau của nó .

Mỗi biến thể mới liên tục dễ lây lan hơn so với phiên bản trườc nó. Và trên khắp thế giới, các biến thể phụ Omicron đã làm gia tăng các ca nhiễm trùng và nhập viện — riêng về nhập viện đặc biệt là ở những người lớn tuổi.

Các nhà sản xuất vắc xin đang tìm cách “hiệu đính” các vắc xin, cho tới nay căn cứ trên con vi rút lúc nó mới phát xuất ở Vũ Hán (ancestral virus), để chúng thích ứng với Omicron và các biến thể phụ của nó, với hy vọng sẽ trình làng vào mùa thu này.

FDA đã khuyên các công ty nên tạo ra một loại vắc-xin gồm hai phần cho chiến dịch booster vào mùa thu. Một phần của vắc-xin sẽ là công thức gốc, dựa trên phiên bản của loại vi-rút lây lan toàn cầu vào đầu năm 2020. Phần còn lại sẽ dựa trên các biến thể phụ Omicron BA.4 và BA.5 hiện chiếm một nửa số chủng được giải trình tự (sequenced) ở Mỹ, với hy vọng liều thuốc vắc xin  mới sẽ giúp mở rộng khả năng miễn dịch vì nó gần với hiện trạng của virus. Ở chuột, một loại vắc-xin dựa trên các phiên bản omicron đó có vẻ như tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn.

Việc cập nhật vắc-xin theo kế hoạch hiện nay chỉ giới hạn ở các booster dùng kỹ thuật  mRNA do hãng Moderna và   hai hãng  Pfizer-BioNTech hợp tác phát triển. Các công ty này hiện đang chạy đua với thời gian để thử nghiệm các sản phẩm mới và tạo ra hàng triệu liều cần thiết để cung cấp cho chiến dịch booster vào mùa thu.

Các thuốc mới này sẽ dùng như là mũi tăng cường (booster) cho những người đã chích hết loạt đầu. Có chuyên gia cho rằng không cần phải tìm kiếm thêm các booster hiệu đính riêng cho Omicron như vậy vì vaccin hiện đang dùng đủ tốt để ngăn ngừa bịnh nặng và tránh nhập viện, và hơn nữa, 2-3 tháng lại xuất hiện một biến thể (variant) hay biến thể phụ mới (new subvariant), có thể lúc thuốc mới ra tình làng thì đã lỡ chuyến tàu vì đã có biến thể mới tung hoành.

Hiện nay liều booster thứ 2 (mũi tiêm thứ 4) chỉ được và đang được chích cho những người trên 50 tuổi và một số người có hệ miễn nhiễm yếu kém. Chính phủ  Mỹ đang xét đến việc nới rộng chỉ định chích booster thứ 2 cho những người trẻ hơn, đặt biệt là những người “first responders” như nhân viên chữa cháy, cấp cứu EMT, bác sĩ, điều dưỡng, và có lẽ sẽ quyết định trong 2 tuần tới.(4)

Cần phân biệt liều booster#2 này (hiện đang dùng) với liều booster mới đang được nghiên cứu cho mùa thu năm nay (chừng tháng 10). Sau đây là một số  câu hỏi và giải đáp về thuốc booster dự tính cho mùa thu  theo những tin tức hiện có, theo báo Scientific American (5):

1)Booster mới dự tính cho mùa thu 2022 sẽ khác như thế nào?

Các vắc xin COVID cho đến nay chỉ nhắm mục tiêu vào loại “vi rút tổ tiên” (ancestral virus, virus gốc, ở Vũ Hán). Theo khuyến cáo của FDA, ngoài loại vi rút đó, các booster mới sẽ nhắm mục tiêu vào các biến thể phụ (subvariant) BA.4 và BA.5 Omicron, chiếm khoảng 70% các trường hợp COVID mới ở Hoa Kỳ kể từ ngày 2 tháng 7. Khi lựa chọn các mục tiêu đó, các thành viên Ủy ban cố vấn về các vắc xin  và sản phẩm sinh học liên hệ (VRBPAC) nghĩ rằng tốt hơn hết nên  kết hợp booster với các chủng hiện đang lưu hành nhưng không hy sinh khả năng bảo vệ chống lại bệnh tật nghiêm trọng mà các mũi tiêm nhắm vào “vi rút tổ tiên” đã đem đến. “Chúng tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng, Archana Chatterjee, Hiệu trưởng Trường Y khoa Chicago và là thành viên VRBPAC cho biết, các vắc xin hiện đang dùng vẫn hoạt động rất tốt và chúng tôi không muốn đánh mất điều đó ". “Với các biến thể mới đến và đi trong vòng 3-4 tháng, không thể đảm bảo rằng BA.4 và BA.5 sẽ vẫn chiếm ưu thế khi chiến dịch chích booster mùa thu bắt đầu”, bà nói thêm.

2)Có thể sử dụng các mũi booster Omicron cho những người chưa được tiêm chủng không?

Như tình trạng hiện nay, câu trả lời là không. Các mũi tiêm chỉ được sử dụng làm booster mà thôi. Những người chưa được tiêm chủng vẫn có thể nhận được loạt vắc xin chính dựa trên chủng virus  tổ tiên.(Unvaccinated people will still be able to get the primary vaccine series based on the ancestral strain)

3)Booster thích ứng cho Omicron hoạt động tốt như thế nào?

Bằng chứng được công khai cho đến nay chỉ giới hạn ở những gì Pfizer-BioNTech và Moderna đã tiết lộ trong thông cáo cho báo chí — cụ thể là đối với các booster cập nhật nhắm vào biến thể Omicron đầu tiên, được gọi là BA.1. Theo bằng chứng sơ bộ, các mũi chích gây ra mức độ kháng thể vô hiệu hóa (neutralizing antibodies level)— kháng thể giúp cơ thể chống lại vi-rút — cao gấp hai lần so với kháng thể được tạo ra bởi vắc-xin hiện có của các công ty. Tuy nhiên, những dữ liệu đó chỉ nói lên một phần của câu chuyện bởi vì chúng ta  “không biết giới hạn rõ ràng về  mức độ [tối thiểu] nào của các kháng thể đó khi đi đôi với việc che chở khỏi bệnh” , Ofer Levy, một thành viên VRBPAC và giám đốc Chương trình Vắc xin Chính xác tại Bệnh viện Nhi đồng Boston cho biết. Hiện vẫn chưa rõ các vắc xin thích ứng với Omicron này sẽ kích hoạt thêm sự che chở từ các tế bào B (B cell, sản xuất kháng thể) và  tế bào T (hay Thymocyte, T lymphocyte phụ trách miễn nhiễm dạng tế bào) của hệ miễn nhiễm ra sao. Cả hai công ty đã bắt đầu thử nghiệm booster  nhắm mục tiêu vào  BA.4 và BA.5 nhưng vẫn chưa công bố bất kỳ dữ liệu nào.

4) Hiệu quả của booster mới kéo dài bao lâu?

Điều này thật khó trả lời. Chừng nào các biến thể mới  xuất hiện phát xuất từ Omicron, khả năng bảo vệ có thể lâu bền. Nhưng nếu biến thể quan trọng sắp tới xuất hiện một cách hoàn toàn mới mẽ — như đã xảy ra với Delta và Omicron nguyên thủy — thì khả năng bảo vệ lâu dài không bảo đảm. Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý rằng một booster mới thích ứng với Omicron thậm chí là hợp lý, dựa trên các bằng chứng hiện tại. Bác sĩ Paul Offit , bác sĩ nhi khoa tại bệnh viện Nhi Philadelphia, đồng ý về nhu cầu phải chích booster cho những nhóm có nguy cơ cao trong mùa thu năm nay. BS Offit  lập luận rằng chừng nào các mũi tiêm hiện có còn bảo vệ chống lại các dạng bệnh nặng và giúp tránh nhập viện, chúng sẽ đáp ứng được mục đích đã định này. Offit là một trong hai thành viên VRBPAC đã bỏ phiếu chống lại việc cập nhật các mũi tiêm. Chúng ta ai cũng đồng ý là  thành phần tổ tiên (ancestral component, thành phần chống virus gốc từ Vũ Hán) phải có mặt trong mũi chích, ông nói. "Nhưng việc thêm thành phần Omicron có làm tăng kháng thể  một cách đáng kể chống lại các biến thể phụ tiếp theo không? Không có bằng chứng nào cho thấy điều đó sẽ xảy ra."

5)Liệu booster mới có được cung cấp cho mọi lứa tuổi, bao gồm cả trẻ nhỏ không?

Vẫn chưa rõ ràng. Trong một phản hồi qua e-mail cho Scientific American, người phát ngôn của FDA đã viết, “FDA hy vọng rằng, dựa trên dữ liệu mà các nhà sản xuất gửi, FDA sẽ có thể cấp phép cho các booster đã được sửa đổi cho những quần thể  (population, nhóm người) được coi như thích hợp  để được chích. Tuy nhiên, cơ quan này từ chối giải thích thêm về quá trình xem xét của mình.

6)Điều gì  đang xảy ra bây giờ?

Pfizer-BioNTech và Moderna đều tuyên bố họ có thể bắt đầu cung cấp các booster  chống hai biến thể BA.4-BA.5  (bivalent BA.4-BA.5 booster) vào tháng 10/2022. Tuy nhiên, các công ty cũng cho biết họ cần thêm hướng dẫn từ FDA về các loại dữ liệu họ cần gửi để được cấp phép theo quy định. Điều chưa biết  là lượng thông tin lâm sàng về thử nghiệm trên con người mà FDA sẽ đòi hỏi . Các vắc xin hiện có đã được  phê duyệt (approved) trên cơ sở các thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn với hàng chục nghìn người. Các booster thích ứng với Omicron được tạo ra bằng cách sử dụng cùng một nền tảng sản xuất và vật liệu. Các công ty hy vọng các sản phẩm sẽ được cấp phép chỉ cần dựa trên dữ liệu tiền-lâm sàng (preclinical data) cho thấy mức độ phù hợp của các kháng thể trung hòa. Người phát ngôn Elise Meyer của Moderna cho biết: “Chúng tôi có thể kịp thời hạn tháng 10 miễn là FDA chấp nhận dữ liệu tiền-lâm sàng thay vì dữ liệu lâm sàng đã được dùng làm  tiêu chuẩn cho việc cấp phép sử dụng khẩn cấp trước đây.  "

“Nếu họ đòi hỏi bất cứ gì khác, thì đây sẽ là một sự thay đổi trong cách họ tiếp cận các quy định.”

Nói tóm lại, các biến thể phụ của Omicron tiếp tục xuất hiện. Chính phủ Mỹ đang chuẩn bị cho những thuốc chích ngừa “booster” mới nhắm vào Omicron cho mùa thu này và đồng thời có thể sẽ cho phép  dùng mũi booster #2 cho những người trẻ hơn tuổi 50.

Nếu muốn thận trọng, nên nghĩ đến các biện pháp ngừa bệnh như mang khẩu trang, gia tăng thông khí ( ventilation), tránh chỗ đông người nếu có thể, chuẩn bị các tình huống bất ngờ lúc đi du lịch và xem xét lại lịch trình chích ngừa COVID của mình và con cháu mình theo đúng theo các hướng dẫn mới của CDC hay y tế địa phương.

Bác sĩ Hồ Văn Hiền

Ngày 12 tháng 7 năm 2022

 

Tham khảo:

1)https://www.washingtonpost.com/world/2022/07/11/shanghai-lockdown-china-covid-omicron/

2)https://www.npr.org/2022/07/11/1110798291/chinas-zero-covid-strategy-is-shuttering-casinos-across-macau

3)https://www.washingtonpost.com/health/2022/07/10/omicron-variant-ba5-covid-reinfection/

4)https://www.washingtonpost.com/health/2022/07/11/biden-officials-second-booster-shots-all-adults/

5)https://www.scientificamerican.com/article/omicron-specific-covid-boosters-are-coming/